Dnyaneshwari Adhyay 1 Part 6
ज्ञानेश्र्वरी अध्याय पहिला भाग ६
जैसी चोहटाचिये बळी । पाविजे सैरा काउळीं ।
तैसीं महापापें कुळीं । प्रवेशती ॥ २५१ ॥
२५१) ज्याप्रमाणें चव्हाट्यावर ठेवलेल्या बळीवर
चारी बाजूंनी कावळे येऊन पडतात, त्याप्रमाणें महापापें ( अशा ) कुळांत शिरतात.
मग कुळा तया अशेखा । आणि कुळघातकां ।
येरयेरां नरका । जाणें आथी ॥ २५२ ॥
२५२) मग त्या संपूर्ण कुळाला आणि कुळपातक्यांना
दोघांनाहि नरकाला जावें लागतें.
देखें वंशवृद्धि समस्त । यापरी होय पतित ।
मग वोवांडिती स्वर्गस्थ । पूर्वपुरुष ॥ २५३ ॥
२५३) पाहा, याप्रमाणें वंशांत वाढलेली सर्व प्रजा
अधोगतीला जाते; आणि मग त्यांचे स्वर्गांतील पूर्वज फिरुन परत येतात.
जेथ नित्यादि क्रिया ठाके । आणि नैमित्तिक कर्म
पारुखे ।
तेथ कवणा तिळोदकें । कवण अर्पी ॥ २५४ ॥
२५४) ज्या वेळीं रोज करावयाचीं धार्मिक कृत्यें
बंद पडतात आणि प्रसंगविशेषीं करावयांची लोपतात, त्या वेळी कोण कोणाला तिलोदक देणार
?
तरी पितर काय करिती । कैसेनि स्वर्गीं वसती ।
म्हणोनि तेही येती । कुळापासीं ॥ २५५ ॥
२५५) असें झाल्यावर पितर काय करणार ? स्वर्गांत
कसें राहाणार ? म्हणून ते देखील आपल्या ( भ्रष्ट ) कुळापाशीं ( नरकांत ) येतात.
जैसा नखाग्रीं व्याळु लागे । तो शिखांत व्यापी
वेगें ।
तेवीं आब्रह्म कुळ अवघें । आप्लविजे ॥ २५६ ॥
२५६) ज्याप्रमाणे नखाच्या टोकाला साप चावला
म्हणजें त्याचे विष शेंडीपर्यंत हां हां म्हणतां पसरतें त्याप्रमाणें थेट
ब्रह्मदेवापासूनचें पुढील सर्व कुळ अशा पातकानें बुडून जातें.
देवा अवधारीं आणीक एक । एथ घडे महापातक ।
जे सैंगदोषें हा लौकिक । भ्रंश पावे ॥ २५७ ॥
२५७) देवा, ऐक येथें आणखी एक महापातक घडतें तें
हें कीं, त्या पतितांच्या संपूर्ण दोषानें इतर लोकांचे आचारविचार भ्रष्ट होतात.
जैसा घरीं आपुलां । वानिवसें वन्ही लागला ।
तो आणिकांही प्रज्वळिला । जाळुनि घाली ॥ २५८ ॥
२५८) ज्याप्रमाणें आपल्या घराला अकस्मात अग्नि
लागला म्हणजे तो भडकलेला अग्नि दुसर्‍या घरांनाही जाळून टाकतो;
तैसिया तया कुळसंगती । जे जे लोक वर्तती ।
तेही बाधु पावती । निमित्तें येणें ॥ २५९ ॥
२५९) त्याप्रमाणें त्या कुळाच्या संसर्गाने जे जे
लोक वागतात ते ते ह्या संसर्गरुप कारणानें दूषित होतात.
तैसें नाना दोषें सकळ । अर्जुन म्हणे तें कुळ ।
मग महाघोर केवळ । निरय भोगी ॥ २६० ॥
२६०) अर्जुन म्हणतो, त्याप्रमाणें अनेक दोषांमुळे
मग त्या सर्व कुळाला भयंकर नरक भोगावा लागतो.
पडिलिया तिये ठायीं । मग कल्पांतींही उगंडु
नाहीं ।
येसणें पतन कुळक्षयीं । अर्जुन म्हणे ॥ २६१ ॥
२६१) त्या ठिकाणीं पडल्यावर कल्पांतीदेखील त्याची
सुटका होत नाही; कुलक्षयामुळें एवढी अधोगती होते, असे अर्जुन पुढें म्हणाला.
देवा हें विविध कानीं ऐकिजे । परी अझुनिवरी त्रासु नुपजे ।
हृदय वज्राचें हें काय कीजे । अवधारीं पां ॥ २६२
॥
२६२) देवा, ही नाना प्रकारची बोलणीं कानानें
ऐकतोस, पण अजूनपर्यंत तुला शिसारी येत नाहीं. ऐक, तूं आपलें हृदय वज्रासारखें कठोर
केलेंस काय ?
अपेक्षिजे राज्यसुख । जयालागीं तें तव क्षणिक ।
ऐसें जाणतांही दोख । अव्हेरुं ना ॥ २६३ ॥
२६३) ज्या शरीराकरितां राज्यसुखाची इच्छा
करावयाची; तें शरीर तर क्षणभंगुर आहे, असे कळत असतांहि, अशा ह्या घडणार्‍या
महापातकाचा त्याग करुं नये काय ?
जे हे वडिल सकळ आपुले । वधावया दिठी सूदले ।
सांग पां काय थेकुलें । घडलें आम्हां ॥ २६४ ॥
२६४) हे जे सर्व आपले वाडवडील जमले आहेत, त्यांस
मारुन टाकावें अशा बुद्धीनें त्यांच्याकडे पाहिलें, ही काय लहानसहान गोष्ट ( पाप )
आमच्या हातून घडली ? तूंच सांग.
आतां यावरी जें जियावें । तयापासूनि हें बरवें ।
जे शस्त्रें सांडूनि साहावे । बाण यांचे ॥ २६५ ॥
२६५) आतां इतक्यावरहि जगण्यापेक्षां आपण शस्त्रें
टाकून देऊन यांचे बाण सहन करावे, हें चांगले !
तयावरी होय जितुकें । तें मरणही वरी निकें ।
परी येणें कल्मषें । चाड नाहीं ॥ २६६ ॥
२६६) असें केल्यानें जितकें दुःख भोगावें लागेल (
तितकें सहन करावें इतकेंच काय ; पण अशा करण्यानें ) मृत्युहि जरी प्राप्त झाला,
तथापि तो अधिक चांगला; परंतु असें पातक करण्याची आपणांस इच्छा नाही.
ऐसें देखोनि सकळ । अर्जुनें आपुलें कुळ ।
मग म्हणे राज्य तें केवळ । निरयभोगु ॥ २६७ ॥
२६७) याप्रमाणें अर्जुनानें आपले सर्व कुळ पाहून
म्हटलें कीं, ( यांचा नाश करुन मिळविलेले ) राज्य म्हणजे केवळ नरकभोग आहे.
ऐसें तिये अवसरीं । अर्जुन बोलिला समरीं ।
संजयो म्हणे अवधारीं । धृतराष्ट्रातें ॥ २६८ ॥
२६८) संजय धृतराष्ट्राला म्हणाला, ऐक. असें
त्यावेळीं अर्जुन समरांगणावर बोलला.
मग अत्यंत उद्वेगला । न धरत गहिंवरु आला ।
तेथ उडी घातली खालां । रथौनियां ॥ २६९ ॥
२६९) मग अर्जुन अत्यंत खिन्न झाला व त्याला
अनिवार गहिंवर आला; मग त्याने रथावरुन खाली उडी घातली;
जैसा राजकुमरु पदच्युतु । सर्वथा होय उपहृतु ।
कां रवि राहुग्रस्तु । प्रभाहीनु ॥ २७० ॥
२७०) ज्याप्रमाणें अधिकारावरुन दूर झालेला
राजपुत्र सर्व प्रकारांनी निस्तेज होतो किंवा जसा राहूनें ग्रासलेला सूर्य तेजरहित
होतो;
नातरी महासिद्धिसंभ्रमें । जिंतला तापसु भ्रमे ।
मग आकळूनि कामें । दीनु कीजे ॥ २७१ ॥
२७१) अथवा, महासिद्धीच्या मोहानें पछाडलेला
तपस्वी भुलतो आणि मग कामनेच्या तडाक्यांत सांपडून दीन होतो;
तैसा तो धनुर्धरु । अत्यंत दुःखें जर्जरु ।
दिसे जेथ रहंवरु । त्यजिला तेणें ॥ २७२ ॥
२७२) त्याप्रमाणें त्यानें जेव्हां रथाचा त्याग
केला, तेव्हा तो अर्जुन दुःखाने फार पीडलेला दिसला;
मग धनुश्यबाण सांडिले । न धरत अश्रुपात आले ।
ऐसें ऐकें राया तेथें वर्तलें । संजयो म्हणे ॥
२७३ ॥
२७३) मग धनुष्यबाण त्यानें टाकून दिले व त्याला
रडू आवरेना. संजय म्हणाला, राजा, ऐक तेथें अशी गोष्ट घडली.
आतां यावरी तो वैकुंठनाथु । देखोनि सखेद पार्थु
।
कवणेपरी परमार्थु । निरुपील ॥ २७४ ॥
२७४) आतां यावर तो वैकुंठपति कृष्ण अर्जुनाला
खिन्न झालेला पाहून कोणत्या प्रकारें परमार्थाचा उपदेश करील,
ते सविस्तर पुढारी कथा । अति सकौतुक ऐकतां ।
ज्ञानदेव म्हणे आतां । निवृत्तिदासु ॥ २७५ ॥
२७५) ती आतां पुढे येणारी सविस्तर कथा ऐकावयास
फार कौतुककारक आहे, असे निवृत्तिनाथांचे शिष्य ज्ञानदेव म्हणतात.
इति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां
योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे अर्जुनविषादयोगो नाम प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥
( श्र्लोक ४७; ओव्या २७५ )
श्रीसच्चिदानन्दार्पणमस्तु ॥
Custom Search
No comments:
Post a Comment