Thursday, October 30, 2014

Gurucharitra Adhyay 35 Part 3/3 श्रीगुरुचरित्र अध्याय ३५ भाग ३/३


Gurucharitra Adhyay 35 
Gurucharitra Adhyay 35 is in Marathi. This Adhyay describes Somawar Vrata. Name of this Adhyay is Simantini Aakhyanam.
Gurucharitra Adhyay 35 Part 1/3
श्रीगुरुचरित्र अध्याय ३५ भाग २/३
श्रीगुरुचरित्र अध्याय ३५ भाग ३/३
आणिक संतोषोनि मागुतीं । वस्त्रें वाहनें अतिप्रीतीं ।
तुरंग दिल्हा मनोगती । सवें देत कुमर आपुला ॥ २२७ 
चंद्रागदकुमरासी । तक्षकें दिधलें अतिहर्षी ।
निरोप दिल्हा मनोगती । सवें देत कुमर आपुला ॥ २२८ 
तक्षकातें नमूनि त्वरित । चंद्रांगद वारुवरी चढत ।
मनोवेगें मार्ग क्रमित । नागकुमर सवें असे ॥ २२९ ॥
जयें स्थानीं बुडाला होता । पावला तेथें क्षण न लागतां 
निघाला बाहेर वारुसहिता । नदीतटीं उभा असे ॥ २३० 
सोमवार असे ते दिवसीं । सीमंतिनी आली स्नानासी 
होत्या सखिया सवेंसी । त्याही मिळोनि नदीतीरीं ॥ २३१ 
सीमंतिनी म्हणे सखियांसी । आश्र्चर्य जाहलें पहा कैसी 
उदकांतुनी निघाला परियेंसी । सवें असे नागकुमर ॥ 
२३२ ॥
राक्षस होईल वेषधारु । रुप धरिलें असे नरु ।
दिसतसे मनोहरु । तुरंगारुढ जाहला असे ॥ २३३ ॥
कैसे पहा वो रुप यासी । जैसा सूर्य प्रकाशी ।
दिव्यमालांबरें कैसी । सुगंध असे परिमळ ॥ २३४ ॥
दश योजनेंपर्यंत । वास येतो अतिप्रीत ।
पूर्वी देखिली असे स्वरुपता । दिसतसे परियेसा ॥ २३५ 
स्थिर स्थिर भीत भीता । पाहे त्याची स्वरुपता । 
आपुला पतीसादृश्य म्हणतां । रुप आठवी तये वेळी ॥ २३६ ॥
राजकुमर पाहे तिसी । म्हणे रुपें माझी वधूऐसी ।
गळसरी न दिसे कंठासी । हार न दिसती मुक्ताफळांचे ॥ २३७ ॥
अवलोकीतसे अंगखूण । न दिसे हळदी करकंकण ।
चिंताव्याकुळ रुपहीन । सादृश्य दिसे प्राणेश्र्वरी ॥ २३८ 
मनीं विचारी मागुता । रुप तिचें आठवीत ।
तुरंगावरुनि उतरत । नदीतीरीं बैसला ॥ २३९ ॥
बोलावोनि सीमंतिनीसी । पुसतसे अतिप्रियेसी ।
तुझा जन्म कवण वंशीं । पुरुष तुझा कवण सांग ॥ 
२४० ॥
कां कोमाइलीस बाळपणीं । दिससी शोकलक्षणी ।
सांगावें आम्हां विस्तारुनि । अति स्नेहें पुसतसे ॥ २४१ 
ऐकोनि सीमंतिनी देखा । आपण न बोलें लाजें ऐका ।
सखियांतें म्हणे विवेका । सांगा आमुचा वृत्तांत ॥ २४२ 
सखिया सांगती तयासी । हिचें नाम सीमंतिनी परियेंसी 
चंद्रांगदाची महिषी । चित्रवर्म्याची हे कन्या ॥ २४३ ॥
इचा पति अतिसुंदर । चंद्रागद नाम थोर । 
जळक्रीडा करितां पार । बुडाला येथें अवधारा ॥ २४४ ॥
तेणें शोक करितां इसी । वैधव्य आलें परियेंसीं ।
दुःख करितां तीन वर्षी । लावण्यपण ऐसें जाहलें ॥ २४५ 
करी सोमवारव्रत । उपवासेंसीं आचरत । 
म्हणोनि आजि स्नानानिमित्त । आली असे नदीसी ॥ २४६ ॥
इच्या श्र्वशुराची स्थिति ऐका । पुत्रशोक करितां दुःखा ।
राज्य हिरतले दायादिका । कारागृहीं घातलें असे ॥ २४७ 
तयाकारणें सीमंतिनी । पूजा करी शूलपाणि ।
सोमवार उपोषणी । म्हणोनि करी परियेसा ॥ २४८ ॥
इतकें सखिया सांगती । मग बोले आपण सीमंती ।
तुम्ही कवण पुसतां आम्हांप्रती । कंदर्परुप तुम्हां असे ॥ २४९ ॥
गंधर्व किंवा तुम्ही देव । किन्नर अथवा सिद्धसाधव ।
नररुप असां मानव । आमुतें पुसतां कवण कार्या ॥ २५० 
स्नेहभावेंकरुनि । पुसतां तुम्ही अति गहनी ।
पूर्वी देखिलें होतें नयनीं । न कळे खूण म्हणतसे ॥ २५१ 
आप्तभाव माझे मनीं । स्वजन ऐसे दिसतां नयनीं ।
नाम कवण सांगा म्हणोनि । आठवीं रुप पतीचें ॥ २५२ 
आठवी पतीचें रुप । करुं लागली अति प्रलाप ।
पडली धरणीं रुदितबाष्प । महादुःख करीतसे ॥ २५३ ॥
स्त्रियेचें दुःख देखोनि । कुमार पाहे तटस्थपणीं ।
मुहूर्त एक सांवरोनि । आपण दुःख करीतसे ॥ २५४ ॥
दुःख करोनि कुमर देखा । प्रक्षाळण केलें आपुल्या मुखा 
उगी राहें म्हणे ऐका । आपुलेम नाम ' सिद्ध ' म्हणे ॥ २५५ ॥
सीमंतिनी करितां शोक । जवळी आला राजकुमरक ।
हातीं धरुनि बाळिका । संबोखी तो प्रेमभावें ॥ २५६ ॥
एकांतीं सांगे तियेसी । म्हणे तुझ्या भ्रतारासी । 
देखिलें आम्हीं दृष्टीसीं । सुखें ऐस परियेसीं ॥ २५७ ॥
तुझे व्रतपुण्येंकरितां । शीघ्र येईल तुझा कांत ।
चिंता न करीं वो तूं आतां । तृतीय दिवशीं दर्शन घडे ॥ २५८ ॥
तुझा पति माझा सखा । माझा प्राण तोचि ऐका ।
संदेह न करीं वो बाळिका । सदाशिवाचे चरणाची आण ॥ २५९ ॥
ऐसें एकांतीं सांगून । प्रगट करुं नको म्हणून ।
दुःख आठवलें ऐकून । सीमंतिनी बाळिकेसी ॥ २६० ॥
सुटली धारा लोचनीं । शतगुण प्रेम नयनीं ।
विचार करीतसे मनीं । हाचि होय माझा पति ॥ २६१ ॥
सारिखें वाटे मुखकमळ । नयन सुंदर अति कोमळ ।
ध्वनि होय बोल चपल । हास्यमुखें बोलतसे ॥ २६२ ॥
मृदु वाक्य माझे पतीसी । तैसाचि बोलतो हर्षी ।
धरितां माझ्या करासी । अति मृदुपण लागलें ॥ २६३ ॥
माझ्या पतीचे लक्षण । मी जाणें सर्वही खूण ।
समस्त आहेति प्रमाण । हाचि होये प्राणनाथ ॥ २६४ ॥
यास देखतां माझे मन । विघरोनि, धारा सुटती नयन ।
नवल म्हणे विचारुन । मागुती अनुमान करीतसे ॥ २६५ 
दैवहीन असें आपण । कैचा येईल पति म्हणोन ।
बुडाला नदींत सिद्ध जाणोन । मागुती भ्रांति कैसी मज ॥ २६६ ॥
मेला पति ये मागुता । न ऐकों कानीं ऐसी कथा ।
स्वप्न देखिलें मीं भ्रांता । काय वसतसे माझे मनीं ॥ 
२६७ ॥
धूर्त होय कीं वेषधारु । राक्षस किंवा यक्ष किन्नरु ।
कपट वेषें आला नरु । म्हणोनि मनीं विचारीत ॥ २६८ 
किंवा होईल माझें व्रत । मुनिपत्नीनें सांगितले म्हणत ।
किंवा प्रसन्न गिरजानाथ । नवल नव्हे म्हणतसे ॥ २६९ 
ज्यासी प्रसन्न शंकर । त्यासी कैचा दुःखविकार ।
चिंतिलें पाविजे निर्धार । ऐसें योजी सीमंतिनी ॥ २७० ॥
ऐसें होतां राजकुमरु । आरुढ जाहलां आपण वारु ।
निरोप मागे प्रीतिकरु । सीमंतिनी नारीसी ॥ २७१ ॥
निघाला अश्र्व मनोवेगीं । पावला नगरा अतीशीघ्री ।
सवें पुत्रवासुगी । पाठवी तया नगरांत ॥ २७२ ॥
तुवां जावोनि वैरियांसी । सांगे इष्टतीं वादियांसी ।
न ऐकतां तुझे बोलासी । संहारीन म्हणावें ॥ २७३ ॥  
ऐसें वचन ऐकोनि । पावला त्वरित राजभुवनीं ।
उभा राहोनि कठोर वचनीं । बोलतसे नगराधिपासी ॥ 
२७४ ॥
चला शीघ्र कुटुंबेसीं । चंद्रागदाचे भेटीसी ।
गेला होता पाताळासी । तक्षकाचे इष्टतीसी जाणा ॥ 
२७५ ॥  
कालिंदीये नदींत । बुडाला वचन प्रख्यात ।
तुम्हीं केला स्वामीघात । राज्य हिरतले इंद्रसेनाचे ॥ 
२७६ ॥
आतां सांगेन तुम्हांसी । चाड असेल प्राणासी ।
शरण जावें शीघ्रेसीं । सिंहासनीं बैसवा इंद्रसेना ॥ २७७ ॥
तक्षकासारिखा मैत्र जाहला । तुमच्या करील अस्थिमाळा 
शीघ्र चला चरणकमळा । चंद्रांगद-दर्शनासी ॥ २७८ ॥
नायकाल जरी माझें वचन । आतांचि घेईन तुमचे प्राण 
तक्षकानें दिल्हें निरोपण । म्हणोनि आलों सांगातें ॥ 
२७९ ॥
ऐसें वचन ऐकोनि । दाईंजे विचारिती मनीं ।  
आपण केली बुद्धि हीन । आतां शरण रिघावें ॥ २८० ॥
जरी करुं बलात्कार । तक्षक करील संहार ।
लोकांत होईल निंदा फार । प्राण जाईल, हानी असे ॥ 
२८१ ॥
ऐसें विचारुनि मानसीं । बाहेर काढिती इंद्रसेनासी ।
नाना वस्त्रें-आभरणेसीं । बैसविती सिंहासनीं ॥ २८२ ।
विनविताति तयासी । अपराध घडले आपणासी । 
प्राण राखावे आम्हांसी । म्हणोनि चरणीं लागती ॥ २८३ 
राया इंद्रसेनासी । तक्षकपुत्र सांगे हर्षी । 
तुमचा कुमर आला परियेसीं । वासुकीभेटीं गेला होता ॥ २८४ ॥
ऐकतां राजा संतोषी । आठविलें दुःख अधिकेंसी ।
मूर्च्छा येऊनि धरणीसी । पत्नीसहित पडियेला ॥ २८५ 
उठवी नागकुमर त्यासी । दुःख विसरा करा हर्षासी ।
येतो पुत्र भेटीसी । म्हणोनि सांगे उल्हासें ॥ २८६ ॥
ऐकोनि राजा अतिहर्षी । बोलावूनि सांगे मंत्रियांसी ।
नगर श्रृंगार करावयासी । निरोप दिला तये वेळीं ॥ २८७ 
ऐसा निरोप देऊन । भेटीसी निघाला आपण ।
समस्त निघाले दायाद अपण । राणीवसादिकरुनियां ॥ २८८ ॥
मंत्री पुरोहित देखा । समस्त निघाले नगरलोक ।
पाहों म्हणती कवतुक । मेला कुमर आला म्हणोनि ॥ २८९ ॥
आनंद झाला सकळिका । राजा मानी महासुखा । 
पाहीन म्हणोनि पुत्रमुखा । शीघ्र जातो अवधारा ॥ २९० 
सवें वाजंत्र्यांचा गजर । नगरलोकां संतोष थोर ।
करिताति जयजयकार । अत्योल्हास करिताति ॥ २९१ ॥
ऐसें जाऊनि पुत्रासी । आलिंगी राजा प्रीतीसीं ।
सद्गदित कंठेसी । नेत्रीं सुटल्या उदकधारा ॥ २९३ ॥
पुत्रासी म्हणे इंद्रसेन । आलासी बाळा माझा प्राण ।
शवपणें होतों तुजवीण । म्हणोनि सांगे दुःख आपुलें ॥ २९४ ॥
मातेसी आलिंगोन । दुःख करी अतिगहन । 
विनवीतसे संबोखोन । आपणानिमित्त कष्टलेति ॥ २९५ 
पुत्र नव्हे मी तुमचा शत्रु । जाऊनि आपुले सुखार्थु ।
दुःख दिधलें तुम्हां बहुत । नेदीच सुख तुम्हांसी ॥ २९६ 
आपण जावोनि पाताळीं । सुखें होतों शेषाजवळीं ।
तुम्ही कष्टलेति अवलीळी । मजनिमित्त अहोरात्रीं ॥ 
२९७ ॥
काष्ठासारखें अंतःकरण । पुत्राचे असे तुम्ही जाण ।
माताजीव जैसें मेण । पुत्रानिमित्त कष्ट बहु ॥ २९८ ॥
मातापितयांचे दुःख । जो नेणें तोचि मूर्ख ।
उत्तीर्ण व्हावया अशक्य । स्तनपान एक घडीचें ॥ २९९ 
मातेवीण देव देखा । नाहीं पुत्रासी विशेषा ।
ऋण उत्तीर्ण नव्हे ऐका । माता म्हणजे भवानी ॥ ३०० 
दुःख करी जननीसी । तोचि जाय यमपुरासी ।
पुत्र नोहे त्याचे वंशीं । सप्तजन्म दरिद्री ॥ ३०१ ॥
ऐसी माता विनवोनि । भेटता जाहला भाऊबहिणी ।
इष्ट सोइरे अखिल जनी । प्रधानादि नगरलोका ॥ ३०२ 
इतुकिया अवसरीं । प्रवेश जाहला नगरपुरीं । 
तंमारंभ केला थोरी । पावले निजमंदिरांत ॥ ३०३ ॥
तक्षकाचे पुत्रासी । वस्त्रें भूषणें अति हर्षी ।
देता जाहला परियेंसीं । इंद्रसेन अतिप्रीती ॥ ३०४ ॥
चंद्रांगद सांगे पितयासी । तक्षकोपकार विस्तारेसीं ।
प्राण वांचविले आम्हांसी । द्रव्य दिधलें अपरिमित ॥ 
३०५ ॥
जीं जीं वस्त्राभरणें । दिधलीं होतीं तक्षकें जाण ।
पित्यासी देवोनि चरण । नमिता झाला पुत्र देखा ॥ ३०६ 
निरोप दिधला नागपुत्रासी । इंद्रसेन करी अतिहर्षी ।
भृत्य पाठविले वेगेसीं । चित्रवर्म-नगरातें ॥ ३०७ ॥
राजा म्हणे तये वेळीं । सून माझी दैवागळी ।
तिचेनि धर्में वांचला बळी । पुत्र माझा अवधारा ॥ ३०८ 
तिणें आराधिला शंकर । अहेवपण तिचें स्थिर ।
म्हणोनि वांचला माझा कुमर । सौभाग्यवंती सून माझी ॥ ३०९ ।
म्हणोनि हेर पाठवा वेगेसीं । वार्ता लिहावी संतोषी ।
चित्रवर्मरायासी । म्हणे राजा इंद्रसेन ॥ ३१० ॥
हेर निघाले झडकरी । पातले चित्रवर्मापुरीं ।
व्यवस्था सांगती कुसरीं । चंद्रांगद-शुभवार्ता ॥ ३११ ॥
ऐकोनि राजा संतोषी देखा । करिता झाला महासुखा ।
दान दिधलें अपार ऐका । वस्त्रें भूषणें हेरांसी ॥ ३१२ ॥
इंद्रसेन राजा देखा । पुनरपि आला वर्‍हाडिका ।
चंद्रांगद पुत्र निका । सवें सकल कलंत्रेसीं ॥ ३१३ ॥
महोत्साह करिती थोर । वर्‍हाड केलें धुरंधर ।
चंद्रांगद प्रीतिकर । सीमंतिनीसी भेटला ॥ ३१४ ॥
पाताळीची अमोल्य वस्तु । प्राणेश्र्वरीसी अर्पित ।
पाजविता झाला अमृत । महानंद प्रवर्तला ॥ ३१५ ॥
कल्पवृक्षफळें देखा । देता जाहला स्वपत्निका ।
अनर्घ्य वस्तु आभरणिका । दश योजनें कांति फाके ॥ ३१६ ॥
ऐशा उत्साहें विवाह केला । आपुले पुरीसी निघाला ।
सीमंतिनीचे दैव भलें । पतिसमागमें जातसे ॥ ३१७ ॥ जावोनि आपुले नगरासी । राज्यीं स्थापिलें पुत्रासी ।
दहा सहस्त्र अब्दें हर्षी । राज्य केलें अवधारा ॥ ३१८ ॥
सीमंतिनीचें व्रत ऐसें । उपवास केलें सोमवारांस ।
पूजा केली गौरीहरास । म्हणोनि पावली इष्टार्थ ॥ ३१९ 
ऐसें विचित्र असे व्रत । म्हणोनि सांगती श्रीगुरुनाथ ।
ऐक सुवासिनी म्हणत । अति प्रीतीकरुनियां ॥ ३२० ॥
ऐसें व्रत करीं वो तूं आतां । अहेवपण अखंडिता ।
होतील तुज कन्या पुत्र बहुता । आमुचें वाक्य अवधारीं ॥ ३२१ ॥
दंपती विनवी श्रीगुरुसी । तुझी चरणसेवा आम्हांसी । 
तेंचि व्रत निर्धारेसीं । आम्हां व्रत कायसे ॥ ३२२ ॥
आमचा तूं प्राणनायक । तुजवांचूनि नेणो आणिक ।
तुझे चरण असती निक । म्हणोनि चरणीं लागलीं ॥ 
३२३ ॥
श्रीगुरु म्हणती तयासी । आमुचे निरोपें करा ऐसी ।
व्रत आचरा सोमवारेंसी । तेचि सेवा आम्हां पावे ॥ ३२४ 
निरोप घेऊनि श्रीगुरुचे । व्रत करिती सोमवाराचें ।
आलीं माता-पिता त्यांचे ऐसें। भेटी जाहली श्रीगुरुची ॥ ३२५ ॥
ऐकोनि कन्यापुत्रवार्ता । संतोष करिती अत्यंता ।
द्रव्य वेंचिती अपरिमिता । समाराधना ब्राह्मणांसी ॥ 
३२६ ॥   
पूजा करिती श्रीगुरुसी । आनंद अति मानसीं । 
समारंभ बहुवसी । करिती भक्तिपूर्वक ॥ ३२७ ॥
ऐशापरी वंदोनि । श्रीगुरुचा निरोप घेऊनि । 
गेलीं ग्रामा परतोनि । ख्याति झाली चारी राष्ट्रीं ॥ ३२८ 
पुढें तया दंपतीसी । पुत्र पांच शतायुषी ।
झाले ऐका त्वरितेसीं । नामधारक श्रीगुरुचे ॥ ३२९ ॥
प्रतिवर्षीं दर्शनासी । दंपती येती भक्तीसीं ।
ऐसें शिष्य परियेसीं । श्रीगुरुचे अवधारी ॥ ३३० ॥
ऐसें श्रीगुरुचरित्र । सिद्ध सांगे पवित्र ।
नामधारक अतिप्रीत । ऐकतसे अवधारा॥ ३३१ ॥
गंगाधराचा कुमर । सरस्वती विनवी गुरुकिंकर ।
स्वामी माझा पारंपार । नृसिंहसरस्वती ॥ ३३२ ॥
ऐसी ब्रीद कीर्ति देखा । समस्त जन तुम्ही ऐका ।
प्रसन्न होय तात्काळिका । न धरा संदेह मानसीं ॥ ३३३ 
साखर स्वादु म्हणावयासी । उपमा द्यावी कायसी ।
मनगटीं असतां कंकणासी । आरसा काय पहावा ॥ ३३४ 
प्रत्यक्ष पाहतां दृष्टांतेसीं । प्रमाण काय परियेसीं ।
ख्याति असे भूमंडळासी । कीर्ति श्रीगुरुयतीची ॥ ३३५ ॥
ऐका हो जन समस्त । सांगतसे मी हित । 
सेवा करावी श्रीगुरुनाथ । त्वरित होय मनकामना ॥ 
३३६ ॥
अमृताची आरवंटी । घातली असे गोमटी ।
पान करा हो तुम्ही घोटी । धणीवरी सकळिक ॥ ३३७ ॥
श्रीगुरुचरित्र कामधेनु । ऐकतां होय पतित पावनु ।
नाम ज्याचें कामधेनु । जें जें चिंतिलें पाविजे ॥ ३३८ ॥
ज्याचें चित्त श्रीगुरुचरणीं बैसलें । त्याचें सर्वही कार्य 
साधलें ।
अक्षयपद अनायासें पावलें । श्रीगुरुचे प्रसादें ॥ ३३९ ॥
इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ ॥ 
श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे 
सीमंतिनीआख्यानं नाम पंचत्रिंशोऽध्यायः ॥ 
श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥  

Gurucharitra Adhyay 35  
श्रीगुरुचरित्र अध्याय ३५ 



Custom Search

Gurucharitra Adhyay 35 Part 2/3 श्रीगुरचरित्र अध्याय ३५ भाग २/३


Gurucharitra Adhyay 35 
Gurucharitra Adhyay 35 is in Marathi. This Adhyay describes Somawar Vrata. Name of this Adhyay is Simantini Aakhyanam.
गुरुचरित्र अध्याय ३५ भाग २/३
सूर्यासारिखी होईल कांति । चंद्रासारिखी मनःशांति । 
दहा सहस्त्र वर्षें ख्याती । पतिसहित राज्य करील ॥ 
११४ ॥
ऐसें जातक वर्तविलें तिसी । राव करी अतिहर्ष । 
अखिल दानें ब्राह्मणांस । देता जाहला आनंदे ॥ ११५ ॥
असतां राजा सभेसी । द्विज एक परियेंसी ।
भय न धरितां वाक्यासी । बोलता जाहला अवधारा ॥ 
११६ ॥
ऐक राया माझें वचन । कन्यालक्षण सांगेन ।
चवदावें वर्षी विधवापण । होय तुझ्या कन्येसी ॥ ११७ 
ऐसें वचन ऐकोनि । राजा पडिला मूर्च्छनीं ।
चिंता करी बहु मनीं । ब्राह्मणवचन परिसतां ॥ ११८ ॥
ऐसें सांगोनि ब्राह्मण । निघोनि गेला तत्क्षण ।
राजयाचें खेचिं अंतःकरण । म्हणे ईश्र्वराधीन सर्व ॥ 
११९ ॥
ऐसें बाळपण क्रमितां । सीमंतिनी वर्षे साता ।
चिंतीत होती मातापिता । वर्‍हाड केवीं करुं म्हणती ॥ 
१२० ॥
चवदावें वर्षीं विधवत्व येणें । म्हणोनि सांगितलें 
ब्राह्मणें ।
तेणें व्याकुळ अंतःकरण । राजा-राजपत्नीचें ॥ १२१ ॥
कन्या खेळें राजांगणा । सवें असती सखी जन ।
बोलतां ऐकिलें वचना । चौदा वर्षी विधवत्व ॥ १२२ ॥ ऐसें ऐकोनियां वचन । कन्या करितसे चिंतन ।
वर्ततां आली एक दिन । तयां घरीं ब्राह्मणस्त्री ॥ १२३ 
याज्ञवल्क्याची पत्नी । नाम तिचें असे मैत्रायणी ।
घरांत आली पवित्रिणी । कन्या लागे चरणासी ॥ १२४ ॥
साष्टांगीं नमोनि । करसंपुट जोडोनि । 
विनवीतसे करुणावचनीं । मातें प्रतिपाळीं म्हणतसे ॥ १२५ ॥
सौभाग्य स्थिर अहेवपण । उपाय सांगे दया करुन ।
चंचळ असे अतःकरण । म्हणूनि चरणा लागली ॥ १२६ 
ऐकोनि कन्येचें वचन । बोले विप्रस्त्री जाण । 
शरण रिघावें उमारमणा । अहेवपण स्थिर होय ॥ १२७ 
कन्या विनवी तियेसी । कैसे सांगे आम्हांसी ।
जननी तूंचि होसी । कैसे व्रत सांगे म्हणे ॥ १२८ ॥
विप्रस्त्री सांगे तियेसी । सोमवार व्रत परियेंसी ।
पूजा करावी शिवासी । उपवासोनि अवधारीं ॥ १२९ ॥
बरवें सुस्नात होवोनि । दिव्य वस्त्र परिधानूनि ।
स्थिर मन करोनि । पूजा करी गौरीहरा ॥ १३० ॥
अभिषेकें पापक्षय । पीठ पूजितां साम्राज्य ।
गंधाक्षता-पुष्पमाल्यें । सौभाग्यसौख्य अखिल पावे ॥ १३१ ॥
सुगंधी होय धूपदानें । कांति पाविजे दीपदानें ।
भोग नैवेद्यअर्पणाने । तांबूलदानें लक्ष्मी स्थिर ॥ १३२ 
चतुर्विध पुरुषार्थ । नमस्कार करितां त्वरित ।
अष्टैश्र्वर्ये नांदत । ईश्र्वरजप केलिया ॥ १३३ ॥
होमें सर्व कोश पूर्ण । समृद्धि स्तविता होय जाण ।
भोजन करवितां ब्राह्मण । सर्वदेव तृप्त होती ॥ १३४ ॥
ऐसें सोमवार व्रत । करी वो तूं कन्ये निश्र्चित ।
भय आलिया, दुरित । परिहरती महा क्लेश ॥ १३५ ॥
गौरिहरपूजा करितां । समस्त दुरितें जाती परता ।
ऐकोनि सीमंतिनी त्वरिता । अंगीकारिलें व्रतदेखा ॥ १३६ 
सोमवाराचिया व्रता । आचरे सीमंतिनी त्वरिता । 
पिता देखोनि चिंतित । विवाहा योग्य म्हणोनि ॥ १३७ 
राजा विचारी मानसीं । वर्‍हाड करावें कन्येसी ।
जैसे प्राप्तव्य असे तिसी । तैसे घडेल म्हणतसे ॥ १३८ 
विचारावया मंत्रियासी । पाठविता जाहला राष्ट्रासी ।
दमयंतीनळवंशी । इंद्रसेन-कुमारक ॥ १३९ ॥
चंद्रागंद वर बरवा । जैसे चंद्र तेज प्रभा ।
बोलाविती विवाहशोभा । कन्या दिधली संतोषें ॥ १४० ॥
राजे भूमांडलिक देखा । समस्त आले वर्‍हाडिका ।
विवाह केला विवेका । महोत्साह नानापरी ॥ १४१ ॥
नाना द्रव्यालंकार । वर्‍हाडिकां दे नृपवर । 
अखिल दानें देकार । विप्रांसी देता झाला देखा ॥ १४२ ॥
पाठवणी केली सकळिकां । जांवई ठेविला कवतुका ।
कन्यास्नेह अनेका । म्हणोनि राहवी राजपुत्रा ॥ १४३ ॥
राजपुत्र श्र्शुरालयीं । स्त्रिया प्रेमें अतिस्नेहीं ।
काळ क्रमितां एके समयीं । जलक्रीडे निघाला ॥ १४४ ॥
कालिंदी म्हणिजे नदीसी । राजपुत्र परियेसीं ।
सर्व दळ समसगमेसीं गेला नदीसी विनोदें ॥ १४५ ॥
राजपुत्र नदींत । सवें निघाले लोक बहुत ।
विनोदें असे पोहत । अतिहर्षें जलक्रीडा ॥ १४६ ॥
पोहतां राजककुमार देखा । बुडाला मध्यें-गंगोदका ।
आकांत झाला सकळिकां । काढा काढा म्हणताति ॥ 
१४७ ॥
सवें सैन्य लोक सकळ । होते नावेकरी प्रबळ ।
उदकीं पाहती तये वेळ । न दिसे कुमर बुडाला ॥ १४८ 
उभय तटाकीं सैन्य । धांवत गेले राजधाना ।
व्यवस्था सांगती पूर्ण । जांवई तुमचा बुडाला ॥ १४९ ॥
कालिंदीये डोहांत । सवें-गड्या राव होता पोहत ।
अदृश्य झाला त्वरित । न दिसे गंगेंत बुडाला ॥ १५० ॥
ऐकोनि राजा पडे धरणीं । मूर्च्छा येऊनि तत्क्षणीं ।
कन्या ऐकतांच श्रवणीं । त्यजूं पाहे प्राण आपुला ॥ १५१ 
राजा कन्येसी संबोखीत । आपण गेला धांवत । 
राजस्त्री असे शोक करीत । कन्यादुःख अतिबहु ॥ १५२ 
सीमंतिनी करी शोका । म्हणे देवा त्रिपुरांतका । 
शरण रिघाल्यें तुज ऐका । मरण कैसें आलें मज ॥ १५३ 
मृत्यु चवदा वर्षी जाणे । म्हणोनि धरिले तुझे चरण ।
वृथा झालें गौरीपूजन । तुजसहित सोमवारीं ॥ १५४ ॥
तुझें देणें अढळ सकळां । उपेक्षिलें जाश्र्वनीळा ।
अपकीर्ति तुज केवळा । शरणागता रक्षीं रक्षीं ॥ १५५ ॥
स्मरण करी श्रीगुरुसी । याज्ञवल्क्यपत्नीसी ।
सांगितले व्रत आम्हांसी । अहेवपण म्हणोनि ॥ १५६ ॥
तुझें वाक्य ऐकोनि । पूजा केली शिवभवानी ।
वृथा होतसे माझे मनीं । शीघ्र विनवी शिवासी ॥ १५७ 
ऐसें दुःखें प्रलापीत । सीमंतिनी जाय त्वरित ।
गंगाप्रवेश करीन म्हणत । निघाली वेगें गंगेसी ॥ १५८ 
पिता देखोनि नयनीं । धरावया गेला धांवोनि । 
कन्येतें आलिंगोनि । दुःख करी अत्यंत ॥ १५९ ॥
समस्त मंत्री पुरोहित । सकल सैन्य दुःख करीत ।
बोलाविती नावेकरीयांते । पहा म्हणती गंगेंत ॥ १६० ॥
गंगा समस्त शोधिती । न दिसे कवण गतीं ।
शोक करी सीमंती । राजा संबोखी तियेसी ॥ १६१ ॥
रजकुमाराचे सेवक । करुं लागले बहु दुःख ।
सांगो गेले पुत्र शोक । इंद्रसेनरायासी ॥ १६२ ॥
ऐकोनि इंद्रसेन । दुःख करी अतिगहन ।
भार्येसहित निघोन । आला तया मृत्युस्थळा ॥ १६३ ॥
दोघे राजे मिळोन । प्रलाप करिती रोदनीं ।
हा हा कुमारा म्हणोन । ऊर-शिर पिटिताति ॥ १६४ ॥
' हो पुत्र हो तात ' म्हणत । राजा असे लोळत ।
मंत्री राजकुळ समस्त । नगरलोक दुःख करिती ॥ १६५ 
कोठे गेलासी राजपुत्रा । म्हणोनि सीमंतिनी रडत ।
खिन्न होती समस्त । माता पिता श्र्वशुरादि ॥ १६६ ॥
सीमंतिनी म्हणे पितयासी । प्राण त्यजीन पतिसरसी । 
वांचूनियां संसारासी । काय उपयोग वैधव्यत्वें ॥ १६७ ॥
पुसती सकळ द्विजांसी । करावें सहगमन कैसी ।
विप्र सांगती रायासी । प्रेतावेगळें करुं नये ॥ १६८ ॥
प्रेत विचारावें नदींत । दहन करावें कन्येसहित ।
न दिसे बुडाला गंगेंत । केवीं कराल म्हणताति ॥ १६९ 
आतां इसी ऐसें करणें । प्रेत सांपडे तव राखणें ।
ऐकोनियां द्विजवचन । राजा कन्येसी विनवीत ॥ १७० 
ऐसें व्याकुळ दुःख करिती । मंत्री पुरोहित म्हणती ।
जे जे असेल होणार गति । ब्रह्मादिकां न टळे देखा ॥ १७१ ॥
होणार जाहली देवकरणी । काय कराल दुःख करुनि ।
ऐसें मंत्री संबोखोनि । राजयांते चला म्हणती ॥ १७२ ॥
निघाले राजे उभयतां । मंदिरा पातले दुःख करीत ।
इंद्रसेन अति दुःखित । न विसरे कधीं पुत्रशोक ॥ १७३ 
राजव्यापार सोडूनि । दुःख करी पुत्रचिंतनीं । 
गोत्रजादीं व्यापोनि । राष्ट्र घेतलें सकळिक ॥ १७४ ॥
सहभार्या रायासी । ठेविलें कारागृहासी ।
पुत्रशोक बहु तयासी । राज्यभोगीं चाड नाहीं ॥ १७५ ॥
चित्रवर्मा राजा देखा । कन्या ठेविली ममत्विका । 
प्राण त्यजूं पाहे निका । लोकनिंदा म्हणोनि ॥ १७६ ॥
राजा म्हणे कन्येसी । पुत्र नाहींत आमुच्या वंशी ।
कन्या एक तूं आम्हांसी । पुत्र म्हणूनि प्रतिपाळूं ॥ १७७ 
लोक निंदती आम्हांसी । वैधव्यत्व नाहीं परियेसीं ।
वर्ष एक क्रमीं वो तूं ऐसी । पुढें आचार करीं बाळे ॥१७८ 
पिता-वचन ऐकोनि । करीतसे बहु चिंतन ।
म्हणे देवा शूळपाणि । केवीं मातें गांजिलें ॥ १७९ ॥
ऐसें विचारी मानसीं । व्रत आचरीतसे सुरसीं ।
सोमवार उपवासी । ईश्र्वरपूजा करीतसे ॥ १८० ॥
इतुकें होतां राजकुमर । बुडाला होता गंगापूर ।
गेला जेथें पाताळनगर । वासुकी जेथें राज्य करी ॥ १८१ 
नागलोकींचिया नारी । आल्या होत्या नदीतीरीं ।
राजकुमार आला पूरीं । नदीतटाकीं वहात ॥ १८२ ॥
देखोनियां नागकन्या । काढिती संतोषेंकरुनियां ।
अमृत शिंपिती आणूनियां । जागृत झाला राजकुमर ॥ १८३ ॥
नागकन्या मिळून त्यासी । घेउनि जाती तक्षकापाशीं ।
विचित्र नगर परियेसीं । आश्र्चर्य पाहे राजकुमर ॥ १८४ 
पाहे पाताळनगर-रचना । जैसी शोभा इंद्रभुवना ।
गोपुरें दिसतीं महारत्ना । जैसी विद्दुल्लता लखलखित ॥ १८५ ॥
वज्र-नीळ वैडूर्येसीं । माणिक्य-मुक्ताफळेसीं ।
महारम्य पुरी जैसी । सूर्यकांतीपरी शोभा ॥ १८६ ॥
चंद्रकांतीसरसी भूमि । महाद्वार कपाटहेमी ।
अनेक रत्नें नाहीं उपमी । ऐशा मंदिरीं प्रवेशला ॥ १८७ 
पुढें देखतां सभा थोर । समस्त बैसले सर्पाकार ।
आश्र्चर्य करी राजकुमर । असंख्य सर्प दिसताति ॥ १८८ 
सभेमाजीं अतिशोभित । मध्यें दिसे पन्नगनाथ । 
जैसी सूर्यकांति फांकत । अति उन्नत बैसलासे ॥ १८९ 
अनेक श्र्वेतफणी दिसती । जैशी वीजु असे लखलखती ।
पीतांबर वास ज्योती । रत्नकुंडलमंडित देखा ॥ १९० ॥
अनेकरत्नखचित देखा । मुकुट मिरवती सहस्त्र एका ।
सहस्त्रफणी मिरवे तक्षका । ऐसा सभे बैसलासे ॥ १९१ 
रुपयौवन नागकन्या । नाना आभरणें लेवोनियां ।
अनेक सहस्त्र येवोनियां । सेवा करिती तक्षकाची ॥ १९२ 
ऐसे सभास्थानीं देख । राजा बैसलासे तक्षक । 
देखोनि राजकुमारकें । नमन केलें तये वेळीं ॥ १९३ ॥
तक्षक पुसे नागकन्यांसी । कैचा कुमारक आणिलासी ।
सुलक्षण दिसतो कैसी । कोठें होता म्हणोनियां ॥ १९४ 
नागकन्या म्हणती त्यासी । नेणों नाम याचे वंशासी ।
वहात आला यमुनेसी । घेऊनि आलों तुम्हांजवळी ॥ 
१९५ ॥
तक्षक पुसे कुमारकासी । नाम कवण, राज्यकवण वंशी 
काय कारण आलासी । कवण देशीं वास तुझा ॥ १९६ ॥
सांगे राजकुमर देखा । आम्ही भूमंडळनायका । 
नैषधाराज्याधिपति ऐका । ' नळ ' नामा पुण्यवंत लोकीं ॥ १९७ ॥
त्याचा पुत्र इंद्रसेन । जन्म आमुचा तयापासून ।
चंद्रांगद ' नाम आपणा । गेलों होतों श्र्वशुरगृहा ॥ १९८ 
जलक्रीडा करावयासी । गेलों होतों यमुनेसीं ।
विधिवशें आम्हांसी । बुडालो नदींत वधारा ॥ १९९ ॥
वहात आलों नदींत । नागकन्या मज देखत । 
घेवोनि आल्या तुम्हांपर्यंत । दैव आपुलें साफल्य ॥ २०० 
पूर्वाजित पुण्येसीं । भेटी झाली चरणासी ।
धन्य माझे जीवनासी । कृतार्थ झालों म्हणतसे ॥ २०१ 
करुणावचन ऐकोनि । तक्षक बोले संतोषोनि ।
नको भिऊं म्हणोनि । धैर्य देत तये वेळीं ॥ २०२ ॥
शेष म्हणे कुमर बाळा । तूं दिसतोसी मन-निर्मळा । 
तुमचे घरीम सर्वकाळा । कवण देव पूजीतसां ॥ २०३ ॥
ऐसें ऐकोनि राजकुमर । हर्षें जाहला निर्भर । 
सांगतसे विस्तार । आपुला देव शंकर देखा ॥ २०४ 
समस्त देवांचा देव । नाम आहे सदाशिव ।
वामभागीं उमा अपूर्व । त्यातें पूजितों निरंतर ॥ २०५ ॥
ज्याचें रजीं जनित ब्रह्मा । सृष्टि सृजितो अनुपम्या ।
तैसा सदाशिव आम्हां । पूजीतसो सर्वकाळीं ॥ २०६ ॥
ज्याचे सत्वगुणेसीं । विष्णु उपजला परियेसीं ।
प्रतिपाळक लोकांसी । तैशा शिवासी पूजीतसों ॥ २०७ ॥
ज्याच्या तामसापासून । एकादश रुद्रगण । 
उपजले, याचि कारण । प्रलयकर्ता तया नाम ॥ २०८ ॥ 
धाता-विधाता जो आपण । उत्पत्तिस्थितिलय कारण ।
तेजासी तेज असे वायुराकाशीं । तैशा पूजितों शिवासी ॥ २०९ ॥
पृथ्वी-आप-तेजासी । जो पूर्ण असे वायुराकाशीं ।
तैशा पूजितों शिवासी । म्हणे राजकुमर देखा ॥ २१० ॥
सर्व भूतीं असे पूर्ण । चिन्मय आपण निरंजन । 
जो रुपें असे अचिंतन । तैसा ईश्र्वर पूजितों सदा ॥ २११ 
ज्याची कथा वेद जाहले । तक्षक-शेष ज्याचीं कुंडलें ।
त्रिनेत्र असे चंद्र मौळीं । तैसा शंकर पूजीतसों ॥ २१२ ॥
ऐसें ऐकोनि वचन । तक्षक संतोषला अतिगहन ।
राजकुमारा आलिंगोन । तुष्टलों तुष्टलों म्हणतसे ॥ २१३ 
तक्षक म्हणे तये वेळीं । तुज देईन राज्य सकळी ।
तुवां रहावें पाताळीं । अनंत भोग भोगीं आतां ॥ २१४ ॥
माझे लोकीं जें जें रत्न । जें मुख्य असे पवित्र ।
तें देईन समस्त । सुखें ऐस म्हणतसे ॥ २१५ ॥
पाताळ लोकींची रचना परम । पाहे पां अनुपम्य ।
कल्पवृक्षादि मनोरम । आहेत माझ्या नगरांत ॥ २१६ ॥
अमृत न देखती स्वप्नीं कोणी । भरलें असे जैसे पाणी 
तळें बावी पोखरणी । आहेत माझे द्वारीं ॥ २१७ ॥
नाहीं मरणभय येथें । रोगपीडादि समस्त । 
नेणती कोणी स्वप्नावस्थें । ऐसें नगर माझें असे ॥ २१८ 
सुखें ऐस कुमरा म्हणत । तक्षक असे सांगत ।
राजकुमर असे विनवीत । करुणावचनेंकरुनियां ॥ २१९ ॥
राजकुमर विनवी तक्षकासी । एक पुत्र आपण पितयासी 
भार्या वर्ष-चतुर्दशीं । शिवपूजा करीतसे ॥ २२० ॥
नूतन माझे पाणिग्रहण । तेथें असे अंतःकरण ।
पहावे मातापित्याचे चरण । दुःखी असतील मजलागीं ॥ २२१ ॥
आपण बुडालों नदींत । पिता माता दुःख करीत ।
पत्नी म्हणे पति मृत । समस्त जीव त्यजितील ॥ २२२ 
देखिले तुमचे चरण । संतुष्ट जाहले अंतःकरण ।
राखिला तुम्ही माझा प्राण । दर्शन करवावे मातापिता ॥ २२३ ॥
तक्षक झाला संतोषी । नाना रत्नाभरणें त्यासी । 
अमृत पाजवी बहुवसी । आणिक देती स्त्रियेसी ॥ २२४ 
कल्पवृक्षफळें देती । अपूर्व वस्त्राभरणें समस्ती ।
जें अपूर्व असे क्षितीं । ते अमोल्य वस्तु देता जाहला ॥ २२५ ॥
इतुके देवोनि कुमरासी । तक्षक म्हणे परियेसीं ।
जे जे काळी आम्हां स्मरसीं । तुझें कार्य सिद्धि पाववूं ॥ २२६ ॥
Gurucharitra Adhyay 35 
श्रीगुरचरित्र अध्याय ३५


Custom Search