Shri Dnyaneshwari
मूळ श्लोक
यत् करोषि यदश्नासि
यज्जुहोषि ददासि यत् ।
यत् तपस्यसि कौन्तेय तत्
कुरुष्व मदर्पणम् ॥ २७ ॥
२७) हे कौंतेया, तूं
जें करतोस, जे भोगतोस, जें हवन करतोस, जें दान करतोस, जें तप करतोस तें ( सर्व )
मला अर्पण कर.
जे जे कांहीं व्यापार करिसी
। कां भोग हन भोगिसी ।
अथवा यज्ञीं यजिसी ।
नानाविधीं ॥ ३९८ ॥
३९८) तूं जे जे कांहीं
व्यवहार करतोस, किंवा शब्ददि विषयांचा भोग घेशील, अथवा अनेक प्रकारच्या यशरुप
कर्मांनीं कर्मांनीं हवन करशील;
नातरी पात्रविशेषें दानें ।
कां सेवकां देसी जीवनें ।
तपादि साधनें । व्रतें
करिसी ॥ ३९९ ॥
३९९) किंवा विशिष्ट
योग्यता पाहून दानें देखील; अथवा तूं आयजलया नोकरांना जीं वेतनें देइशील किंवा तप
लेंगरे साधनें आद्यशक्ति किंवा व्रतानें आचरण करशील;
तें क्रियाजात आघवें । जें
जैसें निपजेल स्वभावें ।
तें भावना करोनि करावें ।
माझिया मोहरा ॥ ४०० ॥
४००) ( तात्पर्य ) जें
जें कर्म जसें तुझ्याकडून स्वभावतः घडेल ( मग तें सांग असो अथवा असांग ) तें सर्व
कर्म माझ्याप्रीत्यर्थ आहे, अशा समजूतीनें कर.
परि सर्वथा आपुलां जीवीं ।
केलियाची शंका कांहींचि नुरवीं ।
ऐसीं धुवोनि कर्में द्यावीं
। माझां हातीं ॥ ४०१ ॥
४०१) परंतु अमुक कर्म
मी केलें अशी कर्तृत्वाची आठवण आपलया मनामध्यें तूं मूळींच ठेवूं नकोस. याप्रमाणें
सर्व कर्मे शुद्ध करुन मला अर्पण कर.
मूळ श्लोक
शुभाशुभफलैरेवं मोक्ष्यसे
कर्मबन्धनैः ।
संन्यासयोगयुक्तात्मा
विमुक्तो मामुपैष्यसि ॥ २८ ॥
२८) या प्रकारें (
केलें असतां ), कर्माचीं जीं शुभाशुभफलरुप बंधनें, त्यापासून तूं मुक्त होशील. (
या ) संन्यासरुपी कर्मयोगानें युक्त होऊन मुक्त झालास, म्हणजे तू मला प्राप्त
होशील.
मग अग्निकुंडी बीजे घातलीं
। तियें अंकुरदशे जेविं मुकलीं ।
तेविं न फळतीचि मज अर्पिलीं
। शुभाशुभें ॥ ४०२ ॥
४०२) मग ज्याप्रमाणें
अग्नीच्या कुंडामध्यें टाकलेलें बीं, अंकुर उत्पन्न होणार्‍या दशेला आंचवतें,
त्याचप्रमाणें मला अर्पण केलेलीं बरी वाईट कर्में कांहींच फळ देत नाहींत.
अगा कर्में जैं उरावें ।
तैं तिहीं सुखदुःखीं फळावें ।
आणि तयातें भोगावया यावें ।
देहा एका ॥ ४०३ ॥
४०३) अर्जुना, ज्या
वेळेला कर्में ( अर्पण न केल्यामुळें ) शिल्लक राहतात, त्या वेळेला त्यांचे फळ
सुखदुः’खांच्या रुपानें तयार होतें व तें भोगण्याकरितां एखादा देह घ्यावा लागतो.
तें उगाणिलें मज कर्म ।
तेव्हाचि पुसिलें मरण जन्म ।
जन्मासवें भ्रम । वरचिलही
गेले ॥ ४०४ ॥
४०४) तें कर्म ज्या
क्षणीं मला अर्पण केलें, त्या क्षणींच जन्ममरण पार नाहीसें झालें आणि जन्म नाहींसा
झाल्याबरोबर जन्मानंतर येणारे कष्टहि नाहीसे झाले.
म्हणऊनि अर्जुना यापरी ।
पाहेचा वेळु नव्हेल भारी ।
हे संन्यासयुक्ति सोपारी ।
दिधली तुज ॥ ४०५ ॥
४०५) म्हणून अर्जुना,
याप्रमाणें ही सोपी युक्ति तुला दिली आहे ( तर ही याच क्षणीं अमलांत आण ) . ती जर
उद्या अमलांत आणूं म्हणून म्हणशील तर फलप्राप्तीस ( कर्मरहित होण्यास ) तितकाच
जास्त वेळ लागणार नाहीं काय ?
या देहाचिया बांदोडी न
पडिजे । सुखदुःखाचां सागरीं न बुडिजे ।
सुखें सुखरुपा घडिजे ।
माझियाचि अंगा ॥ ४०६ ॥
४०६) ( वर सांगितलेली
युक्ति अमलांत आणली असतां ) देहरुपी बंदिखान्यांत पडावें लागत नाहीं, आणि सुखरुप
जें माझें स्वरुप, त्याच्याशी अनायासें
ऐक्य होतें.
मूळ श्लोक
समोऽहं सर्वभुतेषु न मे
द्वेष्योऽस्ति न प्रियः ।
ये भजन्ति तु मां भक्त्या
मयि ते तेषु चाप्यहम् ॥ २९ ॥
२९) मी सर्व भूतांच्या
ठिकाणीं सम आहें; मला आपला न परका कोणी नाहीं. जे मला भक्तिपूर्वक भजतात ते माझ्या
ठिकाणीं आहेत आणि मी देखील त्यांच्या ठिकाणीं आहें.
तो मी पुससी कैसा । तरि जो
सर्वभूतीं सदा सरिसा ।
जेथ आपपरु ऐसा । भागु नाहीं
॥ ४०७ ॥
४०७) ( भक्त ज्याचें
स्वरुप बनतो ) तो मी कसा आहे म्हणून विचारशील, तर ( सांगतों ऐक ). जो मी सर्व
प्राण्यांमध्यें सारखा व्यापून राहिलेलों आहें व जेथें आपला व परका असा भेद
नाहीं;
जे ऐसिया मातें जाणोनि ।
अहंकाराचा कुरुठा मोडोनि ।
जे जीवें कर्में करुनि ।
भजती मातें ॥ ४०८ ॥
४०८) अशा प्रकारें सर्व
समान असणारा जो मीं, त्या मला जाणून जे कर्तृत्वाच्या अहंकाराचें ठिकाण नाहींसे
करतात व मनोभावानें कर्में करुन तद्द्वारां माझें भजन करतात;
ते वर्तत दिसती देहीं । परि
ते देहीं ना माझा ठायीं ।
आणि मी तयांचां हृदयीं ।
समग्र असें ॥ ४०९ ॥
४०९) ते देहांत
वावरतांना दिसतात, परंतु त्यांच्या ठिकाणीं देहतादात्म्य नसतें. ते माझ्या ठिकाणीं
रंगलेले आहेत आणि मी त्यांच्या अंतःकरणांत संपूर्ण आहें.
सविस्तर वटत्व जैसें ।
बीजकणिकेमाजीं असे ।
आणि बीजकणु वसे । वटीं
जेवीं ॥ ४१० ॥
४१०) आपल्या विस्तारासह
वटत्व ज्याप्रमाणें वडाच्या लहालशा बीमध्यें असतें आणि त्याप्रमाणें तें लहानसें
बीं ज्याप्रमाणें वडाच्या झाडांतहि असतें,
तेवीं आम्हां तयां परस्परें
। बाहेरी नामाचींचि अंतरें ।
वांचूनि आंतुवट
वस्तुविचारें । मी तेचि ते ॥ ४११ ॥
४११) तसें आमच्यांत आणि
भक्तांत, परस्परांमध्यें बाह्यनामरुपात्मक देहदृष्टीनें भेद आहे वास्तविक विचार
केला तर, अंतरंग आत्मदृष्टीनें ते आणि मी एकच आहोत.
आतां जायांचें लेणें ।
जैसें आंगावरी आहाचवाणें ।
तैसें देह धरणें । उदास
तयाचें ॥ ४१२ ॥
४१२) आतां उसनें मागून
आणलेले दागिने जरी अंगावर धारण केले, तरी त्या दागिन्यांविषयीं घालणार्‍याच्या
मनांत जरी उदासीनता असते, तसे ते भक्तहि ( आपल्या देहाविषयीं उदासिन असतात.
परिमळु निघलिया पवनापाठीं ।
मागें वोस फूल राहे देठीं ।
तैसें आयुष्यचिये मुठी ।
केवल देह ॥ ४१३ ॥
४१३) ( जर ते देहावर
उदासीन आहेत, तर त्यांनीं देह ठेवलाच कां ? तर त्यांनी ठेवलाच नाही. परंतु केवळ
त्यांच्या ( उरलेल्या ) आयुष्यानें धरुन ठेवला आहे. हीच गोष्ट येथें उदाहरणानें
स्पष्ट करतात. ) वायूने आपल्या बरोबर फुलांतील सर्व सुगंध नेल्यास मग, मागें केवळ
देठाला जसें सुगंधशून्य फूल राहतें, त्याप्रमाणें भक्ताचा देह ( केवळ अवशेष
प्रारब्धाच्या भोगार्थ ) आयुष्य धरुन ठेवतें,
येर अवष्टंभु जो आघवा । तो
आरुढोनि मद्भवा ।
मजाचि आंतु पांडवा । पैठा
जाहला ॥ ४१४ ॥
४१४) अर्जुना, एर्‍हवीं त्यांचा सर्व देहाहंकार माझ्या स्वरुपीं
येऊन माझ्यांतच स्थित झाला.
No comments:
Post a Comment