Gurucharitra Adhyay 50
Gurucharitra Adhyay 50 is in Marathi. In the Ninth Adhyay Guru had blessed a Rajak (Washerman) and assured him that he will give him darshan in his next birth. To fulfil the desire of the rajak who is a Mlencha king in this birth, ShriGuru blesses him and cures him. Name of this Adhyay is Sarvabhoum-Sfotak-Shaman-Aishwarya-Valokanam.
श्रीगुरुचरित्र अध्याय ५०
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥
सिद्ध म्हणे नामधारका । पुढें अपूर्व झालें ऐका ।
पूर्वी रजक-कथानका । तूंतें आपण निरोपिलें ॥ १ ॥
त्याणें मागितला वरु । राज्यपद धुरंधरु ।
प्रसन्न झाले त्यासी श्रीगुरु । दिधला वर परियेसा ॥ २ ॥
उपजला तो म्लेंच्छयातींत । विदुरानगरीं राज्य करीत ।
पुत्रपौत्रीं अनेक रीतींत । महानंदे परियेसा ॥ ३ ॥
ऐसा राजा तो यवन । होता आपण संतोषोन ।
अश्र्व गज अपार धन । पायभारा मिति नाही ॥ ४ ॥
आपण तरी यातिहीन । पुण्यवासना अंतःकरण ।
दानधर्म करी जाण । समस्त यातीं एकोभावें ॥ ५ ॥
विशेष भक्ति विप्रांवरी । असे पूर्व संस्कारीं ।
असतीं देवालयें भूमिवरी । उपद्रव नेदी तयांसी ॥ ६ ॥
त्याचे घरचे पुरोहित । तया रायासी शिकवीत ।
आपण होऊन म्लेंच्छ यात । देवद्विजां निंदावें ॥ ७ ॥
त्यातें तुम्ही सेवा करितां । त्याणें अपार दोष प्राप्ता ।
यातिधर्म करणें मुख्यता । पुण्य अपार असे जाणा ॥ ८ ॥
मंदमति द्विजयाती । देखा पाषाणपूजा करिती ।
समस्तांते देव म्हणती । काष्ठवृक्षपाषाणासी ॥ ९ ॥
धेनूसी म्हणती देव । म्हणती देव अग्नि सूर्य ।
तीर्थयात्रा नदीतोय । समस्तां देव म्हणती देखा ॥ १० ॥
ऐसे विप्र मंदमती । निराकारा साकार म्हणती ।
त्यांतें म्लेंच्छ जे भजती । अधोगति पावती ते ॥ ११ ॥
ऐसे यवन पुरोहित । रायापुढें सांगती हित ।
ऐकोनि राजा उत्तर देत । कोपेंकरुनि परियेसा ॥ १२ ॥
राजा म्हणे पुरोहितांसी । तुम्हीं निरोपिलें आम्हांसी ।
अणुरेणुतृणकाष्ठेंसी । सर्वेश्र्वर पूर्ण असे ॥ १३ ॥
समस्त सृष्टि ईश्र्वराची । स्थावर जंगम रचिली साची ।
सर्वत्रासि देव एकचि । तर्कभेद असे मतांचे ॥ १४ ॥
समस्त यातींची उत्पत्ति । जाणावी तुम्ही पंचभूतीं ।
पृथ्वी आप तेज वायु रीती । आकाशापासाव परियेसा ॥ १५ ॥
समस्तांसी पृथ्वी एक । आणिती मृत्तिका कुलाल लोक ।
नानापरीची करिती ऐक । भांडीं भेद परोपरी ॥ १६ ॥
नानापरीच्या धेनु असती । क्षीर एकचि वर्ण दिसे श्र्वेती ।
सुवर्ण जाणा तयाच रीतीं । परोपरीचे अलंकार ॥ १७ ॥
तैसे देह भिन्न जाणा । परमात्मा एकचि पूर्ण ।
जैसा चंद्र एकचि गगनीं । नाना घटीं दिसतसे ॥ १८ ॥
दीप असतां एक घरी । लाविती वाती सहस्त्र जरी ।
समस्त होती दिपावरी । भिन्नभाव कोठें असे ॥ १९ ॥
एकचि सूत्र आणोनि । नानापरीचें ओविती मणि ।
एकचि सूत्र जाणोनि । न पहावा भाव भिन्न ॥ २० ॥
तैशा याति नानापरी । असती जाणा वसुंधरी ।
समस्तांसी एकचि हरि । भिन्न भाव करुं नये ॥ २१ ॥
आणिक तुम्ही म्हणाल ऐसें । पूजिती पाषाण देवासरिसे ।
सर्वां ठायीं पूर्ण भासे । विश्र्वात्मा तो एकचि ॥ २२ ॥
प्रतिमापूजा स्वल्पबुद्धि । म्हणोनि सांगताति प्रसिद्धीं ।
आत्माराम पूजा विधीं । त्यांचे मतीं ऐसें असे ॥ २३ ॥
स्थिर नव्हे अंतःकरण । म्हणोनि करिती प्रतिमा खूण ।
नाम ठेवोनि ' नारायण ' । तया नामें पूजिताति ॥ २४ ॥
त्यांते तुम्हीं निंदा करितां । तरी सर्वां ठायीं परिपूर्ण म्हणतां ।
प्रतिष्ठावया आपुल्या मता । द्वेष आम्हीं कां करावा ॥ २५ ॥
याकारणें ज्ञानवंतीं । करुं नये निंदास्तुति ।
असती नानापरीच्या याती । आपुले रहाटी रहाटती ॥ २६ ॥
ऐशापरी पुरोहितांसी । सांगे राजा विस्तारेंसीं ।
करी पुण्य बहुवसी । विश्र्वास देवद्विजांवरी ॥ २७ ॥
राजा देखा येणेंपरी । होता तया विदुरानगरीं ।
पुढें त्याचे मांडीवरी । स्फोटक एक उद्भवला ॥ २८ ॥
नानापरीचे वैद्य येती । तया स्फोटका लेप करिती ।
शमन नोहे कवणे रीतीं । महादुःखें कष्टतसे ॥ २९ ॥
ऐसें असतां वर्तमानीं । श्रीगुरु होते गाणगाभुवनीं ।
विचार करिती आपुले मनीं । राजा येईल म्हणोनियां ॥ ३० ॥
येथें येती म्लेंच्छ लोक । होईल द्विजां उपबाधक ।
प्रकट जाहलों आतां ऐक । येथें आम्हीं असूं नये ॥ ३१ ॥
प्रकट जहाली महिमा ख्याति । पहावया येती म्लेंच्छ याति ।
आतां आम्हीं रहावें गुप्ती । लौकिकार्थ परियेसा ॥ ३२ ॥
आलें ईश्र्वरनाम संवत्सरु । सिंहराशीं आला असे गुरु ।
गौतमी तीर्थ असे थोरु । यात्राप्रसंगें जावें आता ॥ ३३ ॥
म्हणती समस्त शिष्यांसी । करा आयती वेगेंसीं ।
येतो राजा बोलवावयासी । जावें त्वरित गंगेला ॥ ३४ ॥
ऐकोनि म्हणती शिष्यजन । विचार करिती आपणांत आपण ।
जरी येईल राजा यवन । केवीं होय म्हणताति ॥ ३५ ॥
ऐसें मनीं विचारिती । काय होईल पहावें म्हणती ।
असे नृसिंहसरस्वती । तोचि रक्षील आम्हांसी ॥ ३६ ॥
येणेंपरी श्रीगुरुमूर्ति । होते गाणगापुरीं ख्याति ।
राजा यवना जाहली मति । पूर्वसंस्कारें परियेसा ॥ ३७ ॥
स्फोटकाच्या दुःखें राजा । अपार कष्टला सहजा ।
नानापरीचीं औषधें निजा । करितां तया न होय बरवें ॥ ३८ ॥
मग मनीं विचार करी । स्फोटकें व्यापिलें अपरांपरी ।
वैद्याचेनि नव्हे दूरी । काय करणें म्हणतसे ॥ ३९ ॥
बोलावूनि विप्रांसी । पुसे काय उपाव यासी ।
विप्र म्हणती रायासी । सांगो ऐका एकचित्तें ॥ ४० ॥
पूर्वजन्म पाप करितां । व्याधिरुप होऊनि पीडितां ।
दानधर्म द्यावें तीर्था । व्याधि जाय परियेसी ॥ ४१ ॥
अथवा भल्या सत्पुरुषासी । भजावें आपण भावेंसीं ।
त्याचे दृष्टिसुधारसीं । बरवें होय परियेसा ॥ ४२ ॥
सत्पुरुषाचे कृपादृष्टीं । पापें जातीं जन्म साठी ।
मग कैचा रोग पोटीं । स्फोटकादि त्वरित जाय ॥ ४३ ॥
ऐकोनियां विप्रवचन । राजा करीतसे नमन ।
मातें तुम्ही न म्हणा यवन । दास आपण विप्रांचा ॥ ४४ ॥
पूर्वापार जन्मीं आपण । केली सेवा श्रीगुरुचरण ।
पापास्तव जन्मलों जाण । यवनाचे कुळीं देखा ॥ ४५ ॥
एखादा पूर्ववृत्तांत । मातें निरोपावा त्वरित ।
महानुभावदर्शन होतां । कवणाचा रोग गेला असे ॥ ४६ ॥
रायाचें वचन ऐकोनि । विचार करिती विप्र मनीं ।
सांगू नये इये स्थानीं । एकांतस्थळ पाहिजे ॥ ४७ ॥
तुम्ही राजे म्लेंच्छयाती । समस्त तुम्हां निंदा करिती ।
आम्ही असों द्विजयाती । केवीं सांगणें म्हणताति ॥ ४८ ॥
विप्रवचन ऐकोन । विनवीतसे तो यवन ।
चाड नाहीं यातीवीण । आपणास तुम्ही उद्धरावें ॥ ४९ ॥
ऐसें रायाचें मन । अनुतप्त जहालें असे जाण ।
मग निरोपिती ते ब्राह्मण । तया रायासी परियेसा ॥ ५० ॥
विप्र म्हणती रायासी । स्थान बरवें पापविनाशी ।
जावें तुम्ही सहजेसीं । विनोदार्थ परियेसा ॥ ५१ ॥
तेथें स्थळ असे बरवें । एकांतस्थान पहावें ।
स्नान करावें मनोभावें । एकचित्तें परियेसा ॥ ५२ ॥
ऐकोनिया विप्रवचन । संतोषला राजा आपण ।
निघाला त्वरित तेथोन । पापविनाश तीर्थासी ॥ ५३ ॥
समस्तांतें राहवूनि । एकला गेला तयास्थानीं ।
स्नान करितां तत्क्षणीं । आला एक यति तेथें ॥ ५४ ॥
राजा देखोनि तयासी । नमन केलें भावेंसीं ।
दावीतसे स्फोटकासी । म्हणे उपशमन केवीं होय ॥ ५५ ॥
ऐकोनि तयाचें वचन । सांगता झाला तो विस्तारोन ।
महानुभावाचें होता दर्शन । तुज बरवें होईल ॥ ५६ ॥
पूर्वी याचे आख्यान । सांगेन ऐक विस्तारोन ।
एकचित्त करुनि मन । ऐक म्हणती तये वेळी ॥ ५७ ॥
अवंती म्हणिजे थोर नगरीं । होता एक दुराचारी ।
जन्मोनियां विप्रउदरीं । अन्योन्य रहाटतसे ॥ ५८ ॥
आपण असे मदोन्मत्त । सकळ स्त्रियांसवें रमत ।
संध्यास्नान केले त्यक्त । अन्यमार्गे रहाटतसे ॥ ५९ ॥
ऐसा दुराचारीपणें । रहाटत होता तो ब्राह्मण ।
पिंगला म्हणजे वेश्या जाण । तयेसवें वर्तत असे ॥ ६० ॥
न करी कर्म संध्यास्नान । रात्रंदिवस वेश्यागमन ।
तिचे घरींचें भक्षी अन्न । येणेंपरी नष्टला असे ॥ ६१ ॥
ऐसें असतां वर्तमानीं । ब्राह्मण होता वेश्यासदनीं ।
तेथें आला एक मुनि । ' ऋषभ ' नामा महायोगी ॥ ६२ ॥
तया देखोनि दोघेंजण । करिती साष्टांगीं नमन ।
भक्तिभावेंकरुन । घेऊनि आलीं मंदिरांत ॥ ६३ ॥
बसों घालिती पीठ बरें । पूजाकरिती षोडशोपचारें ।
अर्घ्यपाद्य देवोनि पुढारें । गंधाक्षता लाविताति ॥ ६४ ॥
नानापरिमळ पुष्पजाती । तया योगियासी पूजिती ।
परिमळ द्रव्य अनेक रीतीं । वाहिलें तया योगेश्र्वरा ॥ ६५ ॥
चरणतीर्थ धरुन । पान करिती दोघेजण ।
त्यासी करविती भोजन । नानापरी पक्वानेसीं ॥ ६६ ॥
करवूनियां भोजन । केलें हस्तप्रक्षालन ।
बरवा पलंग आणोन । देती तया योगियासी ॥ ६७ ॥
तयावरी केलें शयन । तांबूल देती आणोन ।
करिती पादसेवन । भक्तिभावें दोघेजण ॥ ६८ ॥
निद्रिस्त झाला योगेश्र्वर । दोघें करिती नमस्कार ।
उभें राहोनि चारी प्रहर । सेवा केली भावेंसीं ॥ ६९ ॥
उदय झाला दिनकरासी । संतोषला तो तापसी ।
निरोप घेऊनि संतोषी । गेला आपुल्या स्थानासी ॥ ७० ॥
ऐसें विप्रें वेश्याघरीं । क्रमिले क्वचित् दिवसवरी ।
प्राय गेली त्याचे शरीरीं । वृद्धाप्य जाहलें तयासी ॥ ७१ ॥
पुढें तया विप्रासी । मरण आलें परियेसी ।
पिंगला नाम वेश्येसी । दोघे पंचत्व पावली ॥ ७२ ॥
पूर्वकर्मानुबंधेसीं । जन्म झाला राजवंशी ।
दशार्णवाधिपतीच्या कुशीं । वज्रबाहूचे उदरांत ॥ ७३ ॥
तया वज्रबाहूची पत्नी । नाम तिचें असे ' सुमती ' ।
जन्म जाहला तिचे पोटीं । तोचि विप्र परियेसा ॥ ७४ ॥
तया वज्रबाहूसी । ज्येष्ठ राणी-गर्भेसी ।
उद्भवला विप्र परियेसीं । राजा समारंभ करीतसे ॥ ७५ ॥
देखोनियां तिचे सवतीसी । क्रोध आला बहुवसीं ।
गर्भ झाला सपत्नीसी । म्हणोनि धरिला द्वेष मनीं ॥ ७६ ॥
सर्पगरळ आणोनि । दिल्हें सवतीस नानायत्नीं ।
गरळ भेदिलें अतिगहनीं । तया राया-ज्येष्ठस्त्रियेसी ॥ ७७ ॥
दैवयोगे न ये मरण । भेदिलें विष महादारुण ।
सर्व शरीरीं झाले व्रण । महाकष्ट भोगीतसे ॥ ७८ ॥
ऐशापरी राजपत्नी । झाली प्रसूत बहुकष्टेनीं ।
उपजतां बाळाचे तनीं । सर्वांगी व्रण मातासुतासी ॥ ७९ ॥
महाक्लेशीं पीडित । सर्वांगीं स्फोटक बहुत ।
रात्रंदिवस आक्रंदत । कष्टत होती परियेसा ॥ ८० ॥
विष व्यापिलें सर्वांगासी । म्हणोनि आक्रंदती दिवानिशीं ।
दुःख करी राजा क्लेशी । म्हणे काय करुं आतां ॥ ८१ ॥
देशोदेशींच्या वैद्यांसी । बोलाविती चिकित्सेसी ।
वेंचिती द्रव्य अपारेंसीं । कांही केलिया नव्हे बरवें ॥ ८२ ॥
तिथे माता-बाळकांसी । व्रण झाले बहुवसीं ।
निद्रा नाही दिवानिशीं । सर्वांगीं कृमि पडले जाणा ॥ ८३ ॥
त्यांते देखोनि रायासी । दुःख झालें बहुवसीं ।
निद्रा नाही दिवानिशीं । त्यांचे कष्ट देखोनियां ॥ ८४ ॥
व्यथेंकरुनि मातासुत । शरीर सर्व कृश होत ।
अन्न उदक नवचे क्वचित । क्षीण जाहलीं येणेंपरी ॥ ८५ ॥
राजा येऊनि एके दिवशीं । पाहे आपुले स्त्री-सुतासी ।
देखोनियां महाक्लेशी । दुःख करी परियेसा ॥ ८६ ॥
म्हणे आतां काय करुं । केवीं करणें प्रतिकारु ।
नाना औषध विचारु । करितां स्वस्थ नव्हेचि ॥ ८७ ॥
स्त्रीपुत्रासी ऐशी गति । जिवंत शव झालीं असतीं ।
यांते नव्हे बरवें निश्र्चितीं । केवीं पाहूं म्हणतसे ॥ ८८ ॥
आतां यांसी पहावयासी । कंटाळा येतो आम्हांसी ।
बरवें नव्हे सत्य यासी । काय करणें म्हणतसे ॥ ८९ ॥
यांतें देखतां आम्हांसी । व्रण लागती देहासी ।
हे असती महादोषी । यांतें त्यजूं म्हणतसे ॥ ९० ॥
Gurucharitra Adhyay 50
गुरुचरित्र अध्याय ५०
