Shri Dnyaneshwari
म्हणोनि याकारणें
। तूंतें मी सदा म्हणें ।
योगी होय
अंतःकरणें । पंडुकुमरा ॥ ४८१ ॥
४८१)
म्हणून या कारणास्तव हे अर्जुना, तूं मनानें योगी हो, असे मी नेहमीं तुला म्हणतों.
मूळ श्लोक
योगिनामपि
सर्वेषां मद्गतेनान्तरात्मना ।
श्रद्धावान्
भजते यो मां स मे युक्ततमो मतः ॥ ४७ ॥
४७)
माझ्या ठिकाणीं जडलेल्या अंतःकरणानें युक्त होऊन ( मद्रुप होऊन ), जो मनुष्य
श्रद्धेनें माझी ( भजनाची त्रिपुटी मीच होऊन ) भक्ति करतो, तो सर्व प्रकारच्या
योग्यांपेक्षां श्रेष्ठ प्रकारचा योगी मला वाटतो.
अगा योगी जो
म्हणिजे । तो देवांचा देव जाणिजे ।
आणि सुखसर्वस्व
माझें । चैतन्य तो ॥ ४८२ ॥
४८२)
अर्जुना, योगी जो म्हणतात, तो देवांचा देव जाणावा; आणि माझें सुखसर्वस्व व माझा
आत्मा तो आहे.
जया भजता
भजन भंजावें । हें भक्तिसाधन जें आघवें ।
तें मीचि
जाहलों अनुभवें । अखंडित ॥ ४८३ ॥
४८३)
ज्या पुरुषाला, भजन करणारा, भजन व भज्य अशी भक्तिसाधनांची जी त्रिपुटी, ती सर्व
अनुभवानें सदोदित मद्रूपच आहे;
मग तया
आम्हां प्रीतीचें । स्वरुप बोलीं निर्वचे ।
ऐसें नव्हे
गा तो साचें । सुभद्रापती ॥ ४८४ ॥
४८४) मग
अर्जुना, त्याच्या आमच्या प्रेमाचें स्वरुप शब्दानें सांगतां येईल, असा तो खरोखर
नाहीं.
तया
एकवटलिया प्रेमा । जरी पाड़ें पाहिजे उपमा ।
तरी मी देह
तो आत्मा । हेचि होय ॥ ४८५ ॥
४८५)
त्या ऐक्यभावाच्या प्रेमाला जर योग्य उपमा हवी असेल तर मी देह व तो आत्मा, ही होय.
ऐसें
भक्तचकोरचंद्रें । तेथ त्रिभुवनैकनरेंद्रें ।
बोलिलें गुण
समुद्रें । संजयो म्हणे ॥ ४८६ ॥
४८६)
याप्रमाणें तेथें भक्तरुपी चकोरांचे चंद्र, त्रैलोक्याचे एकमेव राजे व गुणांचे
समुद्र, असे जे श्रीकृष्णपरमात्मा, ते बोलले, असें संजय म्हणाला.
तेथ
आदिलापासूनि पार्था । ऐकिजे ऐसीचि अवस्था ।
दुणावली हें
यदुनाथा । पावों सरलें ॥ ४८७ ॥
४८७)
तेथें भगवंताचें बोलणें ऐकावें, अशी जी अर्जुनाला तीव्र इच्छा होती, ती
पहिल्यापेक्षां दुप्पट झाली, असेम भगवंताना कळून चुकलें.
कीं
सावियाचि मनीं तोषला । जे बोला आरिसा जोडला ।
तेणें
हरिखें आतां उपलवला । निरुपील ॥ ४८८ ॥
४८८)
त्यामुळें त्यांच्या मनांत सहजच संतोष उत्पन्न झाला; कारण त्यांच्या बोलण्याचें
यथार्थ ग्रहण करणारा अर्जुनरुपी आरसा त्यांना प्राप्त झाला. त्या आनंदाच्या
योगानें अंतःकरण प्रफुल्लित झालेले श्रीकृष्ण आता सविस्तर निरुपण करतील.
तो प्रसंगु
आहे पुढां । जेथ शांतु दिसेल उघडा ।
तो पालविजेल
मुडा । प्रमेयबीजांचा ॥ ४८९ ॥
४८९) तो
प्रसंग पुढें आहे. जेथें शांतरस स्पष्ट दिसेल, असें जें प्रतिपाद्य विषयरुपी
बीजाचें सांठवण, तें ( मोकळें करुन ) विस्तृत तर्‍हेनें श्रोत्यांच्या मनांत
पेरण्यांत येईल.
जे
सात्त्विकाचेनि वडपें । गेलें आध्यात्मिक खरपें ।
सहजें निरोळले
वाफे । चतुरचित्ताचे ॥ ४९० ॥
४९०)
कारण कीं सत्त्वगुणाच्या दृष्टीनें मानसिक तापरुपी डिखळे विरघळून, योग्य चित्ताचे
वाफे सहज तयार झाले.
वरी
अवधानाचा वाफसा । लाघला सोनयऐसा ।
म्हणोनि
पेरावया धिंवसा । निवृत्तीसी ॥ ४९१ ॥
४९१)
आणखी सोन्यासारखा अवधानरुपी वाफसा मिळाला; म्हणून श्रीनिवृत्तिनाथांस पेरण्याची
इच्छा झाली.
ज्ञानदेव
म्हणे मी चाडें । सद्गुरुंनीं केला कोडें ।
माथां हात
ठेविला तें फुडें । बीजचि वाइलें ॥ ४९२ ॥
४९२)
ज्ञानेश्र्वरमहाराज म्हणतात, सद्गुरुंनीं कौतुकानें मला चाडें केले व माझ्या
मस्तकावर जो हात ठेवला, तें उघड उघड बीजच घातलें
म्हणऊनि
येणें मुखें जे निगे । तें संतांचां हृदयीं साचचि लागे ।
हें असो
सांगें श्रीरंगें । बोलिलें जें ॥ ४९३ ॥
४९३)
म्हणून या माझ्या मुखांतून जें निघेल तें संतांच्या मनाला खरोखर पटेल. श्रोते
म्हणतात, हें रुपक राहूं दे; श्रीकृष्णपरमात्मा जेम कांहीं म्हणाले, ते तूं
सांग.
परी तें
मनाचां कानीं ऐकावें । बोल बुद्धीचां डोळां देखावे ।
हे साटोवाटी
घ्यावे । चित्ताचिया ॥ ४९४ ॥
४९४) (
असे म्हटल्यावर ज्ञानेक्ष्वर महाराज म्हणतात, मी सांगतों ) पण तें मनाच्या कानानें
ऐकलें पाहिजें. माझे शब्द बुद्धीच्या डोळ्यांनी पाहिले पाहिजेत. हे माझे शब्द
चित्त देऊन त्याच्या मोबदला घेतले पाहिजेत.
अवधानाचेनि
हातें । नेयावे हृदयाआंतौते ।
हे रिझवितील
आयणीतें । सज्जनांचिये ॥ ४९५ ॥
४९५) हे
शब्द अवधानाच्या द्वारां मनाच्या आंत घ्यावेत; हे शब्द सज्जनांच्या बुद्धीला
समाधान देतील.
हे
स्वहितातें निवविती । परिणामातें जीवविती ।
सुखाची
वाहविती । लाखोली जीवा ॥ ४९६ ॥
४९६) हे
शब्द आत्महिताला स्थिर करतील, पूर्ण अवस्थेला जगवितील आणि जीवाला सुखाची लाखोली
वाहवितील.
आतां
अर्जुनेंसी मुकुंदें । नागर बोलिजेल विनोदें ।
तें
वोंवियेचेनि प्रबंधें । सांगेन मी ॥ ४९७ ॥
४९७)
आतां अर्जुनाशीं श्रीकृष्ण चांगलें कौतुकानें बोलतील. तें त्यांचें बोलणें मी ओंवी
बंधाने सांगेन.
इति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे
श्रीकृष्णार्जुनसंवादे आत्मसंयमयोगो नाम षष्ठोऽध्यायः
( श्लोक ४७, ओव्या ४९७ )
ॐश्रीसच्चिदानन्दार्पणमस्तु ॥
No comments:
Post a Comment