KikshindhaKanda Part 8
दोहा---एहि बिधि होत बतकही
आए बानर जूथ ।
नाना बरन सकल दिसि देखिअ
कीस बरुथ ॥ २१ ॥
अशाप्रकारे बोलणे चालले
होते, एवढ्यात वानरांच्या झुंडी आल्या. अनेक रंगांचे वानरांचे समूह सर्व दिशांना
दिसू लागले. ॥ २१ ॥
बानर कटक उमा मैं देखा । सो
मूरुख जो करन चह लेखा ॥
आइ राम पद नावहिं माथा ।
निरखि बदनु सब होहिं सनाथा ॥
शिव म्हणतात, ‘ हे उमे,
वानरांची ती सेना मी पाहिली होती. तिची गणती करणारा महामूर्ख होय. सर्व वानर येऊन
श्रीरामांच्या चरणीं मस्तक ठेवत होते, आणि त्यांच्या सौंदर्य-माधुर्य-निधीअसलेल्या
श्रीमुखाचे दर्शन घेऊन कृतार्थ होत होते. ॥ १ ॥
अस कपि एक न सेना माहीं ।
राम कुसल जेहि पूछी नाहीं ॥
यह कछु नहिं प्रभु कइ
अधिकाई । बिस्वरुप ब्यापक रघुराई ॥
श्रीरामांनी ज्याची
खुशाली विचारली नाही, असा सेनेमध्ये एकही वानर नव्हता. त्यांच्या दृष्टीने ही काही
विशेष गोष्ट नव्हती,’ कारण श्रीरघुनाथ हे विश्वरुप आणि सर्वव्यापक आहेत. ॥ २ ॥
ठाड़े जहँ तहँ आयसु पाई । कह
सुग्रीव सबहि समुझाई ॥
राम काजु अरु मोर निहोरा ।
बानर जूथ जाहु चहुँ ओरा ॥
आज्ञा घेऊन सर्वजण
जिकडे तिकडे उभे राहिले. तेव्हा सुग्रीवाने सर्वांना समजावून सांगितले की, ‘ हे
वानर-समूहांनो, हे श्रीरघुनाथांचे काम आहे आणि माझी तुम्हांला विनंती आहे. तुम्ही
चोहीकडे जा, ॥ ३ ॥
जनकसुता कहुँ खोजहु जाई ।
मास दिवस महँ आएहु भाई ॥
अवधि मेटि जो बिनु सुधि
पाएँ । आवइ बनिहि सो मोहि मराएँ ॥
आणि जाऊन जानकीचा शोध
घ्या. हे बंधूंनो, महिन्याभरात परत या. जो महिन्याभराचा काळ घालवून शोध न घेता परत
येईल, त्याचा मी वध करीन.’ ॥ ४ ॥
दोहा---बचन सुनत सब बानर
जहँ तहँ चले तुरंत ।
तब सुग्रीवँ बोलाए अंगद नल
हनुमंत ॥ २२ ॥
सुग्रीवाचे बोलणे ऐकून
सर्व वानर निरनिराळ्या दिशांना गेले. तेव्हा सुग्रीवाने अंगद, नल, हनुमान इत्यादी
मुख्य-मुख्य योद्ध्यांना बोलावून सांगितले, ॥ २२ ॥
सुनहु नील अंगद हनुमाना ।
जामवंत मतिधीर सुजाना ॥
सकल सुभट मिलि दच्छिन जाहू
। सीता सुधि पूँछेहु सब काढु ॥
‘ हे स्थिर बुद्धी
असणार्‍या चतुर नीला, अंगदा, जांबुवंता आणि हनुमाना ! तुम्ही सारे श्रेष्ठ योद्धे
मिळून दक्षिणेकडे जा आणि भेटेल त्याला सीतेचा पत्ता विचारा. ॥ १ ॥
मन क्रम बचन सो जतन
बिचारेहु । रामचंद्र कर काजु सँवारेहु ॥
भानु पीठि सेइअ उर आगी ।
स्वामिहि सर्ब भाव छल त्यागी ॥
मन, वचन व कर्माने
सीतेचा शोध घेण्याचाच उपाय करा. श्रीरामचंद्रांचे काम पुरे करा. सूर्याचे
पाठीमागून व अग्नीचे समोरुन सेवन करावे, परंतु स्वामींची सेवा फसवणूक न करता
सर्वभावाने केली पाहिजे. ॥ २ ॥
तजि माया सेइअ परलोका ।
मिटहिं सकल भवसंभव सोका ॥
देह धरे कर यह फलु भाई ।
भजिअ राम सब काम बिहाई ॥
विषयांची ममता व आसक्ती
सोडून परलोकीचे दिव्यधाम प्राप्त करण्यासाठी भगवत्सेवारुप असलेले साधन केले
पाहिजे, त्यामुळे जन्म-मरणरुप भयामुळे उत्पन्न होणारे सर्व दुःख नाहीसे होईल. हे
बंधूंनो, सर्व कामना सोडून श्रीरामांचे भजनच केले पाहिजे, हेच देह धारण करण्याचे
फल आहे. ॥ ३ ॥
सोइ गुनग्य सोई बड़भागी । जो
रघुबीर चरन अनुरागी ॥
आयसु मागि चरन सिरु नाई ।
चले हरषि सुमिरत रघुराई ॥
जो श्रीरघुनाथंच्या
चरणांचा भक्त असतो, तो सद्गुरु जाणणारा आणि मोठ्या भाग्याचा असतो. ‘ मग सर्वजण
आज्ञा घेऊन व चरणी मस्तक नमवून श्रीरामचंद्रांचे स्मरण करीत आनंदाने निघाले. ॥ ४ ॥
पाछें पवन तनय सिरु नावा ।
जानि काज प्रभु निकट बोलावा ॥
परसा सीस सरोरुह पानी ।
करमुद्रिका दीन्हि जन जानी ॥
सर्वांच्या शेवटी
पवनसुत हनुमानाने मस्तक नमविले. कार्याचे महत्व लक्षात आणून प्रभूंनी त्याला जवळ
बोलाविले. त्यांनी आपल्या कर-कमलांनी त्याच्या मस्तकाला स्पर्श केला आणि आपला खास
सेवक समजून आपल्या हातातील अंगठी काढून त्याला दिली. ॥ ५ ॥
बहु प्रकार सीतहि समुझाएहु
। कहि बल बिरहु बेगि तुम्ह आएहु ॥
हनुमत जन्म सुफल करि माना ।
चलेउ हृदयँ धरि कृपानिधाना ॥
आणि म्हटले, ‘ अनेक
प्रकारे सीतेला समजावून सांग आणि माझे सामर्थ्य व विरह हे तिला सांगून तू लवकर परत
ये.’ यामुळे हनुमानाला आपला जन्म सार्थक झाल्याचे वाटले आणि प्रभूंना हृदयामध्ये
धारण करुन तो निघाला. ॥ ६ ॥
जद्यपि प्रभु जानत सब बाता
। राजनीति राखत सुरत्राता ॥
देवांचे रक्षण करणारे
प्रभू सर्व गोष्टी जाणतात. परंतु ते राजनीती पाळण्यासाठी व नीतीची मर्यादा
राखण्यासाठी सीतेचा शोध घेण्याकरिता वानरांना सर्वत्र पाठवीत आहेत. ॥ ७ ॥
दोहा—चले सकल बन खोजत सरिता
सर गिरि खोह ।
राम काज लयलीन मन बिसरा तन
कर छोह ॥ २३ ॥
सर्व वानर वन, नदी,
तलाव, पर्वतांवरील गुहा यांमध्ये शोधत निघाले, मन श्रीरामांच्या कार्यामध्ये मग्न
होते. ते शरीराचे ममत्वही विसरले होते. ॥ २३ ॥
कतहुँ होइ निसिचर सैं भेंटा
। प्रान लेहिं एक एक चपेटा ॥
बहु प्रकार गिरि कानन
हेरहिं । कोउ मुनि मिलइ ताहि सब घेरहिं ॥
कुठे राक्षस भेटला, तर
ते एकेका थपडीने त्यांचे प्राण घेत होते, ते पर्वत व वने याठिकाणी तर्‍हेतर्‍हेने
शोधत होते. कुणी मुनी भेटला, तर सीतेचा पत्ता विचारण्यासाठी त्याच्याजवळ कोंडाळे
करीत होते. ॥ १ ॥
लागि तृषा अतिसय अकुलाने ।
मिलइ न जल घन गहन भुलाने ॥
मन हनुमान कीन्ह अनुमाना ।
मरन चहत सब बिनु जल पाना ॥
इतक्यात तहान
लागल्यामुळे सर्व व्याकुळ झाले, परंतु कुठेही पाणी मिळेना. दाट जंगलात सर्वजण
भरकटले. हनुमानाला अदाज आला की, पाणी मिळाले नाही तर सर्व मरतील. ॥ २ ॥
चढ़ि गिरि सिखर चहूँ दिसि
देखा । भूमि बिबर एक कौतुक पेखा ॥
चक्रबाक बक हंस उड़ाहीं ।
बहुतक खग प्रबिसहिं तेहि माहीं ॥
त्याने डोंगराच्या
शिखरावर जाऊन चोहीकडे पाहिले, तेव्हा त्याला पृथ्वीवर एका गुहेमध्ये एक आश्चर्यजनक
गोष्ट दिसली. तिच्यावर पुष्कळ चक्रवाक, बगळे आणि हंस उडत होते आणि पुष्कळ पक्षी
त्या गुहेत जात होते. ॥ ३ ॥
गिरि ते उतरि पवनसुत आवा ।
सब कहुँ लै सोइ बिबर देखावा ॥
आगें कै हनुमंतहि लीन्हा ।
पैठे बिबर बिलंबु न कीन्हा ॥
पवनकुमार हनुमानाने पर्वतावरुन खाली उतरुन सर्वांना
ती गुहा दाखविली. सर्वजण हनुमानाला पुढे करुन वेळ
न घालविता गुहेत घुसले. ॥ ४ ॥
No comments:
Post a Comment