DeviMahatmya Adhyay 16 श्रीदेवीमाहात्म्ये अध्याय सोळावा (१६)

DeviMahatmya Adhyay 16 

DeviMahatmya Adhyay 16 is in Marathi. It is a translation of DurgaSaptashi Adhyay 16 which is in Sanskrit. This Adhyay describes Moorthy Rahasya.

श्रीदेवीमाहात्म्ये अध्याय सोळावा (१६)

श्रीगणेशाय नमः ॥ 
श्रीमहाकाल्यादिदेवतात्रयाय नमः ॥ 

श्रीचंडिकायै नमः ॥

जय जय हो विश्र्वजननी । जय जय हो प्रणवरुपिणी जय जय हो दैत्यदलिनी । मूळप्रकृति महामाये ॥ १ ॥

जय जय दशमुखविराजिनी । जय जय अष्टादशभुजाधारिणी ।

जय जय अष्टभुजा कमललोचनी । त्रयरुपात्मिकदेवी ॥ २ ॥

तूं रुपें धरुनि अनेक । दुष्टांसी शासन करिसी देख ।

आणिक निजभक्तांसी रक्षक । होसी नारायणी तूं ॥ ३ ॥

असो पूर्वाध्यायाचे अंतीं । वैकृतिरहस्य वर्णिलें निश्र्चितीं ।

आणि पूजाहोमादिपद्धती । निरुपिली श्रोतियां ॥ ४ ॥

आतां हा कळसाध्याय जाण । येथूनि संपलें निरुपण ।

यांत मूर्तिरहस्य पूर्ण । भक्तजनां निवेदिलें ॥ ५ ॥

मार्कंडेय शिष्यांलागुन । करी देवीचरित्र कथन ।

सूत शौनकासी वर्णन । करिता जाहला तेंचि पै ॥ ६ ॥

मेधा म्हणे सुरथासी । आतां मूर्तिरहस्य परियेसीं ।

पूर्वी निरुपिले तुजसी । अष्टावतार देवीचे ॥ ७ ॥

महाकाली महालक्ष्मी जाण । तिसरी महासरस्वती पूर्ण ।

या तिहीं अवतारांचें ध्यान । आणिक चरित्रें वर्णिलीं ॥ ८ ॥

आतां शेष अवतार सम्यक । नंदा रक्तदंतिका शताक्षी देख ।

भीमादेवी भ्रामरी सुरेख । हेचि पांच जाणावे ॥ ९ ॥

या पांच अवतारांचें पूर्ण । एकादशाध्यायीं निरुपण ।

राया केलें तुजलागुन । आतां स्वरुपें श्रवण करीं ॥ १० ॥

जी कां नंदा भगवती । होईल नंदकन्या निश्र्चितीं ।

जिची यशोदोदरीं उत्पत्ती । नंदा म्हणती जियेसी ॥ ११ ॥

अठ्ठाविसावें युगी जाण । शुंभ निशुंभ दोघेजण । 

पुन्हा होतील उत्पन्न । त्यांचे हनन करील ती ॥ १२ ॥

जिची भक्ति पूजन स्तवन । करितां होऊनि सुप्रसन्न ।

जगत्रयातें वश करुन । क्षणमात्रें देतसे ॥ १३ ॥

सुवर्णासारिखी पीतकांती । उत्तम दिसे जियेची व्यक्ती ।

अत्यंत पिंवळीं वस्त्रे शोभती । कनकासारिखीं जियेचीं ॥ १४ ॥

कनकासारिखा जियेचा वर्ण । तैसीचि जियेचीं भूषणें पूर्ण ।

कमलांकुशपाशाब्जधारण । अलंकृत चतुर्भुजा ॥ १५ ॥ 

इंदिरा कमला लक्ष्मी देख । श्री हीं जियेचीं नामें सम्यक ।

पिंवळ्या कमळाची बैठक । सुवर्णासारिखी जियेची ॥ १६ ॥

असो या प्रकारेंकरुन । सांगितलें नंदेचे ध्यान । 

जियेचें करितां नामस्मरण । जगत्रय वश होय ॥ १७ ॥

आतां रक्तदंतिका जियेचें नाम । चंडिका बोलिजेली उत्तम ।

सांगतों तिचें रुप परम । पापनाशक असे तें ॥ १८ ॥

रक्तासारिखे वसन सुरेख । तैसीचि रक्तवर्णा सम्यक ।

तदुपरी रक्तभूषणें देख । रक्तांगी ती शोभतसे ॥ १९ ॥

रक्तासारिखीं आयुधें जाण । तैसेचि असती जियेचे नयन ।

जियेचे केश रक्तवर्ण । अतिभ्यासुर दिसताती ॥ २० ॥

रक्तासारिखीं नखें सम्यक । रक्तासारिखे दशन देख ।

जिच्या रक्तदाढा सकळिक । रक्तउपचार प्रिय जिला ॥ २१ ॥

पतिव्रता जैसी पतीतें । सेवीत असे अनुरक्तें ।

तैसी रक्तदंतिका भक्तसेवेतें । तत्पर राहे अनुदिनीं ॥ २२ ॥

पन्नास कोटी योजनें केवळ । पृथ्वीसारिखी जी विशाल ।

मेरुसारिखें स्तनयुगल । दीर्घ लंब स्थूल अति ॥ २३ ॥

ते रक्तदंतिकेचे स्तन । अत्यंत मनोहर जाण । 

कर्कश अति शोभायमान । सदानंदपयोनिधि ॥ २४ ॥

सर्वकामांते करिती दोहन । ऐसे जियेचे असती स्तन ।

भक्तांकारणें संपादन । करिती जाहली देवी ती ॥ २५ ॥

खङ्ग पात्र मुसल लांगल । ती चतुर्भुजीं धरी तत्काल ।

रक्त चामुंडा आख्या केवल । होती जाहली तियेची ॥ २६ ॥

देवी योगेश्र्वरी जाणें । हीं जियेचीं अभिधानें ।

सकळ जग व्यापिलें इणें । स्थावरजंगमात्मक पाहीं ॥ २७ ॥

दनुवंशी जे जन्मले । दानव ऐसे नाम पावले । 

तयां सर्वांते भक्षिलें । दंतें चाविलें क्षणार्धे ॥ २८ ॥

तेव्हां दाडिंबीच्या पुष्पापरी । दंत रक्त जाहले सत्वरी ।

तैं रक्तदंतिका हें चराचरीं । नाम होतें जाहले ॥ २९ ॥

या रक्तदंतिकेचें पूजन । भावें करी जो आपण ।

तो चराचरातें व्यापून । मान्य होय सर्वांसी ॥ ३० ॥

तैसेचि जो भावें निश्र्चित । इचें स्तवन करी सतत ।

त्याची देवी सेवा करीत । जैसी पतीतें पतिव्रता ॥ ३१ ॥

असो या प्रकारेंकरुन । वर्णिलें रक्तदंतिकेचे ध्यान ।

आतां शताक्षीस्वरुप वर्णन । करितो मी तुजलागीं ॥ ३२ ॥

शताक्षी तीचि शाकंभरी । तीचि दुर्गादेवी अवधारी ।

या तिहीं नामांची तदुपरी । व्याख्या ऐका अनुक्रमे ॥ ३३ ॥

शतवर्षे अनावृष्टि मागुती । जेव्हां जाहली पृथ्वीवरती ।

तेव्हां सर्व ऋषिंच्या स्तवनें निश्र्चितीं । अयोनिस्वरुप धरियेलें ॥ ३४ ॥

सवेंचि शतनेत्रेकरुन । पाहती जाहली मुनींलागून ।

शताक्षी हें अभिधान । होतें जाहलें ते काळी ॥ ३५ ॥   

तेव्हां स्वदेहाचे ठायी जाण । शाकादि अन्न करुनि उत्पन्न । 

तेणें केले सर्वलोकभरण । शाकंभरी म्हणती सदा ॥ ३६ ॥

दुर्गनामें महा असुर । ते काळीं मारिला दुर्धर ।

म्हणोनि दुर्गादेवी नाम सुंदर । होतें जाहलें तियेसी ॥ ३७ ॥

ती शाकंभरी आपण । नीलवर्णा असे जाण । 

नीलोत्पलासारिखे लोचन । उदर त्रिवळीविभूषित ॥ ३८ ॥

कर्कश सम उत्तुंग जाण । दीर्घ पुष्ट घन स्तन ।

गंभिर नाभि शोभायमान । कमलधारिणी कमलालया ॥ ३९ ॥

मुष्टि बाणेंकरुनि पूर्ण । कार्मुक धरी शोभायमान । 

पुष्प-पल्लव-मूलादि पूर्ण । फल- शाकसंचय धरी जी ॥ ४० ॥

शाकसंचयाचे लक्षण । इच्छिली कामना करी पूर्ण ।

अनंतरसयुक्त जाण । शाकसंचय जियेचा ॥ ४१ ॥

क्षुधा तृषा आणि मरण । जरारोगाचें करी हरण ।

ऐसा शाकसंचय पूर्ण । शाकंभरीचा जाणावा ॥ ४२ ॥

तीचि दुर्गा शताक्षी शाकंभरी । पार्वती कालिका उमा गौरी ।

सती चंडी परमेश्र्वरी । नामें अनंत जियेचीं ॥ ४३ ॥

जो शाकंभरीचे ध्यान स्तवन । जप नमन करी पूजन ।

शीघ्र अक्षय्यपानामृत अन्न । फल प्राप्त तयासी ॥ ४४ ॥

असो या प्रकारेंकरुन । शाकंभरीचें केलें वर्णन ।

आतां भीमादेवीचें ध्यान लक्षण । सांगतों मी तुजलागीं ॥ ४५ ॥

जेव्हां राक्षस मातले फार । त्यांहीं ब्राह्मण केले जर्जर । 

तेव्हां ऋषि मिळोनि समग्र । स्तविते जाहले अंबेसी ॥ ४६ ॥

मग हिमाचलीं सत्वर । रुप धरिलें भयंकर ।

भीमादेवी होऊनि संहार । केला तेव्हां असुरांचा ॥ ४७ ॥

तंव ऋषि मिळोनि उत्तम । ठेविती भीमादेवी हें नाम ।

त्रैलोक्यभरी कीर्ति परम । होती जाहली देवीची ॥ ४८ ॥

ती भीमादेवी नीलवर्ण । तैसीचि नीलवस्त्रें करी धारण ।

नीलरत्नांचीं भूषणे जाण । अंगीं शोभती देवीच्या ॥ ४९ ॥

भयंकर दाढा भ्यासुर वदन । विशाल नेत्र शोभायमान । 

दीर्घ पुष्ट उत्तुंग स्तन । विशाल नारी चतुर्भुजा ॥ ५० ॥ चंद्रहास डमरु शिर । पानपात्र करीं सुंदर ।

कालरात्रि ती एकवीर । कामदात्री असे सदा ॥ ५१ ॥

ती तेजोमंडलदुर्धर्षा । नाम भीमादेवी नरेशा । 

हृदयीं तियेची करितां आशा । पूर्ण होती मनोरथ ॥ ५२ ॥

असो या प्रकारेंकरुन । भीमादेवीचें वर्णिलें ध्यान ।

आतां भ्रामरीस्वरुप जाण । तुजलागीं सांगतो ॥ ५३ ॥

जेव्हां अरुणासुर भयंकर । तेणें पीडिले लोक समग्र ।

तेव्हां देव मिळोनि सत्वर । स्तविते जाहले देवीतें ॥ ५४ ॥

देवीने भ्रामरीस्वरुप धरुन । अरुणासुराचे केले हनन । 

मग सर्व देव ऋषि मिळोन । देवीकारणें प्रार्थिती ॥ ५५ ॥

तेव्हां भ्रामरी हें नामाभिधान । होतें जाहलें देवीलागून ।

असंख्यात भ्रमरगण । झंकार करिती स्वरुपीं ॥ ५६ ॥

त्या भ्रामरीचा चित्रवर्ण । चित्र वस्त्रांतें करी धारण ।

चित्र देवीची भूषणें जाण । चित्रभ्रमर हस्तकीं ॥ ५७ ॥

असंख्यात भ्रमरपंक्ती । जियेच्या अवयवीं रुंजी घालिती ।

महामारी ऐसें म्हणती । त्या देवीतें सकळ जन ॥ ५८ ॥

जो भ्रामरीचें करी स्तवन । जप ध्यान स्मरण पूजन ।

त्याचे सर्व मनोरथ पूर्ण । स्वयें करी जगदंबा ॥ ५९ ॥

या प्रकारें अवतारमूर्ती । तुज म्यां सांगितल्या नृपती ।

ज्या सर्व कामधेनु निश्र्चितीं । ज्यांते वर्णिती व्यासादिक ॥ ६० ॥

जगन्माता चंडिका जाण । तियेचे अवतार हे पूर्ण ।

अष्ट मुख्य तुजलागून । केले वर्णन नृपाळा ॥ ६१ ॥

श्री कमला सावित्री पार्वती । शची अनसूया सरस्वती ।

अदिती गायत्री सीता अरुंधती । अणिमादिसिद्धि सर्व त्या ॥ ६२ ॥

मातृका चामुंडा योगिनी । सोळा सहस्त्र कृष्णपत्नी ।

अष्टनायिका नवदुर्गा रुक्मिणी । अवतार सर्व देवीचे ॥ ६३ ॥

अंशमात्र कलामात्र जाण । तुज हे अवतार केले वर्णन ।

ऐसे अनंत अवतार पूर्ण । अंत न कळे ब्रह्मादिकां ॥ ६४ ॥

हें परम रहस्य जाण । तुजलागीं केले वर्णन । 

तूं हें कोणालागीं कथन । करुं नको सर्वथा ॥ ६५ ॥

हें दिव्यमूर्तीचें आख्यान । अभीष्टफलदायक जाण ।

तस्मात् सर्वप्रयत्नेंकरुन । देवी निरंतर जपावी ॥ ६६ ॥

सप्तजन्मार्जित घोर पातक । ब्रह्महत्यादितुल्य देख ।

याच्या पाठमात्रें सकळिक । नाश पावती क्षणार्धें ॥ ६७ ॥

सर्व पापांपासूनि मुक्त । पाठमात्रेंकरुनि होत ।

सकळ तयाचे मनोरथ । पूर्ण होती सर्वदा ॥ ६८ ॥

हें देवीचें तुज कथिलें ध्यान । महद्गुह्याहूनि गुह्य जाण ।

तरी रक्षीं प्रयत्नेंकरुन । सर्वकामफलप्रद हें ॥ ६९ ॥

असो या प्रकारेंकरुन । ग्रंथसमाप्ति जाहली जाण ।

या अध्यायीं केले वर्णन । मूर्तिरहस्य सर्वही ॥ ७० ॥

आतां कात्यायनीतंत्रीं जाण । जें कां वर्णिलें मंत्रविधान ।

तैसेचिं डामरतंत्रीं पूर्ण । मंत्रविधान वर्णिले ॥ ७१ ॥

मंत्रमहौषधिग्रंथ । तेथेंही वर्णिलें यथार्थ । 

तैसेचि आपण विधानोक्त । येथे वर्णूं यथाशक्ती ॥ ७२ ॥

संस्कृत सप्तशतीचे देख । सातशे मंत्रही सिद्धिदायक । तरी त्यांतूनि कारणिक । संक्षेपें सविधान सांगू पैं ॥ ७३ ॥

कथानुक्रमेंकरुन । ते मंत्र जेथें आले जाण ।

तेथें त्यांचे निरुपण । सविस्तर केले असे ॥ ७४ ॥

मंत्र (अध्याय १ ओवि १२६ )

" ज्ञानिनामपि चेतांसी महामाया प्रयच्छति "  

हेतु 

हा महामायेचा मोहिनीमंत्र । याचा जप पवित्र ।

अथवा प्रतिश्र्लोकीं पढतां सर्वत्र । जगत् वश्य होतसे ॥ ७५ ॥

मंत्र (अध्याय ३ ओवि ४१-४२ )

' एवमुक्ता समुत्पत्य ---- ' 

हेतु

स्वशत्रूसी व्हावें मरण । ऐसें मनीं वाटतां जाण ।

' सर्वाबाधाप्रशमनं ------' । हा मंत्र आधीं जपावा ॥ ७६ ॥

मग या मंत्राचा जप जाण । ऐसें मंत्रद्वय मिळोन । लक्ष जप करिता पूर्ण । शत्रुनाश होतसे ॥ ७७ ॥

मंत्र (अध्याय ४ ओवि २७-३१ ) 

हेतु

सर्व दुःखांसी व्हावा नाश । ऐसें वाटलिया मनास ।

धरुनि याचा निदिध्यास । अयुत जप करावा ॥ ७८ ॥

मंत्र (अध्याय ४ ओवि ४६-५० )

हेतु

ऐसा चार श्र्लोकात्मक हा मंत्र । एकशेंबारा अक्षरें सर्वत्र ।

याचा अयुत जप करितां पवित्र । सर्वकामसंकल्प सिद्ध होती ॥ ७९ ॥

मंत्र (अध्याय ५ ओवि २३-२४ )

' नमो देव्यै महादेव्यै ------'

हेतु 

याचा अयुत जप करितां । इष्ट फल पावे अवचितां ।

चारी पुरुषार्थ तत्त्वतां । तया नरवरा साधती ॥ ८० ॥

मंत्र (अध्याय ११ ओवि ३८-३९ ) 

' हिनस्ति दैत्यतेजांसि ----' 

हेतु 

पूर्वी सांगितल्यावरुन । याचें करुनियां विधान ।

मग हा मंत्र पठण करुन । दीप बलिदान करावें ॥ ८१ ॥

सवेंचि करावें घंटाबंधन । बालग्रहशांति होय पूर्ण ।

शत अथवा सहस्त्र जाण । मंत्रजप करावा ॥ ८२ ॥

ऐसे जेथें जेथें मंत्र आले । तेथें तेथें अर्थ केले ।

म्हणोनि येथें केवळ वर्णिलें । जपसंख्यादिकारण ॥ ८३ ॥

' देवि प्रपन्नार्तिहरे----' हा मंत्र । लक्ष अथवा अयुतमात्र । 

किंवा जपतां सहस्त्र । सर्व आपदा नासती ॥ ८४ ॥

अथवा प्रतिश्र्लोकीं जाण । या मंत्राचा पल्लव लावून । 

पाठ करितां सर्व विघ्न । सर्व आपदा नासती ॥ ८५ ॥ 

मंत्रांची व्हावी सिद्धि सत्वर । तरी सांगतों एक विचार २

सांगितला हा प्रकार । सर्व मंत्री योजावा ॥ ८६ ॥

प्रतिमंत्राचे ठायीं आपण । आद्यंतीं प्रणव योजून ।

मंत्रजप केलिया जाण । शीघ्र सिद्धि होतसे ॥ ८७ ॥

अथवा प्रतिमंत्रीं जाण । व्याहृतित्रय आद्यंतीं योजून ।

मंत्रजप केलिया आपण । शीघ्र सिद्धि होतसे ॥ ८८ ॥

अथवा प्रतिमंत्रीं पूर्ण । आद्यंती व्याहृतित्रय योजून ।

विलोम प्रतिश्र्लोकीं जाण । जप केलिया शीघ्र सिद्धि ॥ ८९ ॥

अथवा पृथक मंत्र योजून । लक्ष अथवा अयुतप्रमाण ।

सहस्त्र किंवा शत जाण । कार्यानुसार जपावा ॥ ९० ॥ 

आद्यंतीं वेदमंत्र ' त्रंबक ' । योजूनि जपतां प्रतिश्र्लोक ।

अपमृत्युनिवारण देख । येंणेंकरुनि होतसे ॥ ९१ ॥

दशांश होम दुग्धतर्पण । प्रतिमंत्रे करावें आपण ।

असो सर्व मंत्रांचें विधान । प्रथमाध्यायीं निरुपिलें ॥ ९२ ॥

' शरणागतदीनार्त-----' । हा मंत्र जपतां निश्र्चित । 

सर्व कार्यसिद्धि होत । संशय न धरी सर्वथा ॥ ९३ ॥

' करोतु सा नः ------' हा अर्धमंत्र । याचा जप करितां पवित्र ।

सर्वकामाची सिद्धि शीघ्र । येणें होय निर्धारें ॥ ९४ ॥

' एवं देव्या वरं लब्धा -----' हा मंत्र । याचा जप करितां पवित्र ।

स्वाभीष्ट वरप्राप्ति सर्वत्र । येणें होय निर्धारें ॥ ९५ ॥   ' सर्वाबाधाप्रशमनं ---' । या मंत्राच्या लक्षजपें जाण ।   मंत्रीं सांगितलें फळ पूर्ण । प्राप्त होय निर्धारे ॥ ९६ ॥

' इत्यं यदा यदा ---" हा मंत्र । याचा जप करितां पवित्र ।

महामारीची शांति सर्वत्र । येणेंकरुनि होतसे ॥ ९७ ॥

' ततो वव्रे नृपो राज्यं---" हा मंत्र । याचा जप करितां पवित्र ।

स्वराज्याचा लाभ सर्वत्र । येणेंकरुनि होतसे ॥ ९८ ॥

आपुली वृत्ति निर्धारीं । गेली असेल दुसर्‍याचे करीं ।

मागुती प्राप्ति होय सत्वरीं । येणें मंत्रेकरुनियां ॥ ९९ ॥

' यदंति उच्च दूरके --' हा वेदमंत्र । प्रतिश्र्लोकीं जपता पवित्र ।

दुःखनाश होय सर्वत्र । अथवा पृथक् जपतांहि ॥ १०० ॥

' दारिद्र्यदुःख --' हा अर्धमंत्र । याचा जप करितां पवित्र ।

दरिद्रादिनाश सर्वत्र । येणेंकरुनि होतसे ॥ १०१ ॥

' कांसोस्मिता --' हा वेदमंत्र । प्रतिश्र्लोकीं जपतां पवित्र ।

लक्ष्मीची प्राप्ति सत्वर । येणें करुनि होतसे ॥ १०२ ॥

' ज्ञानिनामपि---' हा मोहिनीमंत्र । आणि ' एवमुक्त्वा--' हा पवित्र ।

तैसाचि ' दुर्गे स्मृता --' यांचा सर्वत्र । प्रकार पूर्वीच वर्णिला ॥ १०३ ॥

' भगवत्या कृतं--' हा देख । दारिद्र्यनाशादि मनेप्सितपूरक । 

' देवि प्रपन्नार्ति ---' येणें दुःख । नाशे हेंही निवेदिलें ॥ १०४ ॥

' रोगानशेषान्---' हा मंत्र निश्र्चित । जपतां सर्वरोगनाश होत ।

' इत्युक्त्वा सा तदा देवी--' येंणें त्वरित । सर्व विद्या प्राप्त होती ॥ १०५ ॥

अनुग्रहाची इच्छा मनीं । तरी जप करावा पूर्वाण्हीं ।

शत्रुनिग्रइच्छा धरुनी । जप अपराण्हीं संपवावा ॥ १०६ ॥

स्वयें आपण जप करितां । उत्तमाहूनि उत्तम तत्त्वतां ।

ब्राह्मणादिद्वारा करितां ॥ मध्यम फळ होतसे ॥ १०७ ॥

याचे सांगितले धर्म । नियम टाकोनि करी कर्म । 

त्याचे फळ असे अधम । सिद्धि न पावे कदापि ॥ १०८ ॥

यजमानार्थ ब्राह्मण पवित्र । ' सत्याः संतु---' हा वेदमंत्र  ।

प्रतिमंत्री जपतां सर्वत्र । सिद्धि तरीच यजमाना ॥ १०९ ॥

जपकर्ता जो त्याकारणें । वस्त्रयुग्म पवित्रासनें ।

कमंडलु कलश जाणें । उपवीतेंही अर्पावीं ॥ ११० ॥

असो याप्रकारेंकरुन । सांगितलें मंत्रविधान ।

पाहिजे तो मंत्र जाण । सप्तशतींत पहावा ॥ १११ ॥

आतां नवमंत्रांचे स्तोत्र । सांगतों मी तुम्हां विचित्र ।

त्यांचे पठण करितां पवित्र । देवी प्रसन्न होतसे ॥ ११२ ॥

यांत जें जें मंत्र आले । त्यांचे अर्थ पूर्वीचि केले ।

व्यासेंचि हे निवडिले । अनुग्रहार्थ देवीच्या ॥ ११३ ॥

अथ स्तोत्रं 

या माया मधुकैटभप्रमथनी या माहिषोन्मूलिनी, ।

या धूम्रेक्षण चण्डमुंडमथनी या रक्तबीजाशनी । 

शक्तिः शुम्भनिशुम्भदैत्यदलिनी या सिद्धिलक्ष्मीः परा, ।

सा चण्डी नवकोटिमूर्तिसहिता मां पातु विश्र्वेश्र्वरी ॥ १ ॥

स्तुता सुरैः पूर्वमभीष्टसंश्रयास्तथा सुरेन्द्रेण दिनेषु सेविता ।

करोतु सा नः शुभहेतुरिश्र्वरी शुभानी भद्राण्यभिहंतु चापदः ॥ २ ॥

या सांप्रतं चोद्धतदैत्यतापितैरस्माभिरीशा च सुरैर्नमस्यते ।

करोतु सा नः शुभहेतुरिश्र्वरी शुभानी भद्राण्यभिहंतु चापदः ॥ ३ ॥

या च स्मृता तत्क्षणमेव हंति नः सर्वापदो भक्तिविनम्रमूर्तिभिः ।

करोतु सा नः शुभहेतुरिश्र्वरी शुभानी भद्राण्यभिहंतु चापदः ॥ ४ ॥ 

सर्वाबाधाप्रशमनं त्रैलोक्यस्याखिलेश्र्वरि ।

एवमेव त्वया कार्यमस्मद्वैरिविनाशनम् ॥ ५ ।

सर्वमंगलमांगल्ये शिवे सर्वार्थसाधिके ।

शरण्ये त्र्यंबके गौरि नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ६ ॥

सृष्टिस्थितिविनाशानां शक्तिभूते सनातनि ।

गुणाश्रये गुणमये नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ७ ॥

शरणागतदीनार्तपरित्राणपरायणे । 

सर्वत्यार्तिहरे देवि नारायणि नमोऽस्तु ते ॥ ८ ॥

सर्वस्वरुपे सर्वेशे सर्वशक्तिसमन्विते ।

भयेभ्यस्त्राहि नो देवि दुर्गे नमोऽस्तु ते ॥ ९ ॥

यांत ध्यानाचा एक मंत्र जाण । पांचव्या अध्यायांतील तीन ।

अकराव्यांतील पांच प्रमाण । नवमंत्र या स्तोत्रीं ॥ ११४ ॥ 

जगन्मातेची पूजा करुन । हें स्तोत्र अवश्य करावें पठण ।

हें सप्तशतीचें सार जाण । व्यासें निवडोन काढिलें ॥ ११५ ॥

असो सप्तशतीचा पाठ । जयासी न करवे स्पष्ट ।

तेणें हे म्हणावें उत्कृष्ट । फळ सर्व मंत्रांचें ॥ ११६ ॥

किंवा ही नवरत्नांची माळा । प्रेमें घालावी देवीच्या गळां ।

प्रसन्न होय देवी प्रेमळा । स्तोत्रपठनेंकरुनियां ॥ ११७ ॥

अथवा हे नवनाग सुढाळ । देवीचीं भूषणें केवळ ।

नातरी नव निधि सकळ । देवीचें ऐश्र्वर्य जाणावें ॥ ११८ ॥

किंवा हे नवनारायण । देवीचे करिताती स्तवन ।

अथवा हे नवनाथ जाण । देवीलागीं स्तविती सदा ॥ ११९ ॥   

नातरी ह्या नवदुर्गा साचार । देवीसी स्तविती निरंतर ।

किंवा ह्या नवशक्तींसी आधार । देवी असे सर्वथा ॥ १२० ॥

ऐसें हें नवमंत्रांचे स्तोत्र । पठन करितां प्राणिमात्र ।

देवीचा अनुग्रह स्वतंत्र । तयावरी होतसे ॥ १२१ ॥

तैसेंचि जाण श्रवण करितां । सर्व बाधा नासती तत्त्वतां ।

पुरुषार्थाची आशा धरितां । नित्य पठण करावें ॥ १२२ ॥

असो या ग्रंथपठनाचें फळ । महादेव सांगे सकळ ।

उमा ऐकतसे वेल्हाळ । मम चिंतामणी तो ॥ १२३ ॥

एक करितां आवर्तन । सर्व सिद्धि प्राप्त जाण ।

नित्य द्विरावृत्ती करुन । पुत्र प्राप्त होतसे ॥ १२४ ॥

पीडा-उपसर्गाची शांती । नित्य करावी त्रिरावृत्ती ।

पंचावर्तनेंकरुनि निश्र्चितीं । ग्रहशांती होतसे ॥ १२५ ॥ 

महाभय जाहलें उत्पन्न । तरी करावें सप्तावर्तन । 

नवावर्तनें करितां जाण । वाजपेयफल असे ॥ १२६ ॥

राजा वश व्हावा म्हणोन । आणि सर्व ऐश्र्वर्यालागुन ।

अकरा आवर्तनें करावी जाण । अकरावृत्या काम्यसिद्धि ।

बारा आवर्तनें करितां । वैरिनाश होय तत्त्वतां ॥ १२७ ॥

बारा आवर्तनें करितां । वैरिनाश होय तत्त्वतां ।

चतुर्दश आवर्तनें करितां । स्त्रीपुरुष वश होतसे ॥ १२८ ॥

पंचदशावर्तनेंकरुन । सौख्य श्री प्राप्त होय जाण ।

पुत्रपौत्र धान्यादि धन । सोळा आवर्तनेंकरुनियां ॥ १२९ ॥

सतरा आवर्तनें करुन । मुक्त होय राजापासून ।

शत्रूचें व्हावया उच्चाटन । अष्टादश करावीं ॥ १३० ॥

वीस आवर्तनें करुन । वनसंबंधी भयापासून ।

मुक्त होय न लागतां क्षण । यासी संशय असेना ॥ १३१ ॥

पंचवीस आवर्तनें करितां । बंधापासूनि होय मुक्तता ।

आतां शतावृत्यांचें तत्त्वतां । फळ ऐकें पार्वती ॥ १३२ ॥

महासंकट जाहलेम प्राप्त । किंवा चिकित्सा होतां निश्र्चित ।

क्षयरोग होता अद्भुत । शतावृत्ती कराव्या ॥ १३३ ॥

प्रजानाश कुलोच्छेद जाण । आयुष्यनाश असतां पूर्ण ।

शत्रुवृद्धि होतां प्रमाण । शतावृत्ती कराव्या ॥ १३४ ॥

व्याधिवृद्धि धननाश होत । तथा त्रिविध महोत्पात ।

अधिपातक होतां प्राप्त । शतावृत्ती कराव्या ॥ १३५ ॥

शतावृत्ती करितां पूर्ण । प्राप्त होय शुभलक्षण ।

सर्व मनोरथपूरक जाण । अष्टोत्तरशतावृत्ती ॥ १३६ ॥

सहस्त्रावर्तनें करितां । शताश्र्वमेधफल ये हाता ।

परंपरालक्ष्मी प्राप्त तत्त्वतां । मोक्षही होय निश्र्चयें ॥ १३७ ॥

असो या प्रकारेंकरुन । याचा महिमा वर्णिला पूर्ण ।

महाकालीचें चरित्र प्रमाण । एक अध्याय असे ते ॥ १३८ ॥

पुढें महालक्ष्मीचें चरित्र । तीन अध्याय वर्णिले पवित्र ।

नंतर महासरस्वतीचें गुण विचित्र । नवाध्याय वर्णिले ॥ १३९ ॥

त्यांत नवव्या अध्यायीं देख । सुरथ-वैश्य चरित्र सम्यक ।

अंती तीन अध्याय सुरेख । रहस्यांचे वर्णिले ॥ १४० ॥

एवं सोळा अध्याय केवळ । श्रीदेवीचरित्र सकळ ।

श्रवणपठनमात्रें कृपाळ । देवी प्रसन्न होतसे ॥ १४१ ॥

परी मुख्य पाहिजे भावार्थ । त्यावांचूनि सर्वही व्यर्थ । 

बारावे अध्यायीं हा अर्थ । देवीवाक्याचा पहावा ॥ १४२ ॥

भक्तीनें करावें श्रवण पठन । भक्तीनें करावें पूजन हवन ।

'जानताऽजानता' म्हणोन । देवी बोलती जाहली ॥ १४३ ॥

येथें ज्ञानाचें कारण नाहीं । भक्तिभावार्थ मुख्य पाहीं ।

भक्तीनें अर्पिता पत्र पुष्पही । देवी संतुष्ट होतसे ॥ १४४ ॥

अभक्तीनें राजोपचार । अर्पितां व्यर्थ होती साचार ।

या कारणास्तव भक्ति थोर । भगवत्कृपेकारणें ॥ १४५ ॥

पंधरावें अध्यायीं उत्तम । संस्कृत पाठाचे दुर्गम । 

व्यासांनीं जे वर्णिले नियम । त्यांचें भक्तिवंता कारण नसे ॥ १४६ ॥

यदर्थी शांतिशेखर ग्रंथ । बोलता जाहला यथार्थ ।

त्याचा येथें घेतला वाक्यार्थ । तो शोधूनि पहावा ॥ १४७ ॥

श्र्लोक 

न चात्र नियमः कश्र्चित् जापकानां च स्वत्य च ।

न चात्रावर्तने संख्या यथाबद्धः समाचरेत् ॥ १ ॥

यथेच्छं ऋत्विजं कुर्याद्होमद्रव्यं यथेप्सितम् ।

ब्राह्मणानां च निर्बंध न कुर्यद्वि कदाचन ॥ २ ॥

टीका 

या सप्तशतीचे ठायीं आपण । अथवा पाठ करणार ब्राह्मण ।

कोणताही नियम जाण । तयालागीं असेना ॥ १४८ ॥

या सप्तशतीचें आवर्तन । अमुकसंख्या करावें जाण ।

ऐसें पाठनियमाचें प्रमाण । प्राकृतीं नाहीं वर्णिलें ॥ १४९ ॥

मनास वाटे तितुके ब्राह्मण । यथेच्छ होमद्रव्यसंपादन ।

कोणताही निर्बंध जाण । ब्राह्मणासी करुं नये ॥ १५० ॥

प्रतिप्रकरणाचे अंती अध्याय । बध इति म्हणों नये पदत्रय । 

ऐसा पदत्रयांचा संशय । ब्राह्मणासीं न करावा ॥ १५१ ॥

धनवंत जो तेणें हवन । भक्तिमंतें करावें पठण । 

प्रेमभक्ति जी तिचें लक्षण । अष्टभाव जाणावें ॥ १५२ ॥

दुसरें भक्तीचें लक्षण । जगदंबा आणि आपण ।

हें चराचर विश्र्व जाण । एकरुपें पाहावें ॥ १५३ ॥

अणिमादि सिद्धि देवीच्या दासी । परी भक्ति नाहीं देवीपासीं ।

म्हणोनि जगदंबा भक्तांसी । अल्पार्पणें कृपाळू ॥ १५४ ॥

मताभिमानी ऐसें म्हणती । चंडिका मद्यमांसभक्षिती ।

दया नाहीं चंडिकेप्रती । दयाळू तो महाविष्णु ॥ १५५ ॥

परी रामकृष्णअवतारीं जाण । विष्णूनें केलें मद्यमांसभक्षण । 

हा देवांचा स्वभावधर्म जाण । दोष कदा न ठेवावा ॥ १५६ ॥

विष्णुहूनि फार दयाळ । जगदंबा असे केवळ । 

पित्याहूनि स्नेह प्रबळ । जननीचा तो प्रसिद्ध ॥ १५७ ॥

कोणी शाक्त ऐसें म्हणती । आमुची देवता मद्यभक्षिती ।

आम्हीही भक्षण करुं निश्र्चितीं । परी तो धर्म नव्हे त्यांचा ॥ १५८ ॥

शिवें विष भक्षिलें समग्र । अगस्तीनें गिळिला समुद्र । तैसाचि देवीनें प्रताप उग्र । करुनि असुर मारिले ॥ १५९ ॥

तैसें न घडे इतरांसी । करितां मृत्यु निश्र्चयेंसीं ।

मग मद्यमांसाची इच्छा कैसी । धरुनि जय पावेल ॥ १६० ॥

मद्यासी असे शाप दारुण । स्पर्श करी जो कां ब्राह्मण ।

पंचमहापातकें जाण । नरकप्राप्ती तयासी ॥ १६१ ॥

मद्यमांसांचा नैवेद्य अर्पण । देवीसी करी जो कां ब्राह्मण ।

अंत्यजाच्या घरचें पक्वान्न । देवी स्पर्श न करी तया ॥ १६२ ॥

कूष्मांडादिफलांचें बलिदान । ब्राह्मणें करावें देवीसी अर्पण ।

पायसादिनैवेद्य समर्पण । अथवा समयीं असेल तें ॥ १६३ ॥

वाक्याचा सांगतां विस्तार । ग्रंथ वाढेल अपार ।

त्या देवीकारणें नमस्कार । वारंवार असो माझा ॥ १६४ ॥

प्रथमाध्यायीं निश्र्चितीं । श्रीमहाकालीची उत्पत्ती ।

मधुकैटभदैत्यांप्रती । मारविती जाहली जगदंबा ॥ १६५ ॥

द्वितीयाध्यायीं केलें वर्णन । श्रीमहालक्ष्मीचें जनन ।

सेनापतीचें युद्ध दारुण । होतें जाहलें देवीसीं ॥ १६६ ॥

तृतीयाध्यायीं कथन जाहलें । महिषासुराचें हनन केलें ।

चतुर्थाध्यायीं निरुपिलें । शक्रादिदेवस्तुतीसी ॥ १६७ ॥

पांचवें अध्यायीं निरुपण । श्रीमहासरस्वतीचें आख्यान ।

पार्वतीदेहापासूनि जनन । दूतसंवादही वर्णिला ॥ १६८ ॥

सहावें अध्यायीं वर्णन । देवीनें मारिला धूम्रलोचन ।

सातवे अध्यायीं ते दारुण । चंड--मुंड वधियेले ॥ १६९ ॥

आठवे अध्यायीं निश्र्चितीं । रक्तबीजाची केली समाप्ती ।

नववे अध्यायीं निशुंभाप्रती । मारिती जाहली जबदंबा ॥ १७० ॥

दहावे अध्यायीं वर्णिलें । शुंभासुराचें हनन केलें ।

अकरावें अध्यायीं निरुपिलें । नारायणीस्तुतीतें ॥ १७१ ॥

बारावें अध्यायीं प्रसिद्ध । वर्णिला देवीचा संवाद ।

श्रवणपठनाचें फल अगाध । देवीनें स्वमुखें वर्णिलें ॥ १७२ ॥

तेरावे अध्यायीं केलें वर्णन । सुरथ--वैश्यांसी देवी प्रसन्न ।

अक्षयी राज्य नृपाल गुन । मुक्ति दिधली वैश्यासी ॥ १७३ ॥

चवदावे अध्यायीं निरुपण । प्राधानिकरहस्य केलें कथन ।

देवीनें ब्रह्मा--शिव--विष्णु निर्मून । उत्पन्नादिकर्मे निवेदिलीं ॥ १७४ ॥

पंधरावें अध्यायीं जाण । केला पूजाप्रकार वर्णन ।

सप्तप्रकारचीं अनुष्ठाने पूर्ण । तथा होमप्रकार वर्णिला ॥ १७५ ॥

शेवटीं सोळावें अध्यायीं । मूर्तिरहस्य वर्णिलें पाहीं । 

पंचावतारचरित्र सर्वही । ध्यानरुपादि वर्णिलें ॥ १७६ ॥

या प्रकारेंकरोनि जाण । सोळा अध्याय ग्रंथ पूर्ण । 

श्रीदेवीनें कृपा करुन । ब्राह्मणमुखें वदविला ॥ १७७ ॥

ग्रंथाचे सोळा अध्याय जाण । हेचि षोडशोपचार पूर्ण ।

केलें श्रीजगदंबापूजन । भावें अर्पिलें सर्वही ॥ १७८ ॥

किंवा हा षोडशाध्यायग्रंथ । हाचि सोळा कळांचा नक्षत्रनाथ ।

भक्तांचे त्रिविधताप-शमनार्थ । देवीनें पूर्ण निर्मिला ॥ १७९ ॥ 

अथवा सोळा अध्याय ग्रंथ जाण । हेंचि सोळा दळांचें कमल पूर्ण ।

श्रीजगदंबेसी केलें अर्पण । धरिलें करीं प्रीतीनें ॥ १८० ॥

नातरी हे षोडशोध्याय देखा । देवीच्याकंठीच्या सोळा मातृका ।

किंवा सोळा स्वर हे अंबिका । धारण करी निजकंठी ॥ १८१ ॥

असो या प्रकारेंकरुनि जाण । केलें ग्रंथाचें वर्णन ।

जेथें हा ग्रंथ जाहला निर्माण । तें स्थान सांगतों ॥ १८२ ॥

कृष्णावेणीसंगमापासून । दक्षिण दिशेसी कोश तीन ।

कृष्णेपासूनि पश्र्चिमेसी जाण । एक कोश परियेसीं ॥ १८३ ॥

वर्णे नाम असे नगरी । तेथें देवालयामाझारी ।

ब्राह्मण असे सहपरिवारीं । राम नाम तयाचें ॥ १८४ ॥

तो केवळ बुद्धिहीन । देवीमहिमा अगाध पूर्ण ।

परी त्यातें वदलें त्याचें वदन । देवीकृपेंकरुनियां ॥ १८५ ॥

तेथें श्रीजगदंबाभवानी । श्रीपांडुरंगाचे रुप धरुनि ।

बैसली जाऊनि सिंहासनीं । शिवरुपें पार्श्र्वभागीं ॥ १८६ ॥

मुकुटकुंडलें वनमाळा । घनश्याम दिसे सांवळा ।

कांसे पीतांबर सोनसळा । आपादमाळा शोभती ॥ १८७ ॥

शोभती सकल अलंकार । गंध वैजयंती मनोहर ।

कटीवरी ठेविले कर । उभयभागीं साजिरे ॥ १८८ ॥

नाना पुष्पभार शोभती । तुलसीमाला विराजती ।

वामभागीं रुक्मिणी सती । आदिमाया जगदंबा ॥ १८९ ॥

दक्षिणेसी राम लक्ष्मण । जवळी चतुर्भुज विष्णु पूर्ण ।

बाहेर मंडपीं गजानन । लक्ष्मी असे तयापासीं ॥ १९० ॥

दक्षिणोत्तर गरुड मारुती । पार्षदगण मुख्य असती ।

पश्र्चिमेसी मुरलीधर निश्र्चितीं । पुढें श्रीतुलसी विराजे ॥ १९१ ॥

तुलसीमाहात्म्यग्रंथ जाण । पूर्वी केला असे निर्माण ।

सांप्रतकाळीं नवरसपूर्ण । देवीमाहात्म्य वर्णिले ॥ १९२ ॥

असो त्या देवालयामाजी जाण । हा ग्रंथ जाहला निर्माण ।

अग्निसेवक राम ब्राह्मण । देवी वदली तन्मुखें ॥ १९३ ॥

या देवीमाहात्म्याची संख्या । सतराशें नऊ असे सकळिका । 

जगदंबेनें बुद्धि देऊनियां देखा । ग्रंथ संपूर्ण वदविला ॥ १९४ ॥

शके सतराशें एक्यायशीं । सिद्धार्थी नाम संवत्सरासी ।

आश्र्विन शुक्ल अष्टमीसी । ग्रंथ समाप्त जाहला ॥ १९५ ॥

आषाढ शुक्ल त्रयोदशीसी । आरंभ केला या ग्रंथासी ।

आश्र्विन शुक्ल अष्टमीसी । ग्रंथाचा शेवट जाहला ॥ १९६ ॥

सद्गुरु तो दत्तात्रेय जाण । संप्रदाय सर्वांसी विद्यमान ।

तयाकारणें माझे नमन । सर्वभावेंकरुनियां ॥ १९७ ॥

श्र्लोकश्र्लोकाचा सर्व अर्थ । येथें वर्णिला यथार्थ । 

चतुर्थाध्यायीं मात्र भावार्थ । वर्णन केला असे तो ॥ १९८ ॥

याचें श्रवणपठण करितां । सर्व बाधा निरसती तत्त्वतां ।

सर्व संकटापासूनि मुक्तता । होत असे निर्धारे ॥ १९९ ॥

जैसे श्रीव्यासांनी केलें वर्णन । तैसेंचि येथें कथिलें जाण ।

भावार्थें याचें करितां पठण । श्रवण करी देवी ती ॥ २०० ॥         

देवीनें जैसें बोलविलें । तैसेचि येथें वर्णन केलें ।

सज्जनीं पाहिजे परिसिलें । प्रेमभक्तिकरुनियां ॥ २०१ ॥

श्रीदेवीसी नमस्कार । रकद्विजाचा वारंवार ।

जिनें करुनि कृपा अपार । हा ग्रंथ वदविला ॥ २०२ ॥ 

॥ इति श्रीमार्कंडेयपुराणे सावर्णिके मन्वंतरें देवीभगवतीमाहात्म्ये मूर्तिरहस्यंवर्णनं तथा कारणिकस्तोत्रमंत्रादिकथनं नाम षोडशोऽध्यायः ॥

॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ श्रीजगदंबार्पणमस्तु ॥ 

यदक्षरपदभ्रष्टं मात्राहीनं च यद्भवेत् ।

तत्सर्वं क्षम्यतां देवि प्रसीद परमेश्र्वरी ।

श्रीमहाकालीमहालक्ष्मीमहासरस्वत्यः 

प्रसन्ना वरदा भवंतु ॥ श्रीरस्तु । ॥ शुभं भवतु ॥ इष्टकामनासिद्धिरस्तु ॥

DeviMahatmya Adhyay 16 

श्रीदेवीमाहात्म्ये अध्याय सोळावा (१६)

Custom Search