Shri Dnyaneshwari Adhyay 4 Part 3
ते वेळीं आपुल्याचेनि कैवारें । मी साकारु होऊनि अवतरें ।
मग अज्ञानाचें आधारें । गिळूनि घालीं ॥ ५१ ॥
५१) त्या वेळीं भक्तांच्या कैवारासाठीं देह धारण करुन मी
अवतरतो; आणि मग अज्ञानरुपी अंधकार पार नाहींसा करुन टाकतों.
अधर्माची अवधी तोडीं । दोषांचीं लिहिलीं फाडीं ।
सज्जनांकरवीं गुढी । सुखाची उभवी ॥ ५२ ॥
५२) अधर्माची हद्द तोडून टाकतों. दोघांच्या ( उत्कर्षासंबंधीं
) लिहून ठेवलेलें फाडून टाकतो आणि सज्जनांच्या हातून सुखाची ध्वजा उभारवितों.
दैत्यांचीं कुळें नाशीं । साधूचा मानु गिंवशीं ।
धर्मासीं नीतीशीं । शेंज भरीं ॥ ५३ ॥
५३) दैत्यांच्या कुळांचा नाश करतों. साधूंचा ( गेलेला ) मान
( पुनः ) प्रस्थापित करतों, आणि धर्म व नीति यांची सांगड घालतों.
मी अविवेकाची काजळी । फेडूनि विवेकदीप उजळीं ।
तैं योगियां पाहे दिवाळी । निरंतर ॥ ५४ ॥
५४) मी विवेकदीपाला आलेली अविचाराची काजळी झाडून तो
प्रज्वलित करतों, त्या वेळीं योग्यांना निरंतर ( अस्त नाहीं अशा ) दिवाळीचा दिवस
उगवतो.
स्वमुखें विश्र्व कोंदे । धर्मचि जगीं नांदे ।
भक्तां निघती दोंदें । सात्त्विकाचीं ॥ ५५ ॥
५५) तेव्हां सर्व जग आत्मसुखानें भरुन जातें, फक्त धर्मच
जगांत नांदू लागतो; आणि भक्तांना सात्त्विकतेचीं दोंदें येतात.
तैं पापाचा आचळु फिटे । पुण्याची पहाट फिटे ।
जैं मूर्ति माझी प्रगटे । पंडुकुमरा ॥ ५६ ॥
५६) ज्या वेळेला अर्जुना, माझी मूर्ति प्रकट होते, त्या
वेळेला पापांचा पर्वत नाहींसा होतो आणि पुण्याचा प्रातःकाल होतो.
ऐसेया काजालागीं । अवतरें मी युगीं युगीं ।
परि हेंचि वोळखे जो जगीं । तो विवेकिया ॥ ५७ ॥
५७) अशा या कामाकरितां मी प्रत्येक युगांत अवतार घेतों,
परंतु हेंच ( तत्त्व ) जो ओळखतो, तो या जगांत खरा विवेकी होय.
माझें अजत्वें जन्मणें । अक्रियताचि कर्म करणें ।
हें अविकार जो जाणे । तो परममुक्त ॥ ५८ ॥
५८) मी ( माझें ) अजत्व कायम ठेवून जन्मतों, अक्रिय असूनहि
कर्में करतों, हें माझें अलिपत्व जो जाणतो तोच श्रेष्ठ प्रतीचा मुक्त होय.
तो चालिला संगें न चळे । देहींचा देहा नाकळे ।
मग पंचत्वीं तंव मिळे । माझांचि रुपीं ॥ ५९ ॥
५९) तो व्यवहारांत वागला तरी आसक्तीनें ( अहंकारवृत्तीनें )
वागत नाहीं, देहधारी असूनही देहभावाला वश होत नाहीं आणि मरणोत्तर माझ्याच रुपांत
येऊन मिळतो.
एर्‍हवीं परापर न शोचिती । जे कामनाशून्य होती ।
वाटा केवेळीं न वचती । क्रोधाचिया ॥ ६० ॥
६०) एर्‍हवीं आपल्याबद्दल किंवा दुसर्‍याबद्दल जे शोक करीत
नाहींत, ज्यांच्या कामना नाहींशा झालेल्या असतात, जे केव्हांहि क्रोधाच्या वाटेनें
जात नाहींत.
जे सदा मियांचि आथिले । माझिया सेवा जियाले ।
कां आत्मबोधें तोषले । वीतराग जे ॥ ६१ ॥
६१) माझ्या भावनेनें जे नेहमीं संपन्न असतात, माझ्याच
सेवेकरितां ज्यांचें जिणें असतें, आत्मज्ञानानें जें संतोष पावलेले असतात व
ज्यांची विषयांवरील प्रीति नष्ट झालेली असते;
जे तपोतेजाचिया राशी । कां एकायतन ज्ञानासी ।
जे पवित्रता तीर्थांसी । तीर्थरुप ॥ ६२ ॥
६२) जे तपाच्या तेजाचे पुंज असतात, किंवा जे ज्ञानाचें केवळ
एकच ठिकाण असतात, जे तीर्थांना पवित्रता देणारे, फार काय, जे मूर्तिमंत तीर्थच
असतात;
ते मद्भावा सहजें आले । मी तेचि ते होऊनि ठेले ।
जे मज तयां उरले । पदर नाहीं ॥ ६३ ॥
६३) ते सहजच माझ्या स्वरुपाला मिळतात, ते मीच होऊन राहतात;
कारण त्यांच्यांत व माझ्यांत मग पडदाच उरत नाही.
सांगें पितळेची गंधिकाळिक । जैं फिटली होय निःशेख ।
तैं सुवर्ण काई आणिक । जोडूं जाईजे ॥ ६४ ॥
६४) सांग बरें, गंज व काळीमा हे पितळेचे दोन दोष जर
पूर्णपणें नाहींसे झालें, तर मग सोनें प्राप्त करुन घेण्याची काय निराळी जरुरी आहे
?
तैसे यमनियमीं कडसले । जे तपोज्ञानीं चोखाळले ।
मी तेचि ते जाहले । एथ संशयो कायसा ॥ ६५ ॥
६५) त्याप्रमाणें यमनियमांच्या कसास जें उतरले, तपानें व
ज्ञानानें जे शुद्ध झाले, ते मद्रुप झाले, यांत संशय कसला ?
एर्‍हवीं तरी पाहीं । जे जैसे माझां ठाईं ।
भजती तया मीही । तैसाचि भजें ॥ ६६ ॥
६६) दुसरें असें पाहा; जे जशी माझी भक्ति करतात,
त्यांच्यावर मी उलट त्याच प्रमाणांत प्रेम करतो
देखें मनुष्यजात सकळ । हें स्वभावता भजनशीळ ।
जाहलें असे केवळ । माझां ठायीं ॥ ६७ ॥
६७) हें पाहा, जेवढें म्हणून मनुष्यप्राणी आहेत; तेवढ्या
सर्वांच्या मनाचा स्वाभाविक कल माझी भक्ति करण्याकडे असतो !
परी ज्ञानेंवीण नाशिले । जे बुद्धिभेदासी आले ।
तेणेंचि या कल्पिलें । अनेकत्व ॥ ६८ ॥
६८) पण ज्ञान नसल्यामुळें त्यांचे सर्व बिघडतें. तें असें
कीं, त्यांच्या ठिकाणीं भेदबुद्धि उत्पन्न होते. त्यामुळें, मी जो एक, त्या माझ्या
ठिकाणीं तें अनेकत्वाची कल्पना करतात.
म्हणऊनि अभेदीं भेदु देखती । यया अनाम्या नामें ठेविती ।
देवी देवो म्हणती । अचर्चातें ॥ ६९ ॥
६९) म्हणून जेथें वास्तविक अभेद आहे तेथें ते भेद पाहतात,
जे नामरहित आहे, त्याला ते नांवें देतात. ( वास्तविक ) जो चर्चेचा विषयच होऊं शकत
नाहीं, त्याला देव किंवा देवी म्हणतात.
जें सर्वत्र सदा सम । तेथ विभाग अधमोत्तम ।
मतिवशें संभ्रम । विवंचिती ॥ ७० ॥
७०) भेदबुद्धिला वश होऊन घोटाळ्यांत पडल्यामुळें, जो
परमात्मा सर्व ठिकाणीं ( व ) नेहमीं ( वास्तविक ) सारखा आहे, त्याच्या ठिकाणीं ते
‘ चांगला, वाईट ‘ असे भेद करतात.
मग नानाहेतुप्रकारें । यथोचितें उपचारें ।
मानिलीं देवतांतरें । उपासिती ॥ ७१ ॥
७१) मग नाना प्रकारचे हेतु मनांत धरुन, आपण मानलेल्या
निरनिराळ्या देवतांची योग्य उपचारांनीं विधिपूर्वक उपासना करतात.
तेथ जें जें अपेक्षित । तें तैसेंचि पावती समस्त ।
परी तें कर्मफळ निश्र्चित । वोळख तूं ॥ ७२ ॥
७२) मग जें जें ( त्यांच्या ) मनांत असतें, तें तें सगळें
त्यांना प्राप्त होतें; पण तें केवळ त्यांच्याच कर्माचे फळ आहे, हें तूं
निश्र्चयानें समज.
वांचूनि देतें घेतें आणिक । निभ्रांत नाहीं सम्यक ।
एथ कर्मचि फळसूचक । मनुष्यलोकीं ॥ ७३ ॥
७३) ( कर्मा-) वांचून फल देणारें किंवा घेणारें दुसरें
खात्रीनें कोणीहि नाही; या मनुष्यलोकांमध्यें फक्त कर्मच फल देणारें आहे.
जैसें क्षेत्रीं जें पेरिजे । तेंवांचूनि आन न निपजे ।
कां पाहिजे तेंचि देखिजे । दर्पणाधारें ॥ ७४ ॥
७४) ज्याप्रमाणें शेतांत जें पेरावें त्यावांचून ( तेथें )
दुसरें उत्पन्नच होत नाहीं, किंवा आरशांत जें पाहावें तेंच त्यांत दिसतें;
नातरी कडेयातळवटीं । जैसा आपुलाचि बोलु किरीटी ।
पडिसादु होऊनि उठी । निमित्तयोगें ॥ ७५ ॥
७५) किंवा अर्जुना, ज्याप्रमाणें डोंगराच्या
पायथ्याशीं आपणच बोललेला शब्द कांहीं कारणानें प्रतिध्वनीचें रुप घेऊन तसाच उमटतो;
No comments:
Post a Comment