Gurucharitra Adhyay 35 Part 2/3 श्रीगुरचरित्र अध्याय ३५ भाग २/३

Gurucharitra Adhyay 35 
Gurucharitra Adhyay 35 is in Marathi. This Adhyay describes Somawar Vrata. Name of this Adhyay is Simantini Aakhyanam.

गुरुचरित्र अध्याय ३५ भाग २/३

सूर्यासारिखी होईल कांति । चंद्रासारिखी मनःशांति । 

दहा सहस्त्र वर्षें ख्याती । पतिसहित राज्य करील ॥ 

११४ ॥

ऐसें जातक वर्तविलें तिसी । राव करी अतिहर्ष । 

अखिल दानें ब्राह्मणांस । देता जाहला आनंदे ॥ ११५ ॥

असतां राजा सभेसी । द्विज एक परियेंसी ।

भय न धरितां वाक्यासी । बोलता जाहला अवधारा ॥ 

११६ ॥

ऐक राया माझें वचन । कन्यालक्षण सांगेन ।

चवदावें वर्षी विधवापण । होय तुझ्या कन्येसी ॥ ११७ ॥

ऐसें वचन ऐकोनि । राजा पडिला मूर्च्छनीं ।

चिंता करी बहु मनीं । ब्राह्मणवचन परिसतां ॥ ११८ ॥

ऐसें सांगोनि ब्राह्मण । निघोनि गेला तत्क्षण ।

राजयाचें खेचिं अंतःकरण । म्हणे ईश्र्वराधीन सर्व ॥ 

११९ ॥

ऐसें बाळपण क्रमितां । सीमंतिनी वर्षे साता ।

चिंतीत होती मातापिता । वर्‍हाड केवीं करुं म्हणती ॥ 

१२० ॥

चवदावें वर्षीं विधवत्व येणें । म्हणोनि सांगितलें 

ब्राह्मणें ।

तेणें व्याकुळ अंतःकरण । राजा-राजपत्नीचें ॥ १२१ ॥

कन्या खेळें राजांगणा । सवें असती सखी जन ।

बोलतां ऐकिलें वचना । चौदा वर्षी विधवत्व ॥ १२२ ॥ ऐसें ऐकोनियां वचन । कन्या करितसे चिंतन ।

वर्ततां आली एक दिन । तयां घरीं ब्राह्मणस्त्री ॥ १२३ ॥

याज्ञवल्क्याची पत्नी । नाम तिचें असे मैत्रायणी ।

घरांत आली पवित्रिणी । कन्या लागे चरणासी ॥ १२४ ॥

साष्टांगीं नमोनि । करसंपुट जोडोनि । 

विनवीतसे करुणावचनीं । मातें प्रतिपाळीं म्हणतसे ॥ १२५ ॥

सौभाग्य स्थिर अहेवपण । उपाय सांगे दया करुन ।

चंचळ असे अतःकरण । म्हणूनि चरणा लागली ॥ १२६ ॥

ऐकोनि कन्येचें वचन । बोले विप्रस्त्री जाण । 

शरण रिघावें उमारमणा । अहेवपण स्थिर होय ॥ १२७ ॥

कन्या विनवी तियेसी । कैसे सांगे आम्हांसी ।

जननी तूंचि होसी । कैसे व्रत सांगे म्हणे ॥ १२८ ॥

विप्रस्त्री सांगे तियेसी । सोमवार व्रत परियेंसी ।

पूजा करावी शिवासी । उपवासोनि अवधारीं ॥ १२९ ॥

बरवें सुस्नात होवोनि । दिव्य वस्त्र परिधानूनि ।

स्थिर मन करोनि । पूजा करी गौरीहरा ॥ १३० ॥

अभिषेकें पापक्षय । पीठ पूजितां साम्राज्य ।

गंधाक्षता-पुष्पमाल्यें । सौभाग्यसौख्य अखिल पावे ॥ १३१ ॥

सुगंधी होय धूपदानें । कांति पाविजे दीपदानें ।

भोग नैवेद्यअर्पणाने । तांबूलदानें लक्ष्मी स्थिर ॥ १३२ ॥

चतुर्विध पुरुषार्थ । नमस्कार करितां त्वरित ।

अष्टैश्र्वर्ये नांदत । ईश्र्वरजप केलिया ॥ १३३ ॥

होमें सर्व कोश पूर्ण । समृद्धि स्तविता होय जाण ।

भोजन करवितां ब्राह्मण । सर्वदेव तृप्त होती ॥ १३४ ॥

ऐसें सोमवार व्रत । करी वो तूं कन्ये निश्र्चित ।

भय आलिया, दुरित । परिहरती महा क्लेश ॥ १३५ ॥

गौरिहरपूजा करितां । समस्त दुरितें जाती परता ।

ऐकोनि सीमंतिनी त्वरिता । अंगीकारिलें व्रतदेखा ॥ १३६ ॥

सोमवाराचिया व्रता । आचरे सीमंतिनी त्वरिता । 

पिता देखोनि चिंतित । विवाहा योग्य म्हणोनि ॥ १३७ ॥

राजा विचारी मानसीं । वर्‍हाड करावें कन्येसी ।

जैसे प्राप्तव्य असे तिसी । तैसे घडेल म्हणतसे ॥ १३८ ॥

विचारावया मंत्रियासी । पाठविता जाहला राष्ट्रासी ।

दमयंतीनळवंशी । इंद्रसेन-कुमारक ॥ १३९ ॥

चंद्रागंद वर बरवा । जैसे चंद्र तेज प्रभा ।

बोलाविती विवाहशोभा । कन्या दिधली संतोषें ॥ १४० ॥

राजे भूमांडलिक देखा । समस्त आले वर्‍हाडिका ।

विवाह केला विवेका । महोत्साह नानापरी ॥ १४१ ॥

नाना द्रव्यालंकार । वर्‍हाडिकां दे नृपवर । 

अखिल दानें देकार । विप्रांसी देता झाला देखा ॥ १४२ ॥

पाठवणी केली सकळिकां । जांवई ठेविला कवतुका ।

कन्यास्नेह अनेका । म्हणोनि राहवी राजपुत्रा ॥ १४३ ॥

राजपुत्र श्र्शुरालयीं । स्त्रिया प्रेमें अतिस्नेहीं ।

काळ क्रमितां एके समयीं । जलक्रीडे निघाला ॥ १४४ ॥

कालिंदी म्हणिजे नदीसी । राजपुत्र परियेसीं ।

सर्व दळ समसगमेसीं गेला नदीसी विनोदें ॥ १४५ ॥

राजपुत्र नदींत । सवें निघाले लोक बहुत ।

विनोदें असे पोहत । अतिहर्षें जलक्रीडा ॥ १४६ ॥

पोहतां राजककुमार देखा । बुडाला मध्यें-गंगोदका ।

आकांत झाला सकळिकां । काढा काढा म्हणताति ॥ 

१४७ ॥

सवें सैन्य लोक सकळ । होते नावेकरी प्रबळ ।

उदकीं पाहती तये वेळ । न दिसे कुमर बुडाला ॥ १४८ 

॥

उभय तटाकीं सैन्य । धांवत गेले राजधाना ।

व्यवस्था सांगती पूर्ण । जांवई तुमचा बुडाला ॥ १४९ ॥

कालिंदीये डोहांत । सवें-गड्या राव होता पोहत ।

अदृश्य झाला त्वरित । न दिसे गंगेंत बुडाला ॥ १५० ॥

ऐकोनि राजा पडे धरणीं । मूर्च्छा येऊनि तत्क्षणीं ।

कन्या ऐकतांच श्रवणीं । त्यजूं पाहे प्राण आपुला ॥ १५१ ॥

राजा कन्येसी संबोखीत । आपण गेला धांवत । 

राजस्त्री असे शोक करीत । कन्यादुःख अतिबहु ॥ १५२ ॥

सीमंतिनी करी शोका । म्हणे देवा त्रिपुरांतका । 

शरण रिघाल्यें तुज ऐका । मरण कैसें आलें मज ॥ १५३ ॥

मृत्यु चवदा वर्षी जाणे । म्हणोनि धरिले तुझे चरण ।

वृथा झालें गौरीपूजन । तुजसहित सोमवारीं ॥ १५४ ॥

तुझें देणें अढळ सकळां । उपेक्षिलें जाश्र्वनीळा ।

अपकीर्ति तुज केवळा । शरणागता रक्षीं रक्षीं ॥ १५५ ॥

स्मरण करी श्रीगुरुसी । याज्ञवल्क्यपत्नीसी ।

सांगितले व्रत आम्हांसी । अहेवपण म्हणोनि ॥ १५६ ॥

तुझें वाक्य ऐकोनि । पूजा केली शिवभवानी ।

वृथा होतसे माझे मनीं । शीघ्र विनवी शिवासी ॥ १५७ 

॥

ऐसें दुःखें प्रलापीत । सीमंतिनी जाय त्वरित ।

गंगाप्रवेश करीन म्हणत । निघाली वेगें गंगेसी ॥ १५८ ॥

पिता देखोनि नयनीं । धरावया गेला धांवोनि । 

कन्येतें आलिंगोनि । दुःख करी अत्यंत ॥ १५९ ॥

समस्त मंत्री पुरोहित । सकल सैन्य दुःख करीत ।

बोलाविती नावेकरीयांते । पहा म्हणती गंगेंत ॥ १६० ॥

गंगा समस्त शोधिती । न दिसे कवण गतीं ।

शोक करी सीमंती । राजा संबोखी तियेसी ॥ १६१ ॥

रजकुमाराचे सेवक । करुं लागले बहु दुःख ।

सांगो गेले पुत्र शोक । इंद्रसेनरायासी ॥ १६२ ॥

ऐकोनि इंद्रसेन । दुःख करी अतिगहन ।

भार्येसहित निघोन । आला तया मृत्युस्थळा ॥ १६३ ॥

दोघे राजे मिळोन । प्रलाप करिती रोदनीं ।

हा हा कुमारा म्हणोन । ऊर-शिर पिटिताति ॥ १६४ ॥

' हो पुत्र हो तात ' म्हणत । राजा असे लोळत ।

मंत्री राजकुळ समस्त । नगरलोक दुःख करिती ॥ १६५ ॥

कोठे गेलासी राजपुत्रा । म्हणोनि सीमंतिनी रडत ।

खिन्न होती समस्त । माता पिता श्र्वशुरादि ॥ १६६ ॥

सीमंतिनी म्हणे पितयासी । प्राण त्यजीन पतिसरसी । 

वांचूनियां संसारासी । काय उपयोग वैधव्यत्वें ॥ १६७ ॥

पुसती सकळ द्विजांसी । करावें सहगमन कैसी ।

विप्र सांगती रायासी । प्रेतावेगळें करुं नये ॥ १६८ ॥

प्रेत विचारावें नदींत । दहन करावें कन्येसहित ।

न दिसे बुडाला गंगेंत । केवीं कराल म्हणताति ॥ १६९ ॥

आतां इसी ऐसें करणें । प्रेत सांपडे तव राखणें ।

ऐकोनियां द्विजवचन । राजा कन्येसी विनवीत ॥ १७० ॥

ऐसें व्याकुळ दुःख करिती । मंत्री पुरोहित म्हणती ।

जे जे असेल होणार गति । ब्रह्मादिकां न टळे देखा ॥ १७१ ॥

होणार जाहली देवकरणी । काय कराल दुःख करुनि ।

ऐसें मंत्री संबोखोनि । राजयांते चला म्हणती ॥ १७२ ॥

निघाले राजे उभयतां । मंदिरा पातले दुःख करीत ।

इंद्रसेन अति दुःखित । न विसरे कधीं पुत्रशोक ॥ १७३ ॥

राजव्यापार सोडूनि । दुःख करी पुत्रचिंतनीं । 

गोत्रजादीं व्यापोनि । राष्ट्र घेतलें सकळिक ॥ १७४ ॥

सहभार्या रायासी । ठेविलें कारागृहासी ।

पुत्रशोक बहु तयासी । राज्यभोगीं चाड नाहीं ॥ १७५ ॥

चित्रवर्मा राजा देखा । कन्या ठेविली ममत्विका । 

प्राण त्यजूं पाहे निका । लोकनिंदा म्हणोनि ॥ १७६ ॥

राजा म्हणे कन्येसी । पुत्र नाहींत आमुच्या वंशी ।

कन्या एक तूं आम्हांसी । पुत्र म्हणूनि प्रतिपाळूं ॥ १७७ ॥

लोक निंदती आम्हांसी । वैधव्यत्व नाहीं परियेसीं ।

वर्ष एक क्रमीं वो तूं ऐसी । पुढें आचार करीं बाळे ॥१७८ ॥

पिता-वचन ऐकोनि । करीतसे बहु चिंतन ।

म्हणे देवा शूळपाणि । केवीं मातें गांजिलें ॥ १७९ ॥

ऐसें विचारी मानसीं । व्रत आचरीतसे सुरसीं ।

सोमवार उपवासी । ईश्र्वरपूजा करीतसे ॥ १८० ॥

इतुकें होतां राजकुमर । बुडाला होता गंगापूर ।

गेला जेथें पाताळनगर । वासुकी जेथें राज्य करी ॥ १८१ ॥

नागलोकींचिया नारी । आल्या होत्या नदीतीरीं ।

राजकुमार आला पूरीं । नदीतटाकीं वहात ॥ १८२ ॥

देखोनियां नागकन्या । काढिती संतोषेंकरुनियां ।

अमृत शिंपिती आणूनियां । जागृत झाला राजकुमर ॥ १८३ ॥

नागकन्या मिळून त्यासी । घेउनि जाती तक्षकापाशीं ।

विचित्र नगर परियेसीं । आश्र्चर्य पाहे राजकुमर ॥ १८४ ॥

पाहे पाताळनगर-रचना । जैसी शोभा इंद्रभुवना ।

गोपुरें दिसतीं महारत्ना । जैसी विद्दुल्लता लखलखित ॥ १८५ ॥

वज्र-नीळ वैडूर्येसीं । माणिक्य-मुक्ताफळेसीं ।

महारम्य पुरी जैसी । सूर्यकांतीपरी शोभा ॥ १८६ ॥

चंद्रकांतीसरसी भूमि । महाद्वार कपाटहेमी ।

अनेक रत्नें नाहीं उपमी । ऐशा मंदिरीं प्रवेशला ॥ १८७ ॥

पुढें देखतां सभा थोर । समस्त बैसले सर्पाकार ।

आश्र्चर्य करी राजकुमर । असंख्य सर्प दिसताति ॥ १८८ ॥

सभेमाजीं अतिशोभित । मध्यें दिसे पन्नगनाथ । 

जैसी सूर्यकांति फांकत । अति उन्नत बैसलासे ॥ १८९ ॥

अनेक श्र्वेतफणी दिसती । जैशी वीजु असे लखलखती ।

पीतांबर वास ज्योती । रत्नकुंडलमंडित देखा ॥ १९० ॥

अनेकरत्नखचित देखा । मुकुट मिरवती सहस्त्र एका ।

सहस्त्रफणी मिरवे तक्षका । ऐसा सभे बैसलासे ॥ १९१ ॥

रुपयौवन नागकन्या । नाना आभरणें लेवोनियां ।

अनेक सहस्त्र येवोनियां । सेवा करिती तक्षकाची ॥ १९२ ॥

ऐसे सभास्थानीं देख । राजा बैसलासे तक्षक । 

देखोनि राजकुमारकें । नमन केलें तये वेळीं ॥ १९३ ॥

तक्षक पुसे नागकन्यांसी । कैचा कुमारक आणिलासी ।

सुलक्षण दिसतो कैसी । कोठें होता म्हणोनियां ॥ १९४ ॥

नागकन्या म्हणती त्यासी । नेणों नाम याचे वंशासी ।

वहात आला यमुनेसी । घेऊनि आलों तुम्हांजवळी ॥ 

१९५ ॥

तक्षक पुसे कुमारकासी । नाम कवण, राज्यकवण वंशी ।

काय कारण आलासी । कवण देशीं वास तुझा ॥ १९६ ॥

सांगे राजकुमर देखा । आम्ही भूमंडळनायका । 

नैषधाराज्याधिपति ऐका । ' नळ ' नामा पुण्यवंत लोकीं ॥ १९७ ॥

त्याचा पुत्र इंद्रसेन । जन्म आमुचा तयापासून ।

चंद्रांगद ' नाम आपणा । गेलों होतों श्र्वशुरगृहा ॥ १९८ ॥

जलक्रीडा करावयासी । गेलों होतों यमुनेसीं ।

विधिवशें आम्हांसी । बुडालो नदींत वधारा ॥ १९९ ॥

वहात आलों नदींत । नागकन्या मज देखत । 

घेवोनि आल्या तुम्हांपर्यंत । दैव आपुलें साफल्य ॥ २०० ॥

पूर्वाजित पुण्येसीं । भेटी झाली चरणासी ।

धन्य माझे जीवनासी । कृतार्थ झालों म्हणतसे ॥ २०१ ॥

करुणावचन ऐकोनि । तक्षक बोले संतोषोनि ।

नको भिऊं म्हणोनि । धैर्य देत तये वेळीं ॥ २०२ ॥

शेष म्हणे कुमर बाळा । तूं दिसतोसी मन-निर्मळा । 

तुमचे घरीम सर्वकाळा । कवण देव पूजीतसां ॥ २०३ ॥

ऐसें ऐकोनि राजकुमर । हर्षें जाहला निर्भर । 

सांगतसे विस्तार । आपुला देव शंकर देखा ॥ २०४ 

॥

समस्त देवांचा देव । नाम आहे सदाशिव ।

वामभागीं उमा अपूर्व । त्यातें पूजितों निरंतर ॥ २०५ ॥

ज्याचें रजीं जनित ब्रह्मा । सृष्टि सृजितो अनुपम्या ।

तैसा सदाशिव आम्हां । पूजीतसो सर्वकाळीं ॥ २०६ ॥

ज्याचे सत्वगुणेसीं । विष्णु उपजला परियेसीं ।

प्रतिपाळक लोकांसी । तैशा शिवासी पूजीतसों ॥ २०७ ॥

ज्याच्या तामसापासून । एकादश रुद्रगण । 

उपजले, याचि कारण । प्रलयकर्ता तया नाम ॥ २०८ ॥ 

धाता-विधाता जो आपण । उत्पत्तिस्थितिलय कारण ।

तेजासी तेज असे वायुराकाशीं । तैशा पूजितों शिवासी ॥ २०९ ॥

पृथ्वी-आप-तेजासी । जो पूर्ण असे वायुराकाशीं ।

तैशा पूजितों शिवासी । म्हणे राजकुमर देखा ॥ २१० ॥

सर्व भूतीं असे पूर्ण । चिन्मय आपण निरंजन । 

जो रुपें असे अचिंतन । तैसा ईश्र्वर पूजितों सदा ॥ २११ ॥

ज्याची कथा वेद जाहले । तक्षक-शेष ज्याचीं कुंडलें ।

त्रिनेत्र असे चंद्र मौळीं । तैसा शंकर पूजीतसों ॥ २१२ ॥

ऐसें ऐकोनि वचन । तक्षक संतोषला अतिगहन ।

राजकुमारा आलिंगोन । तुष्टलों तुष्टलों म्हणतसे ॥ २१३ ॥

तक्षक म्हणे तये वेळीं । तुज देईन राज्य सकळी ।

तुवां रहावें पाताळीं । अनंत भोग भोगीं आतां ॥ २१४ ॥

माझे लोकीं जें जें रत्न । जें मुख्य असे पवित्र ।

तें देईन समस्त । सुखें ऐस म्हणतसे ॥ २१५ ॥

पाताळ लोकींची रचना परम । पाहे पां अनुपम्य ।

कल्पवृक्षादि मनोरम । आहेत माझ्या नगरांत ॥ २१६ ॥

अमृत न देखती स्वप्नीं कोणी । भरलें असे जैसे पाणी ।

तळें बावी पोखरणी । आहेत माझे द्वारीं ॥ २१७ ॥

नाहीं मरणभय येथें । रोगपीडादि समस्त । 

नेणती कोणी स्वप्नावस्थें । ऐसें नगर माझें असे ॥ २१८ ॥

सुखें ऐस कुमरा म्हणत । तक्षक असे सांगत ।

राजकुमर असे विनवीत । करुणावचनेंकरुनियां ॥ २१९ ॥

राजकुमर विनवी तक्षकासी । एक पुत्र आपण पितयासी ।

भार्या वर्ष-चतुर्दशीं । शिवपूजा करीतसे ॥ २२० ॥

नूतन माझे पाणिग्रहण । तेथें असे अंतःकरण ।

पहावे मातापित्याचे चरण । दुःखी असतील मजलागीं ॥ २२१ ॥

आपण बुडालों नदींत । पिता माता दुःख करीत ।

पत्नी म्हणे पति मृत । समस्त जीव त्यजितील ॥ २२२ ॥

देखिले तुमचे चरण । संतुष्ट जाहले अंतःकरण ।

राखिला तुम्ही माझा प्राण । दर्शन करवावे मातापिता ॥ २२३ ॥

तक्षक झाला संतोषी । नाना रत्नाभरणें त्यासी । 

अमृत पाजवी बहुवसी । आणिक देती स्त्रियेसी ॥ २२४ ॥

कल्पवृक्षफळें देती । अपूर्व वस्त्राभरणें समस्ती ।

जें अपूर्व असे क्षितीं । ते अमोल्य वस्तु देता जाहला ॥ २२५ ॥

इतुके देवोनि कुमरासी । तक्षक म्हणे परियेसीं ।

जे जे काळी आम्हां स्मरसीं । तुझें कार्य सिद्धि पाववूं ॥ २२६ ॥

Gurucharitra Adhyay 35 

श्रीगुरचरित्र अध्याय ३५

Custom Search