GuruCharitra Adhyay 7 श्रीगुरुचरित्र अध्याय सातवा (७)

GuruCharitra Adhyay 7

Gurucharitra Adhyay 7 is in Marathi. Mahatmya of Gokarna Mahabaleshwar is described partly in Adhyay 6 which is continued in this Seventh Adhyay. Mitrasen was a king in God Surya Vansha (Association of many families). He was from Eshwaku kula (Name of Family). The king killed a demon which was troubling people. However the demon before dying asked his brother to take revenge. So brother of the demon appeared as a servant in the king’s kitchen who served flesh of man to Rushies and Munies on the day of Pitru Shradha of kings’ pitrues. Hence Rushies cursed the king that he will become a demon. As it was no fault of king, queen requested Rushies to forgive the king. On her request Rushies told the king that you will have to live a life of demon for 12years. While living like a demon his name was Kalmashpad. Kalmashpad killed a Brahmin and again was cursed by the wife of a Brahmin that after 12 years when Kalmashpad will became a king again; he will be dead when he will touch his wife. Mitrasen again became king after 12years. He had killed a Brahmin which is a big sin and even if tried to cleared it of by visiting many pious places, donating food, water, money and many other things. That sin was not cleared off. He was advised to visit Gokarna Mahabaleshwar Goutam Rushi. Goutam Rushi told a story of a lady who had committed many sins. All sins of the lady who visited Gokarna Mahabaleshwar and unknowingly performed a pooja of God Shiva linga were cleared. Accordingly Mitrasen visited Gokarna Mahabaleshwar and performed pooja, made many donations in the name of God Shiva and his big sin of killing a Brahmin was cleared.    

श्रीगुरुचरित्र अध्याय सातवा (७)

श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

नामधारक म्हणे सिद्धासी । गोकर्णीचा महिमा आम्हांसी ।

विस्तार करावा कृपेसी । पूर्वी कवणा वर जाहला ॥ १ ॥

समस्त तीर्थे सोडुनी । श्रीपाद गेले किंकारणी ।

पूर्वी आराधना केली कवणी । पुराण कथा सांग मज ॥ २ ॥

ज्यावरी असेल गुरुची प्रीति । तीर्थ महिमा ऐकणे चित्ती ।

वांछा होतसे  ज्ञानज्योती । कृपामूर्ति सिद्धराया ॥ ३ ॥

सिद्ध म्हणे नामधारकासी । गोकर्णमहिमा मज पुससी ।

सांगेन तुज विस्तारेसी । एकचित्ते ऐकावे ॥ ४ ॥

पूर्वयुगान्तरी इक्ष्वाकुवंशी । मित्रसह राजा परियेसीं ।

प्रतापवंत क्षत्रियवंशी । सर्वधर्मरत देखा ॥ ५ ॥

राजा सकळशास्त्रज्ञ । विवेकी असे श्रुतिनिपुण ।

बलाढ्य शूर महाभिज्ञ । नित्योद्दोगी दयानिधि ॥ ६ ॥

असतां राजा एके दिवशीं । विनोदें निघाला पारधीसी ।

प्रवेश जाहला अरण्यासी । वास सिंह-शार्दूलां ॥ ७ ॥

निर्मनुष्य अरण्यांत । राजा पारधी खेळत ।

भेटला तेथे दैत्य अद्भुत । ज्वाळाकार भयानक ॥ ८ ॥

राजा देखोनि तयासी । शरजाळ वर्षे कोपेसी ।

मूर्छना येऊनि धरणीसी । पडिला दैत्य तये वेळीं ॥ ९ ॥

दैत्य वधितां तये वेळीं । होता त्याचा बंधु जवळी ।

आक्रंदतसे प्रबळी । बंधुशोकें करोनियां ॥ १० ॥

प्राण त्यजितां निशाचरु । बंधूसी म्हणे येरु ।

तूं जरी होसील सहोदरु । सूड माझा घ्यावा ॥ ११ ॥

ऐसें बोलुनि बंधूसी । दैत्य पावला पंचत्वासी ।

अनेक माया तयापाशीं । नररुप धरिलें तया वेळीं ॥ १२ ॥

रुप धरुनि मानवाचे । सौम्य वाणी बोले वाचें ।

सेवक जाहला राजयाचा । अतिनम्रत्वें बोलोनियां ॥ १३ ॥

सेवा करी नानापरी । जैसे स्वामीचें मनोहरी ।

ऐसें क्वचित् दिवसवरी । वनांतरीं राजा होता ॥ १४ ॥

समस्त मृग मारुनि । दुष्ट जीव छेदोनि ।

राजा आला परतोनि । आपुले नगरा परियेसा ॥ १५ ॥

ऐसे क्रमितां एके दिवशी । पितृश्राद्ध आलें परियेसीं ।

आमंत्रण सांगे त्या ऋषींसी । वसिष्ठादि मुनिवरां ॥ १६ ॥

ते दिनी नियमें स्वयंपाक । करवी राजा सविवेक ।

कपटी होता जो सेवक । तया स्थानीं ठेविला ॥ १७ ॥

राजा म्हणे त्यासी । पाकस्थानीं तू वससी ।

जें जें मागतील माणवसीं । सर्व आणूनि त्वां द्यावें ॥ १८ ॥

अंगीकारोनि तो सेवक । नरमांस आणोनि देख ।

कापट्यभावें करवी पाक । केली शाक तया वेळीं ॥ १९ ॥

ठाय घालितां ऋषेश्र्वरांसी । पहिलेंच वाढिलें नरमांसासी ।

पाहतांचि कोपला वसिष्ठ ऋषि । दिधला शाप तये वेळीं ॥ २० ॥

वसिष्ठ म्हणे रायास । नरमांस वाढिलें आम्हांस ।

त्वरित हो गा ब्रह्मराक्षस । म्हणोनि कोपे तयावेळीं ॥ २१ ॥

शाप देतांचि तयेवेळीं । राजा कोपला अति प्रबळी ।

अपराध नसतां आम्हांजवळी । वायां शापिलेति कां ॥ २२ ॥

नेणें मांसपाक कवणें केला । माझा निरोप नाहीं झाला ।

वृथा आमुतें शाप दिधला । आपण शापीन म्हणतसे ॥ २३ ॥

उदक घेऊनि अंजुळीं । शापावया सिद्ध झाला तये काळी ।

तंव राजस्त्री येऊनि जवळी । वर्जिती जाहली पतीसी ॥ २४ ॥

पतीसी म्हणे ते नारी । गुरुसी शापितां दोष भारी । 

वंदूनि त्याचे चरण धरीं । तेणें तरशील भवसागर ॥ २५ ॥

' मदयंती ' सतीचे वचन । मानिता झाला राजा आपण ।

अंजुळीं उदक होतें जाण । पाडिलेम आपुले चरणावरी ॥ २६ ॥

शाप देता कल्मषपाणी । पडलें राजयाचे चरणीं ।

' कल्माषपाद ' नाम म्हणोनि । ब्रह्मराक्षस झाला तो राव ॥ २७ ॥

पतिव्रता राजमहिषी । लागली वसिष्ठचरणांसी । 

उद्धरी स्वामी बाळकासी । एवढा कोप काय कीजे ॥ २८ ॥

करुणावचन ऐकोनि । शांत झाला वसिष्ठ मुनि ।

वर्षें बारा क्रमोनि । पुनरपि राजा होईल ॥ २९ ॥

उःशाप देऊनि वसिष्ठ ऋषि । गेला आपुले ठायासी ।

ब्रह्मराक्षस राजा परियेसीं । होउनी गेला वनांतरा ॥ ३० ॥

निर्मनुष्य अरण्यांत । राक्षस राहिला प्रख्यात ।

भक्षण करी अनेक जंत । पशुपक्षिमनुष्यादिकरुन ॥ ३१ ॥

ऐसें क्रमितां तये वनीं । मार्गस्थ दंपत्यें दोनी ।

ब्राह्मणजाती मार्ग क्रमूनि । देखिला राक्षस भयासुर ॥ ३२ ॥

येऊनि धरिलें ब्राह्मणासी । व्याघ्र जैसा पशूसी ।

घेऊनि गेला भक्षावयासी । विप्रस्त्री जाय समागमे ॥ ३३ ॥

अतिशोक करीतसे ते ब्राह्मणी । जाऊनि लागे राक्षसाचरणी ।

राखे मजला अहेवपणीं । प्राणेश्र्वरासी सोडी पां ॥ ३४ ॥

न भक्षी माझा पति । माझी प्राणेश्र्वरी प्रीति ।

माते भक्षीं गा सुखवृत्तीं । वल्लभातें सोडी पां ॥ ३५ ॥ 

पतीविणें राहती नारी । जन्म वृथा दगडापरी । 

पहिलें मातें स्वीकारी । प्राण राखे पतीचा ॥ ३६ ॥

अति लावण्य पूर्ववयेसीं । वेदशास्त्र-पारगासी । 

याचा प्राण तूं रक्षिसी । जगदूरक्षिलें पुण्य तुज ॥ ३७ ॥

कृपा करी गा आम्हांवरी । होईन तुझी कन्याकुमारी ।

मज पुत्र होतील जरी । नाम ठेवीन तुझेचि ॥ ३८॥

ऐसे नानापरी देखा । विप्रस्री करी महादुःखा ।

बोल न मानितां राक्षसे ऐका । त्या ब्राह्मणाते भक्षिले ॥ ३९ ॥

पतीसि भक्षिले देखोनि । शाप दिधला ते ब्रह्मणीं ।

म्हणे राक्षसा ऐक कानीं । शाप माझा एकचित्ते ॥ ४० ॥ 

तूं राजा सूर्यवंशी । शापास्तव राक्षस झालासी ।

पुढें-मागुतीं राजा होसी । द्वादश वर्षे क्रमोनियां ॥ ४१ ॥

परी रमतां तुवां स्रियेसवें । प्राण जाईल स्वभावें ।

आम्हां अनाथा भक्षिसी दुष्ट भावें । दुरात्मया तूं राक्षसा ॥ ४२ ॥

शाप देऊनि तये वेळीं । पतीच्या अस्थि मिळवूनि सकळी ।

काष्ठें घालूनियां प्रबळी । अग्निप्रवेश केला तिणें ॥ ४३ ॥

ऐसें असतां राजा देखा । क्रमिली तेथ बारा वर्षां ।

पुनरपि राजा होऊनि ऐका । आला आपुले नगरासी ॥ ४४ ॥

विप्रस्रियेचे शापवचन । स्रियेसी सांगे ते खूण ।

रतिसंगति करितांक्षण । मृत्यु असे आपणासी ॥ ४५ ॥

ऐकोनि पतीचे वचन । मदयंती दुःख करी आपण ।

मन करूनि निर्वाण । त्यजूं प्राण म्हणतसे ॥ ४६ ॥

मदयंती म्हणे रायासी । संतान नाहीं तुम्हांसी ।

आतां कष्टला बारा वर्षी । प्रारब्ध आपुले न चुकेचि ॥ ४७ ॥

ऐकोनि सतीचे वचन । शोक दाटला अतिगहन ।

बाष्पें निघती लोचनीं । केवी करु म्हणतसे ॥ ४८ ॥

मंत्रीवृद्धपुरोहितांसी । बोलाविता झाला परियेसीं ।

ब्रह्महत्या घडली आपणासीं । विमोचन होय कवणेपरीं ॥ ४९ ॥

मंत्री वृद्ध पुरोहित । रायासी म्हणती ऐक मात ।

तीर्थे आचरावीं समस्त । तेणे पुनीत होशील ॥ ५० ॥

ऐसा करोनि विचारु । राजा निघे तीर्थ आचरूं ।

सकळ तीर्थ परिकरु । विधिपूर्वक करीतसे ॥ ५१ ॥

जे जे तीर्था जाय आपण । अनेक पुण्य करी जाण ।

यज्ञादि कर्म, ब्राह्मण- । जना अन्नदान करीतसे ॥ ५२ ॥

ऐसी नाना तीर्थे करीत । ब्रह्महत्या सवे असे येत ।

अघोररुपें असे दिसत । नवचे कवणेपरी देखा ॥ ५३ ॥

कष्टोनि राजा बहुतांपरी । निर्वाण होऊनि मनाभितरीं ।

हिंडत पातला मिथिलापुरीं । चिंताक्रांत होऊनियां ॥ ५४ ॥ 

नगरा-बाह्य प्रदेशीं । श्रमोनि राजा परियेसीं ।

चिंतीतसे मानसीं । वृक्षच्छाये बैसोनियां ॥ ५५ ॥

तंव ऋषेश्र्वरांसमवेत । जैसा रुद्र प्रकाशित ।

गौतम-ऋषेश्र्वर ख्यात । अवचित तेथें पातला ॥ ५६ ॥

देखोनि राजा गौतमासी । चरणीं लोळे संतोषी ।

नमन करी अति हर्षी । भक्तिभावें करोनियां ॥ ५७ ॥

आश्र्वासूनि तये वेळीं । गौतम पुसे करुणा-बहाळी ।

क्षेमसमाधान सकळी । पुसता झाला वृतांत ॥ ५८ ॥

काय झाले तुझे राज्य । अरण्यवासी कवण काज ।

चिंताव्याकुळ मुखांबुज । कवण कार्य घडले असे ॥ ५९ ॥

ऐकोनि ऋषेश्र्वराचे वचन । राजा सांगे विस्तारोन ।

शाप जाहला ब्राह्मणवचन । ब्रह्महत्या घडली मज ॥ ६० ॥

प्रायश्र्चितादि सकळिक । यज्ञादि सर्व धर्मादिक । 

समस्त तीर्थे क्षेत्रें सुखे । आचरली आपण देखा ॥ ६१ ॥

शमन न होय माझा दोष । सवेंचि येतसे अघोर वेष ।

व्रते आचरलों कोटिश । न वचे दोष परियेसा ॥ ६२ ॥

आजि माझा सफळ जन्म । दर्शन झालें तुझे चरण ।

होतील माझे कष्ट निवारण । म्हणोनि चरणीं लागला ॥ ६३ ॥

ऐकोनि रायाचे वचन । करुणासागर गौतम आपण ।

भय सांडी गा निर्वाण वचन । तारील शंकर मृत्युंजय ॥ ६४ ॥

तुझे पापनिवारणासी । सांगेन तीर्थविशेषीं ।

महापातक संहारासी । गोकर्ण-म्हणिजे स्थान असे ॥ ६५ ॥

स्मरण करितां गोकर्णासी । ब्रह्महत्यादि पाप नाशी ।

ईश्र्वर तेथे सदा निवासी । मृत्युंजय सदाशिव ॥ ६६ ॥

जैसे कैलासीचें शिखर । अथवा मूर्धिमंदर ।

निश्र्चय वास कर्पूरगौर । गोकर्णक्षेत्री परियेसा ॥ ६७ ॥

रात्रि असतां अंधकारोनि । उजेड नव्हे त्या अग्नी ।

चंद्रोदये नव्हे निर्वाणी । तयाभास्करावांचून ॥ ६८ ॥

तैसे समस्त तीर्थानें । पापें न जाती त्याचे गुणें ।

सूर्योदयी तम हरणे । तैसे गोकर्णदर्शनमात्रें होय ॥ ६९ ॥

सहस्र ब्रह्महत्या जरी । घडल्या असतील या शरीरीं ।

प्रवेश होतां गोकर्णक्षेत्री । शुद्धात्मा होय परियेसा ॥ ७० ॥ 

इंद्रोपेंद्रविरिंचि देखा । जाऊनि तया स्थानी ऐका ।

तप केले हो सकळिका । काम्यसिद्धि व्हावया गति ॥ ७१ ॥

भक्तिपूर्वक तया स्थानीं । जप व्रत करिती जाण । 

फळ होय लक्षगुण । ऐसे पुण्यक्षेत्र असे ॥ ७२ ॥

जेथे ब्रह्मा विष्णु देखा । इंद्रादि देवगण सकळिकां ।

साध्य झाले तप ऐका । यावेगळे काय सांगूं ॥ ७३ ॥

जाणा तो साक्षात ईश्र्वर । गोकर्णक्षेत्र कैलासपुर ।

प्रतिष्ठा करी विघ्नेश्र्वर । विष्णुनिरोपें विनयार्थ ॥ ७४ ॥

समस्त देव तेथे येती । पुण्यक्षेत्रीं वास करिती ।

ब्रह्मा विष्णु इंद्रासहिती । विश्र्वेदेव मरुद्गण ॥ ७५ ॥

सूर्य-चंद्र-वसु आदिक । ' पूर्वद्वारीं ' राहिले ऐक ।

प्रीतिकरें भक्तिपूर्वक । वसताति तये स्थानीं ॥ ७६ ॥

अग्नि यम चित्रगुप्त । एकादश रुद्र पित्र ।

' दक्षिणद्वारीं ' वास करित । अति संतोषें राहिले असती ॥ ७७ ॥

वरुणादिसहित गगा सकळें । ' पश्र्चिमद्वारीं ' वास जाहले ।

प्रीतिकरीं चंद्रमौळे । वास केला परियेसा ॥ ७८ ॥

कुबेर वायु भद्रकाळी । मातृदेवता चंडी सकळी । 

' उत्तरद्वारीं ' वास त्रिकाळीं । पूजा करिती महाबळेश्र्वराची ॥ ७९ ॥

चित्ररथादि विश्र्वावसु । चित्रसेन गंधर्व सुरसु ।

पूजा करिती महेशु । सदा वसोनि तये ठायीं ॥ ८० ॥

घृताची रंभा मेनका । तिलोत्तमा उर्वशी ऐका ।

नित्य नृत्य करिती सुखा । महाबळेश्र्वरा सन्मुख ॥ ८१ ॥

वसिष्ठ कश्यप कण्व ऋषि । विश्र्वामित्र महातापसी ।

भरद्वाज जैमिनी जाबाल ऋषि । पूजा करिती सदा तेथें ॥ ८२ ॥

ऋतु अंगिरस ब्रह्मऋषि । आचार करिती महातापसी ।

महाबळेश्र्वराचे भक्तिसी । राहिले गोकर्णक्षेत्रांत ॥ ८३ ॥

मरीची नारद अत्रिऋषि । दक्षादि सकल ब्रह्म-मुनि परियेसीं ।

सनदादिक तापसी । उपनिषदाचें उपासिती ॥ ८४ ॥

अनेक सिद्ध साध्य जाण । मुनीश्र्वर अजिनधारण ।

दंडधारी संन्यासी निर्गुण । ब्रह्मचारी तेथें वसती ॥ ८५ ॥

त्वगस्थिमात्रशरीरेसीं । अनुष्ठिती महातापसी ।

पूजा करिती भक्तिसीं । चंद्रमौळीची परियेसा ॥ ८६ ॥

गंधर्वादि समस्त देव । पितर सिद्ध अष्टवसव ।

विद्याधर किंपुरुष सर्व । सेवेसी जाती निरंतर ॥ ८७ ॥

गुह्यक किन्नर स्वर्गलोक । शेषादि नाग तक्षक ।

पिशाच वेताळ सकळिक । जाती पूजे तया स्थानीं ॥ ८८ ॥

नाना श्रृंगार करुनि आपण । अनेक भूषणे विराजमान ।

सूर्यसंकाश विमान । वाहने येती देवगण ॥ ८९ ॥

स्तोत्रगायनें करिती देखा । नमिती नृत्य करिती अनेका ।

पूजेकारणे येती सकळिका । महाबळेश्र्वरलिंगापाशी ॥ ९० ॥

जे जे इच्छिती मनकामना । पावे त्वरित निर्धारे जाणा ।

समान नाही क्षेत्र गोकर्णा । या ब्रह्मांडगोलकांत ॥ ९१ ॥

अगस्त्यादि सनत्कुमार । प्रियव्रतादि राजकुमार ।

अग्निदेव कंदर्प येर । वर लाधले तया ठायीं ॥ ९२ ॥

शिशुमारी भद्रकाळी । पूजा करिती त्रिकाळीं ।

मणिनागातें गरुड न गिळी । महाबळेश्र्वरदर्शने ॥ ९३ ॥

रावणादि राक्षसकुळ । कुंभकर्ण येर सकळ ।

वर लाधले केवळ । बिभीषण पूजीतसे ॥ ९४ ॥

ऐसे समस्त देवकुळ । सिद्धदानवादि सकळ ।

गोकर्णक्षेत्रा जाऊनि प्रबळ । आराधिती नानापरी ॥ ९५ ॥

लिंग स्थापिती आपुले नामी । असंख्यात नामोनामीं ।

वर लाधले होते कामी । चतुर्विध पुरुषार्थ ॥ ९६ ॥

ब्रह्मा विष्णु आपण देखा । कार्तवीर्य विनायका ।

आपुले नामी लिंग ऐका । प्रतिष्ठा केली तये ठायी ॥ ९७ ॥

धर्मक्षेत्रपाळादि । दुर्गादिदेवशक्तिवृंदी ।

लिंग स्थापिती आपुले आदी । तया गोकर्णक्षेत्रांत ॥ ९८ ॥

गोकर्णक्षेत्र असे गहन । लिंग तीर्थे असंख्यात जाण ।

पदिपदी असती निर्गुण । ऐसे क्षेत्र अनुपम्य ॥ ९९ ॥

सांगो किती त्याची खूण । असंख्यात तीर्थे जाण ।

पाषाण समस्त लिंग सगुण । तीर्थ जाण समस्त उदकें ॥ १०० ॥

कृतायुगीं महाबळेश्र्वर श्र्वेत । त्रेतायुगी दिसे लोहित ।

द्वापारी रुप पीत । कलियुगी कृष्णवर्ण जाणा ॥ १०१ ॥

सप्त खोलीवेन । उभे असे लिंग आपण ।

कलियुगी मृदु होऊन । दिसे सूक्ष्मरुपानें ॥ १०२ ॥

पश्र्चिम समुद्रतीरेसी । गोकर्ण-तीर्थ उत्तमेसी ।

ब्रह्महत्यादि पाप नाशी । काय आश्र्चर्य परियेसा ॥ १०३ ॥

ब्रह्महत्यादि पंच महापापें । परद्वारादि दुष्ट पापें ।

दुःशील दुराचारी पापें । जाती गोकर्ण-महाबळेश्र्वर दर्शने ॥ १०४ ॥

दर्शनमात्रे पुनीत होती । समस्त काम्यार्थ साधिती ।

अंती होय त्यांसी गति । गोकर्णलिंगदर्शनमात्रें ॥ १०५ ॥

तया स्थानी पुण्यदिवशीं । जे अर्चिती भक्तीसी ।

तेचि जाणा रुद्रवंशी । रायासी म्हणे गौतम ॥ १०६ ॥

एखादे समयीं गोकर्णासी । जाय भक्तीनें मानुषी ।

पूजा करितां सदाशिवासी । ब्रह्म-पद तो पावें जाणा ॥ १०७ ॥

आदित्य-सोम-बुधवारीं । अमावास्यादि पर्वांभीतरी ।

स्नान करुनि समुद्रीं । दानधर्म करावा ॥ १०८ ॥

शिवपूजा व्रत होम हवन । जप ब्राह्मणसंतर्पण ।

किंचित् करितां अनंत पुण्य । म्हणे गौतम रायासी ॥ १०९ ॥

व्यतीपातादि पर्वणीसी । सूर्यसंक्रांतीचे दिवशीं ।

महाप्रदोष त्रयोदशीसी । पूजितां पुण्य अगम्य ॥ ११० ॥

काय सांगू त्याची महिमा । वर लाधलें अखिल कामा ।

ईश्र्वर भोळा अनंत महिमा । पुन्यमार्गे तुष्टतसे ॥ १११ ॥

असितपक्ष माघामासी । शिवरात्रि चतुर्दशीं ।

बिल्वपत्र वाहिल्यासी । दुर्लभ असे त्रिभुवनांत ॥ ११२ ॥

ऐसे अनुपम्य स्थान असतां । नवजाती मूर्ख ऐकतां ।

शिवतिर्थी असे दुर्लभता । नेणती मूढ बधिर जाणा ॥ ११३ ॥

उपोषणादि जागरण । लिंग संनिध गोकर्ण । 

स्वर्गासि जावया सोपान- । पद्धति असे परियेसा ॥ ११४ ॥

ऐसे या गोकर्णस्थानासी । जे जन जाती यात्रेसी ।

चतुर्विध पुरुषार्थांसी । लाधे लोक अवधारीं ॥ ११५ ॥

स्नान करुनि समस्त तीर्थीं । महाबळेश्र्वरलिंगार्थी ।

पूजा करावी भक्त्यर्थीं । पातकाव्यतिरिक्त होय जाणा ॥ ११६ ॥

ऐशापरि गोकर्णमहिमा । प्रकाश केला ऋषी-गौतमा ।

राजा ऐकोनि अतिप्रेमा । पुसता झाला तये वेळीं ॥ ११७ ॥

राजा म्हणे गौतमासी । गोकर्णस्थान-महिमा निरोपिलासी ।

पूर्वी कवण कवणासी । साक्षी झाली असेल कीं ॥ ११८ ॥

विस्तारुनि आम्हांसी । सांगा स्वामी करुणेसीं ।

म्हणोनि लागला चरणांसी । अतिभक्तीकरुनियां ॥ ११९ ॥

म्हणे गौतम तये वेळी । गोकर्णक्षेत्र महाबळी । 

जाणों आम्ही बहुकाळी । अपार साक्षी देखिली असे ॥ १२० ॥

गेलो होतो आम्ही यात्रे । देखिला दृष्टांत विचित्र । 

आले होते तेथे जनमात्र । यात्रारुपे करोनियां ॥ १२१ ॥

माध्यानकाळीं आम्ही तेथे । बैसलो होतों वृक्षच्छायेते ।

दुरोनि देखिलें चांडाळीतें । वृद्ध अंध महारोगी ॥ १२२ ॥

शुष्कमुखी निराहारी । कुष्ठ सर्वांगशरीरीं ।

कृमि पडले असती अघोरी । पूय शोणित दुर्गंध ॥ १२३ ॥

कुक्षरोगी गंडमाळा । कफ दाटला असे गळां ।

दंतहीन अतिविव्हळा । वस्त्र नाही परिधाना ॥ १२४ ॥

चंडसूर्य किरणाकरितां । प्राण जाय कंठगता ।

शौचव्याधी असे बहुता । सर्वांगशूळ महादुःखी ॥ १२५ ॥

विधवा आपण केशवपनीं । दिसे जैशी मुख-मरणी ।

क्षणक्षणा पडे धरणीं । प्राणत्याग करुं पाहे ॥ १२६ ॥

ऐशी अवस्था चांडाळीसी । आली वृक्षच्छायेसी ।

देह टाकिला धरणीसी । त्यजूं पाहे प्राण आपुला ॥ १२७ ॥

प्राण त्यजितां तये वेळीं । विमान उतरले तत्काळीं ।

शिवदूत अतुर्बळी । त्रिशूळ खट्वांग धरुनि हाती ॥ १२८ ॥

टंकायुधें चंद्र भाळी । चंद्रासारखी कांति केवळी ।

किरीटकुंडलें मिरवे कपोलीं । चतुर्वर्ग येणेपरी ॥ १२९ ॥

विमानी सूर्यासारिखें तेज । अतिविचित्र दिसे विराज ।

आले चांडाळिये काज । अपूर्व वर्तले तये वेळीं ॥ १३० ॥

आम्ही पुशिले शिवदूतांसी । आलेति कवण कार्यासी ।

दूत म्हणती आम्हांसी । आलो चांडाळीस न्यावया ॥ १३१ ॥

ऐकोनि दूतांचे वचन । विस्मित झालें आमुचे मन ।

पुनरपि केला त्यांसी प्रश्र्न । ऐक राया एकचित्ते ॥ १३२ ॥

ऐशी चांडाळी पापिणीसी । कैसी योग्य विमानेसीं ।

नेऊनियां श्र्वानासी । सिंहासनीं काय योग्य ॥ १३३ ॥

आजन्मादारभ्य इसी । पापें पापसंग्रहासी । 

ऐशी पापीण दुर्वृत्तीसी । केवीं न्याल शिवलोका ॥ १३४ ॥

नाहीं इसी शिवज्ञान । न करी तपसाधन ।

दया सत्य कदा नेणे । इतें कैसे नेतां तुम्ही ॥ १३५ ॥

पशुमांस-आहार अहर्निशी । सदा करी जीवहिंसी ।

ऐशी कुष्ठी पापिणीसी । केवीं नेतां स्वर्गभुवना ॥ १३६ ॥

अथवा कधीं शिवपूजन । न करी पंचाक्षरीजपन ।

नाही केले शिवस्मरण । इतें कैसे नेतां तुम्ही ॥ १३७ ॥ 

शिवरात्रीं उपोषण । नाही केले दान आपण ।

केले नाही देखिले यज्ञ । इयेसी कैसें न्याल तुम्ही ॥ १३८ ॥

न करी स्नान सर्वकाळीं । नेणे तीर्थ कवणे वेळी । 

अथवा व्रतादि सकळीं । केले नाहीं महापापी हे ॥ १३९ ॥

सर्वांगी कुष्ठ पूय शोणित । दुर्गंधी वास असे बहुत ।

ऐशी चांडाळी दुर्वृत्त । कैसी विमानीं बैसवाल ॥ १४० ॥

अर्जन जन्मांतरीचें म्हणा । कुष्ठ सर्वांग हेचि खुणा ।

कृमि निघती मुखांतून । पूर्वार्जित केवीं होईल ॥ १४१ ॥

ऐशी पापिणी दुराचारी । योग्य नव्हे सचराचरी । 

केवी नेतां कैलासपुरी । केवी विमानी बैसवाल ॥ १४२ ॥

गौतम म्हणे रायासी । ऐसे पुशिलें दूतांसी ।

त्यांणी सांगितला आम्हांसी । आद्यंत चांडाळणीचा ॥ १४३ ॥

ऐके गौतम ऋषेश्र्वरा । या चांडाळीचे पूर्वापरा ।

सांगो तुम्हां सविस्तरा । आश्र्चर्य असे परियेसा ॥ १४४ ॥

पूर्वी इचे जन्मस्थान । ब्राह्मणकुळीं जाहली कन्या ।

' सौमिनी ' नाम असे पूर्ण । सोमबिंबासारखे मुख ॥ १४५ ॥

अतिसुंदर रुप इसी । उपवर जाहली पितृगृहेसी ।

न मिळे वर तियेसरसी । चिंता करिती मातापिता ॥ १४६ ॥

न मिळे सुंदर वर तिसी । उन्नत जाहली दहा वरुषी ।

मिळवूनि एक द्विजासी । गृह्योक्तेसी दिधली कन्या ॥ १४७ ॥

विवाह झालियावरी । होती तया पतीचे घरी । 

क्वचित्काळ येणेपरी । होती नारी परियेसा ॥ १४८ ॥

वर्ततां असे पुढे देखा । तिचे पतीस झालें दुःखा ।

पंचत्व पावला तात्काळिका । विधिवशेंकरुनियां ॥ १४९ ॥

ऐकोनि तिचे मातापिता । कन्या आपुले घरी आणितां ।

पतीचे दुःखकरीं बहुता । खेद करी ते नारी ॥ १५० ॥

अतिसुंदर पूर्ववयेसी । मदें व्यापिलें प्रतिदिवसीं ।

चंचळ होय मानसीं । परपुरुषांते देखोनि ॥ १५१ ॥

गुप्तरुपें क्वचित्काळी । जारकर्म करिती जाहली । 

प्रगट जाहले केवळी । गौप्य नोहे पातकासी ॥ १५२ ॥

आपण विधवा असे नारी । विशेषरुप अतिसुंदरी ।

पूर्ववयसा प्राय भारी । स्थिर नोहे तिचे मन ॥ १५३ ॥

ऐसे तिचे पातकासी । प्रकट जाहले सर्वांसी ।

वाळीत केले तयांसी । मातापिताबंधुवर्गादिकां ॥ १५४ ॥

माता पिता बंधुजन । त्यजिले तिसी विसर्जोन ।

प्रायश्र्चित घेऊनि आपण । शुद्ध झाले परियेसा ॥ १५५ ॥

शंका होती पहिली तिसी । निःशंक झाली व्यभिचारासी ।

प्रगटरुप अहर्निशी । रमूं लागली नगरांत ॥ १५६ ॥

तया नगरीं एक वाणी । रुपें होता अतिलावण्यी ।

पूर्ववयसी देखोनि । झाली त्याची कुलस्री ॥ १५७ ॥

तया शूद्राचे घरी । वर्तत होती ते नारी ।

ऐसी पापिणी दुराचारी । कुळवैरीण बेचाळीस ॥ १५८ ॥

स्रियः कामेन नश्यन्ति ब्राह्मणो हीनसेवया ।

राजानो ब्रह्मदंडेन । यततो भोगसंग्रहांत ॥ १५९ ॥

स्रिया नासती कामत्वे । ब्राह्मण नासती हीनसेवे । 

राज्य जाय द्विजक्षोभें । यति नासे विषयसेवनें ॥ १६० ॥

शूद्रासवें अहर्निशी । रमत होती अतिहर्षी ।

पुत्र जाहला तियेसी । तया शूद्राघरीं असतां ॥ १६१ ॥

नित्य मांस आहार तिसी । मद्यपान उन्मत्तेसीं ।

होऊनि तया शूद्रा महिषी । होती पापिणी दुराचारी ॥ १६२ ॥

वर्ततां ऐसे एके दिवसीं । उन्मत्त होवोनि परियेसीं ।

छेदिलें वांसरुं आहारासी । मेष म्हणोनि पापिणीनें ॥ १६३ ॥

छेदोनि वत्स परियेसीं । पाक केला विनयेसीं ।

शिर ठेविलें शिंकेसी । एके दिवसीं भक्षावया ॥ १६४ ॥

आपण भ्रमित मद्यपानीं । जागृत जाहली अस्तमानीं ।

वांसरुं पाहतसे भुवनीं । धेनू दोहावयालागीं ॥ १६५ ॥

वत्सस्थानीं असे मेष । अमित जाहली अतिक्लेश ।

घरांत पाहातसे शिरास । व्यक्त दिसे वांसराचे ॥ १६६ ॥

अनुतप्त होवोनि तया वेळी । ' शिव शिव ' म्हणे चंद्रमौळी ।

अज्ञाने ऐशी पापें घडलीं । म्हणोनि चिंती दुरात्मिणी ॥ १६७ ॥

तया वत्सशिरासी । निक्षेप केला भूमीसी ।

पति कोपेल म्हणोनि परियेसीं । अस्थिचर्म निक्षेपिलें ॥ १६८ ॥

जाऊनि सांगे शेजारी लोकां । व्याघ्रे भक्षिले वत्सासी ऐका ।

रोदन करी समस्तांपुढे देखा । पतीपुढे येणेपरी ॥ १६९ ॥

ऐसी कितीक दिवसवरी । नांदत होती शूद्राघरीं ।

पंचत्व पावली ती नारी । नेली दूतीं यमपुरासी ॥ १७० ॥

घातलें तिसी नरकांत । भोग भोगी अतिदुःखित ।

पुनरपि चांडाळीजात । उपजली ते नारी ऐका ॥ १७१ ॥

जाहली उपजतांचि आंधळी । विद्रूपवर्ण जैशी काजळी । 

मातापिता क्वचित्काळी । प्रतिपाळिती मायामोहें ॥ १७२ ॥

उच्छिष्ट अन्न मांसपिंड । चारताति तिसी अखंड ।

बाळपणी ऐसी विघड । पोसिती तिसी अवधारा ॥ १७३ ॥

ऐसे असतां वर्तमानीं । सर्वांगी झाली कुष्वर्णी ।

पंचत्व पावली पिताजननी । दरिद्री झाली निराश्रय ॥ १७४ ॥

सर्वांग कुष्ठव्रणे पीडित । त्यजिती तियेसि स्वजन भ्रात ।  

याचूनि आपुले उदर भरित । रक्षण करी देह आपुला ॥ १७५ ॥

येणेपरि बहुत काळीं । वर्तत होती चांडाळी ।

क्षुधें पीडित सर्वकाळीं । आपण आंधळी कुष्ठदेही ॥ १७६ ॥

न मिळे तिसी वस्रान्न । दुःख करी आतिगहन । 

ऐसे तिचे पूर्वकर्म । झाली वृद्ध अतिकष्टें ॥ १७७ ॥

भक्षावया मागें महाजनांसी । मार्गी पडोनि अहर्निशी ।

कधी न भरे उदर तिसी । दुःख अहर्निशी करीतसे ॥ १७८ ॥

व्याधि असे शरीरासी । शोणित पूय परियेसी ।

दुर्गंधी ते महादोषी । सर्वागीं कुष्ठ गळतसे ॥ १७९ ॥

ऐसे वर्ततां माघमासीं । लोक निघाले यात्रेसी ।

महास्थान गोकर्णासी । कलत्रपुत्रसहित देखा ॥ १८० ॥

शिवरात्रीचे यात्रेसी । येती लोक देशोदेशीं । 

चतुर्वर्ण असमसहासी । हर्षे येती परियेसा ॥ १८१ ॥

देशोदेशींचे राजे देखा । हस्तीरथसहित ऐका ।

येती समस्त भूमंडलिका । महाबळेश्र्वरलिंगदर्शनासी ॥ १८२ ॥

ब्राह्मण क्षत्रिय वैश्य शूद्र । येती यात्रेसी विनोद ।

समारंभ करिती आनंद । अमित लोक परियेसा ॥ १८३ ॥

किती हांसती गायन करिती । धांवती नृत्य करीत येती ।

शिवस्मरण गर्जती । यात्राप्रसंगे जाती देखा ॥ १८४ ॥

ऐसे महाजनांसमवेत । चांडाळी गेली याचित ।

सवे भिक्षुक बहुत । तयांसमागमें जातसे ॥ १८५ ॥

येणेपरी गोकर्णासी । चांडाळी पातली सायासी ।

करावलंबे महाजनांसी । भिक्षा मागे करुणावचनें ॥ १८६ ॥

लोक चालती मार्गांत । शयन करुनि आक्रंदत ।

करावलंबे असे मागत । महाजन लोकांसी ॥ १८७ ॥

पूर्वजन्माची पापी आपण । पीडितसें याचि कारण ।

भिक्षा घाला क्षुधानिवारण । म्हणोनि मागे सकळिकांसी ॥ १८८ ॥

नेणे कधी वस्र प्रावरण । धुळींत लोळतसे पापिण ।

क्षुधाक्रांत होतसे मरण । धर्म करा हो सकळिक ॥ १८९ ॥

सर्वांग कुष्ठरुजा गळत । वस्रावीणें बाधे शीत ।

अक्ष नाही क्षुधाक्रांत । धर्म करा सकळिक हो ॥ १९० ॥

चिरोपवासें क्षुधा बहुत । जठराग्नि असे संदीप्त ।

धर्म करा असे म्हणत । पडली असे मार्गांतु ॥ १९१ ॥

पूर्वी जन्मशतांतरी । नाही केले पुण्य येरीं ।

याचिकारणे पीडतसे भारी । धर्म करा सकळिक ॥ १९२ ॥

येणेपरी मार्गांत । चांडाळी असे याचित ।

ते दिनीं शिवरात्रि असे व्रत । कोणी न घाली भिक्षा तिसी ॥ १९३ ॥

पूजेसि जाती सकळ जन । त्यांते मागतसे आक्रंदोन ।

एक म्हणती हांसोनि । उपवास आजि अन्न कैचें ॥ १९४ ॥

हातीं होती बिल्वमंजरी । ते घातली तिचे करीं ।

हुंगोनि पाहे येरी । भक्षणवस्तु नव्हे म्हणे ॥ १९५ ॥

कोपोन टाके ते अवसरी । जाऊनि पडली लिंगावरी ।

रात्री असतां अंधकारीं । अलभ्य पूजा घडली तिसी ॥ १९६ ॥

कोणी न घालिती भिक्षा तिसी । उपास घडला ते दिवशी ।

पूजा पावली ते शिवासी । बिल्वमंजरी शिवमस्तकीं ॥ १९७ ॥

इतुके पुण्य घडले इसी । प्रयत्न न करितां परियेसीं ।

तुष्टला तो ईश्र्वर हर्षी । भवार्णवा कडे केले ॥ १९८ ॥

येणेपरि चांडाळीसी । उपास घडला परियेसी ।

तेथूनि उठे दुसरे दिवशी । भिक्षा मागावयासी ॥ १९९ ॥

पहिलीच कुष्ठरोगी असे । अशक्त जाहली उपवासे ।

चालू न शके मार्ग न दिसे । जात असे मंदमंद ॥ २०० ॥

सूर्यरश्मींकरुनि तिसी । दुःख होय असमसहासीं ।

पूर्वार्जित कर्मे ऐसीं । दूत म्हणती गौतमाते ॥ २०१ ॥ 

ऐसी चांडाळी कष्टत । आली वृक्षासमीपत । 

त्यजूं पाहे प्राण त्वरित । म्हणोनि आलों इसी न्यावया ॥ २०२ ॥

पुण्य केले इणे आजी । उपवास शिवतिथीकाजी ।

बिल्वपत्रे ईश्र्वर पूजी । घडले रात्री जागरण ॥ २०३ ॥

त्या पुण्येकरुनि इचे । पाप गेलें शतजन्मींचे । 

ईश्र्वरासी प्रेम इयेचे । म्हणोनि पाठविले आम्हांसी ॥ २०४ ॥

ऐसे म्हणती शिवदूत । तियेवरी शिंपिती अमृत ।

दिव्यदेह केले त्वरित । घेऊनि गेले शिवलोका ॥ २०५ ॥

ऐसे गोकर्ण असे स्थान । गौतम सांगे विस्तारुन ।

राजयासि म्हणतसे सगुण । त्वरित जाई गोकर्णासी ॥ २०६ ॥

जातांचि तुझी पापें जाती । इह सौख्य परत्र साधती ।

संशय न धरी तूं चित्ती । म्हणोनि निरोपिलें रायासी ॥ २०७ ॥

ऐकोनि गौतमाचे वचन । राजा मनीं संतोषोन ।

पावला त्वरित गोकर्ण । पापावेगळा जाहला जाणा ॥ २०८ ॥

ऐसें पुण्यपावन स्थान । म्हणोनि श्रीपाद राहिले आपण ।

सिद्ध म्हणे ऐक कथन । नामधारका एकचित्ते ॥ २०९ ॥

म्हणोनि सरस्वती-गंगाधर । सांगे गुरुचरित्रविस्तार ।

श्रोते करुनि निर्धार । एकचित्तें परियेसा ॥ २१० ॥

 ॥ इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे गोकर्णमहिमावर्णनं नाम सप्तमोऽध्यायः ॥ 

श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥

GuruCharitra Adhyay 7 

श्रीगुरुचरित्र अध्याय सातवा (७)

Custom Search