Samas Dusara Sarvadnya Sanga Nirupan समास दुसरा सर्वज्ञसंग निरुपण

Dashak Atharava Samas Dusara Sarvadnya Sanga Nirupan
Samas Dusara Sarvadnya Sanga Nirupan, It is in Marathi. Swami Samarth Ramdas is telling us about Sarvadnya Sanga.

समास दुसरा सर्वज्ञसंग निरुपण

श्रीराम ।

नेणपणें जालें तें जालें । जालें तें होऊन गेलें ।

जाणतेपणें वर्तलें । पाहिजे नेमस्त ॥ १ ॥

१) आपण अज्ञानी असल्यानें अजाणतेपणानें आजपर्यंत जें कांहीं घडलें, तें घडून गेलें. आतां यापुढें जाणतेपणानें नीट व्यवस्थित वागावें.

जाणत्याची संगती धरावी । जाणत्याची सेवा करावी ।

जाणत्याची सद्बुद्धि घ्यावी । हळुहळु ॥ २ ॥

२) जाणत्याची संगत धरावी. त्याची सेवा करावी. त्याची सद्बुद्धि आपण हळुहळु आपलीशी करुन घ्यावी. सूक्ष्म ज्ञानदृष्टीनें अंतरात्मा पाहण्याची जी बुद्धीची स्थिती तिला सद्बुद्धि म्हणतात.

जाणत्यापासीं लेहों सिकावें । जाणत्यापासीं वाचूं सिकावें ।

जाणत्यापासीं पुसावें । सकळ कांहीं ॥ ३ ॥

३) जाणत्यापाशी लिहायला, वाचायला शिकावें. सगळें कांहीं त्याला विचारावें. 

जाणत्यास करावा उपकार । जाणत्यास झिजवावें शरीर ।

जाणत्याचा पाहावा विचार । कैसा आहे ॥ ४ ॥

४) जाणत्या माणसाशी उपकार करावा. त्याच्यासाठी शरीर झिझवावें. तो कसा विचार करतो तें पाहावें. 

जाणत्याचे संगतीनें भजावें । जाणत्याचे संगतीनें झिजावें ।

जाणत्याचे संगतीनें रिझावें । विवरविवरों ॥ ५ ॥

५) जाणत्याच्या संगतीनें भजन करावें. दुसर्‍यासाठीं झिझावें. पुनः पुनः मनन करुन मनाला प्रसन्न करावें. 

जाणत्यापासीं गांवें गाणें । जाणत्यापासीं बाजवणें ।

नाना आळाप सिकणें । जाणत्यापासीं ॥ ६ ॥

६) जाणत्यापाशीं गाणें बजावणें शिकावें. आलाप कसें घ्यावे ते त्याच्याजवळ शिकावें.

जाणत्याचे कासेसी लागावें । जाणत्याचे औषध घ्यावें ।

जाणता सांगेल तें करावें । पथ्य आधीं ॥ ७ ॥

७) जाणत्याचा आधार घ्यावा, तो सांगेल तें औषधपाणी करावें. तो सांगेल तें पथ्य करावें.

जाणत्यापासीं परीक्षा सिकणें । जाणत्यापासीं तालिम करणें ।

जाणत्यापासीं पोहणें । अभ्यासावें ॥ ८ ॥

८) जाणत्यापाशी परीक्षा करायला शिकावें. त्याच्यापाशी तालीम करावी. व्यायाम शिकावा. तसेंच त्याच्यापाशीं पोहण्याचा अभ्यास करावा. 

जाणता बोलेल तैसें बोलावें । जाणता सांगेल तैसें चालावें ।

जाणत्याचें ध्यान घ्यावें । नाना प्रकारीं ॥ ९ ॥

९) जाणता जसें बोलतों तसें बोलायला शिकावें. तो सांगेल तसें आपण वागावें. तो जसें ध्यान करतो तसें ध्यान करण्याचा प्रयत्न आपण करावा. 

जाणत्याच्या कथा सिकाव्या । जाणत्याच्या युक्ति समजाव्या ।

जाणत्याच्या गोष्टी विवराव्या । सकळ कांहीं ॥ १० ॥

१०) जाणत्याच्या कथा शिकाव्या. त्याच्या युक्त्या समजून घ्याव्या. त्याच्या सगळ्या गोष्टींचे विवरण करावें. 

जाणत्याचे पेंच जाणावे । जाणत्याचे पीळ उकलावे ।

जाणता राखेल तैसे राखावे । लोक राजी ॥ ११ ॥

११) जाणता पेच कसें घालतो तें समजून घ्यावें. त्याचे पीळ उकलावे. तो लोकांना जसें खूष ठेवतो तसें आपण पण लोकांना खूष ठेवावे.

जाणत्याचे जाणावे प्रसंग । जाणत्याचे घ्यावे रंग ।

जाणत्याचे स्फूर्तीचे तरंग । अभ्यासावे ॥ १२ ॥

१२) जाणत्यावर आलेले प्रसंग ओळखावें. निरनिराळ्या प्रसंगांत त्याचे वागण्याचे प्रकार शिकून घ्यावें. त्याला जी स्फूर्ति येते तिचा सर्वांगीण अभ्यास करावा. 

जाणत्याचा साक्षेप घ्यावा । जाणत्याचा तर्कजाणावा ।

जाणत्याचा उल्लेख समजावा । न बोलतांचि ॥ १३ ॥

१३) जाणत्याचा प्रयत्न करण्याचा स्वभाव घ्यावा. त्याची विचारपद्धती समजून घ्यावी. आणि त्याच्या शब्दांवरुन त्यानें न सांगतांच त्याचा सगळा भावार्थ समजून घ्यावा. 

जाणत्याचें धूर्तपण । जाणत्याचें राजकारण ।

जाणत्याचें निरुपण । ऐकत जावें ॥ १४ ॥

१४) जाणत्याचे धूर्तपण व राजकारण पाहावें. त्याचे निरुपण ऐकत जावें.  

जाणत्याचीं कवित्वें सिकावीं । गद्यें पद्यें वोळखावीं ।

माधुर्यवचनें समजावीं । अंतर्यामी ॥ १५ ॥

१५) जाणत्याचे कवित्व शिकावें. त्याचे गद्य व पद्य शिकून घ्यावें. त्याची मधुर वचनें आपल्या अंतर्यामीं समजावी. 

जाणत्याचें पाहावें प्रबंद । जाणत्याचे वचनभेद ।

जाणत्याचे नाना संवाद । बरे शोधावे ॥ १६ ॥

१६) जाणत्याचे प्रबंद पाहावें. त्याची निरनिराळी वचनें पाहावी. त्याचे अनेक संवाद नीट शोधून पाहावें.  

जाणत्याची तीक्षणता । जाणत्याची सहिष्णुता ।

जाणत्याची उदारता । समजोन घ्यावी ॥ १७ ॥

१७) जाणत्याची तीक्ष्ण बुद्धी, त्याची सहनशीलता, त्याची उदारता समजून घ्यावी.

जाणत्याची नाना कल्पना । जाणत्याची दीर्घ सूचना ।

जाणत्याची विवंचना । समजोन घ्यावी ॥ १८ ॥  

१८) जाणत्याच्या अनेक कल्पना, त्याची दीर्घसूचना, त्याची विवंचना आपण समजून घ्यावी.          

जाणत्याचा काळ सार्थक । जाणत्याचा अध्यात्मविवेक ।

जाणत्याचे गुण अनेक । आवघेच घ्यावे ॥ १९ ॥

१९) जाणता आपला काळ कसा सार्थकीं लावतो, अध्यात्माचा विवेक तो कसा करतो या गोष्टी व त्याचे अनेक गुण समजून घ्यावें. 

जाणत्याचा भक्तिमार्ग । जाणत्याचा वैराग्ययोग ।

जाणत्याचा अवघा प्रसंग । समजोन घ्यावा ॥ २० ॥

२०) जाणत्याचा भक्तिमार्ग, त्याची वैराग्यपद्धती, निरनिराळ्या प्रसंगी त्याचे वागणें आपण समजून घ्यावें. 

जाणत्याचें पाहावें ज्ञान । जाणत्याचे सिकावें ध्यान ।

जाणत्याचें सूक्ष्म चिन्ह । समजोन घ्यावें ॥ २१ ॥

२१) जाणत्याचे ज्ञान पाहावें. त्याचे ध्यान शिकावें. जाणत्याच्या ज्या सूक्ष्म खूणा आहेत त्या आपण समजून घ्याव्या. 

जाणत्याचें अलिप्तपण । जाणत्याचें विदेहलक्षण ।

जाणत्याचें ब्रह्मविवरण । समजोन घ्यावें ॥ २२ ॥

२२) जाणता अलिप्तपणें कसा राहतो, त्याच्या विदेहावस्थेचे लक्षण कोणतें, तो ब्रह्मविवरण कसेम करतो हें सगळें आपण समजून घ्यावें. 

जाणता येक अंतरात्मा । त्याचा काये सांगावा महिमा ।

विद्याकळागुणसीमा । कोणें करावी ॥ २३ ॥

२३) अंतरात्मा तेवढा खरा जाणता आहे. त्याचा महिमा सांगणें शक्य नाहीं. त्याची विद्या, कला व गुण याचा अंत कोणास लागत नाहीं. तो सत्य आहे, ज्ञानमय आहे, आणि अनंत आहे.    

परमेश्र्वराचे गुणानुवाद । अखंड करावा संवाद ।

तेणेंकरिता आनंद । उदंड होतो ॥ २४ ॥

२४) अशा अंतरात्मारुपी परमेश्र्वराचे गुणानुवाद करावे. त्याच्याच विषयीं सतत संभाषण करावें. असें केल्यानें अतिशय आनंद अनुभवास येतो. 

परमेश्र्वरें निर्मिलें तें । अखंड दृष्टीस पडतें ।

विवरविवरों समजावें तें । विवेकी जनीं ॥ २५ ॥

२५) परमेश्र्वरानें निर्माण केलेलें हें विश्र्व सतत आपल्या दृष्टीस पडते. विवेकी माणसें जाणत्या पुरुषाकडून वारंवार विवरण करुन तें समजून घेतात. 

जितुकें कांहीं निर्माण जालें । तितुकें जगदेश्र्वरें निर्मिलें ।

निर्माण वेगळें केलें । पाहिजे आधीं ॥ २६ ॥

२६) जें जें कांहीं निर्माण झालें आहे, तें तें सगळें जगदीश्र्वरानें निर्माण केलें आहे. पण ते जगनिर्मात्या जगदीश्र्वराहून निराळें आहे. हें प्रथम कळलें पाहिजे.  

तो निर्माण करतो जना । परी पाहों जातां दिसेना ।

विवेकबळें अनुमाना । आणीत जावा ॥ २७ ॥

२७) तो लोकांना निर्माण करतो, हें खरें. पण तो सूक्ष्म असल्यानें पाहूं गेल्यास दृष्टीस पडत नाहीं. म्हणून विवेकाच्या शक्तीनें त्याला आपण आपल्या कल्पनेंच्या कक्षेंत आणावा. 

त्याचें अखंड लागतां ध्यान । कृपाळुपणें देतो आशन ।

सर्वकाळ संभाषण । तदांशेंचि करावें ॥ २८ ॥

२८) अंतरात्म्याचे जर अखंड ध्यान लागलें तर तो कृपाळूपणानें योगक्षेम चालवतो. खायला प्यायला घालतो. साधकाला जें जें कांहीं बोलायचे असेल तें तें त्यानें अंतरात्म्याच्या अनुसंधाने बोलावें.

ध्यान धरीना तो अभक्त । ध्यान धरील तो भक्त ।

संसारापासुनी मुक्त । भक्तांस करी ॥ २९ ॥

२९) जो ध्यान धरीत नाही, तो अभक्त होय. तर जो ध्यान धरतो तो भक्त होय. अंतरात्मा आपल्या भक्ताला संसारांतून मोकळा करतो. 

उपासनेचे सेवटीं ॥ देवां भक्तां अखंड भेटी ।

अनुभवी जाणेल गोष्टी । प्रत्ययाची ॥ ३० ॥

३०) उपासना करतां करतां देवाची व भक्ताची अखंड ऐक्यता होते. ही अनुभवाची गोष्ट आहे. अनुभवी लोकच तें जाणतात. 

इति श्रीदासबोधे गुरुशिष्यसंवादे सर्वज्ञसंगनिरुपणनाम समास दुसरा ॥

Samas Dusara Sarvadnya Sanga Nirupan 

समास दुसरा सर्वज्ञसंग निरुपण

Custom Search