Shri RamCharitManas Part 78
दोहा—एहि सुख ते सत कोटि गुन पावहिं मातु अनंदु ।
भाइन्ह सहित बिआहि घर आए रघुकुलचंदु ॥ ३५० ( क )
॥
या सर्व सुखांहून शेकडो कोटी पट आनंद मातांना
मिळाला होता. कारण रघुकुलाचे चंद्रमा श्रीरघुनाथ विवाह करुन भावांसह घरी परतले
होते. ॥ ३५० ( क) ॥
लोक रीति जननीं करहिं बर दुलहिनि सकुचाहिं ।
मोदु बिनोदु बिलोकि बड़ रामु मनहिं मुसुकाहिं ॥
३५० ( ख ) ॥
माता लौकिक रीती करीत होत्या आणि वर-वधू लाजत
होते. हा महान आनंद व विनोद पाहून श्रीरामचंद्र मनातल्या मनात हसत होते. ॥ ३५० ( ख
) ॥
देव पितर पूजे बिधि नीकी । पूजीं सकल बासना जी की
॥
सबहि बंदि मागहिं बरदाना । भाइन्ह सहित राम
कल्याना ॥
मातांच्या मनातील सर्व कामना पूर्ण
झाल्यामुळे देव व पितर यांचे व्यवस्थित पूजन त्यांनी केले. सर्वांना वंदन करुन
माता हेच वरदान मागत होत्या की, भावांसह श्रीरामांचे कल्याण होवो. ॥ १ ॥
अंतरहित सुर आसिष देहीं । मुदित मातु अंचल भरि
लेहीं ॥
भूपति बोलि बराती लीन्हे । जान बसन मनि भूषन
दीन्हे ॥
देव गुप्तपणे आकाशातून आशीर्वाद देत होते व
माता आनंदाने ते पदर भरभरुन घेत होत्या. नंतर राजांनी वर्‍हाडी लोकांना बोलाविले व
त्यांना वाहने, वस्त्रे, रत्ने व आभूषणे दिली. ॥ २ ॥
आयसु पाइ राखि उर रामहि । मुदित गए सब निज निज
धामहि ॥
पुर नर नारि सकल पहिराए । घर घर बाजन लगे बधाए ॥
आज्ञा मिळाल्यावर श्रीरामांना हृदयी धारण
करुन ते सर्व आपापल्या घरी परतले. नगरातील सर्व स्त्री-पुरुषांना राजांनी
वस्त्रे-भूषणे दिली. घरोघरी अभिनंदनासाठी वाद्ये वाजू लागली. ॥ ३ ॥
जाचक जन जाचहिं जोई । प्रमुदित राउ देहिं सोइ सोई
॥
सेवक सकल बजनिआ नाना । पूरन किए दान सनमाना ॥
याचक जे जे मागत होते, ते ते राजा प्रसन्न
मनाने देत होते. सर्व सेवकांना व वादकांना राजांनी नाना प्रकारची दाने दिली आणि
त्यांचा सन्मान करुन त्यांना संतुष्ट केले. ॥ ४ ॥
दोहा—देहिं असीस जोहारि सब गावहिं गुन गाथ ।
तब गुर भूसुर सहित गृहँ गवनु कीन्ह नरनाथ ॥ ३५१ ॥
सर्वांनी वंदन करुन आशीर्वाद दिले आणि ते
गुणगान करु लागले. तेव्हा गुरु व ब्राह्मण यांच्या समवेत राजा दशरथांनी महालामध्ये
प्रवेश केला. ॥ ३५१ ॥
जो बसिष्ट अनुसासन दीन्ही । लोक बेद बिधि सादर
कीन्ही ॥
भूसुर भीर देखि सब रानी । सादर उठीं भाग्य बड़
जानी ॥
वसिष्ठांनी ज्या ज्या प्रकारे आज्ञा दिली,
त्याप्रमाणे लौकिक व वैदिक विधीनुसार राजाने आदराने सर्व केले. ब्राह्मणांची
झालेली गर्दी पाहून सर्व राण्या आपले भाग्य समजत आदराने उठून उभ्या राहिल्या. ॥ १
॥
पाय पखारि सकल अन्हवाए । पूजि भली बिधि भूप
जेवॉंए ॥
आदर दान प्रेम परिपोषे । देत असीस चले मन तोषे ॥
ब्राह्मणांचे चरण धुऊन व त्यांना स्नान घालून
राजांनी व्यवस्थितपणे त्यांचे पूजन करुन त्यांना भोजन दिले. आदर, दान आणि
प्रेमामुळे तृप्त झालेले ते ब्राह्मण मनापासून आशीर्वाद देत गेले. ॥ २ ॥
बहु बिधि कीन्हि गाधिसुत पूजा । नाथ मोहि सम धन्य
न दूजा ॥
कीन्हि प्रसंसा भूपति भूरी । रानिन्ह सहित लीन्हि
पग धूरी ॥
राजा दशारथांनी विश्र्वामित्रांची अनेक
प्रकारे पूजा केली आणि म्हटले, ‘ हे नाथ, माझ्यासारखा भाग्यवान कोणी दुसरा नाही.’
राजांनी त्यांची खूप स्तुति केली आणि राण्यांच्यासह त्यांची चरणधूली घेतली. ॥ ३ ॥
भीतर भवन दीन्ह बर बासू । मन जोगवत रह नृपु
रनिवासू ॥
पूजे गुर पद कमल बहोरी । कीन्हि बिनय उर प्रीति न
थोरी ॥
त्यांना महालामध्ये राहण्यासाठी उत्तम स्थान
दिले. तेथून राजा व सर्व अंतःपुर त्यांच्या मनाप्रमाणे सर्व होते की नाही हे पाहू
शकत होते. नंतर राजांनी गुरु वसिष्ठांच्या चरण कमलांची पूजा करुन त्यांची स्तुति
केली. तेव्हा त्यांच्या मनात खूप प्रेम होते. ॥ ४ ॥
दोहा—बधुन्ह समेत कुमार सब रानिन्ह सहित महीसु ।
पुनि पुनि बंदन गुर चरन देत असीस मुनीसु ॥ ३५२ ॥
वधूंच्यासह सर्व राजकुमार व राण्या यांच्यासह
राजा दशरथ
गुरुंच्या चरणांनी वारंवार वंदन करीत होते आणि
मुनीश्र्वर त्यांना आशीर्वाद देत होते. ॥ ३५२ ॥
बिनय कीन्हि उर अति अनुरागें । सुत संपदा राखि सब
आगें ॥
नेगु मागि मुनिनायक लीन्हा । आसिरबादु बहुत बिधि दीन्हा
॥
दशरथ राजांनी अत्यंत प्रेमपूर्ण मनाने आपले
पुत्र व सर्व संपत्ती मुनी वसिष्ठांच्या समोर ठेवून त्यांचा स्वीकार करण्याची
त्यांना विनंती केली, परंतु मुनिराजांनी कुलगुरु म्हणून आपली दक्षिणा तेवढी
मागितली आणि अनेक आशीर्वाद दिले. ॥ १ ॥
उर धरि रामहि सीय समेत । हरषि कीन्ह गुर गवनु
निकेता ॥
बिप्रबधू सब भूप बोलाईं । चैल चारु भूषन पहिराईं
॥
नंतर वसिष्ठ, सीता व राम यांना आपल्या हृदयात
ठेवून आनंदाने आपल्या आश्रमात गेले. राजांनी सर्व ब्राह्मण-स्त्रियांना बोलाविले
आणि त्यांना सुंदर वस्त्राभूषणे दिली. ॥ २ ॥
बहुरि बोलाइ सुआसिनि लीन्हीं । रुचि बिचारि
पहिरावनि दीन्हीं ॥
नेगी नेग जोग सब लेहीं । रुचि अनुरुप भूपमनि
देहीं ॥
मग नगरातील सर्व सुवासिनींना बोलावले आणि
त्यांच्या आवडीप्रमाणे त्यांना वस्त्रे दिली. अहेर घेणारे आपला अहेर घेत होते आणि
राजांचे शिरोमणी असलेले दशरथ त्यांच्या इच्छेप्रमाणे त्यांना देत होते. ॥ ३ ॥
प्रिय पाहुने पूज्य जे जाने । भूपति भली भॉंति
सनमाने ॥
देव देखि रघुबीर बिबाहु । बरषि प्रसून प्रसंसि
उछाहू ॥
जे प्रिय व पूज्य आप्तजन होते, त्यांना
राजांनी चांगल्या प्रकारे सन्मानित केले. देवगण श्रीरामांचा विवाह पाहून उत्सवाची
प्रशंसा करीत फुले उधळत, ॥ ४ ॥
दोहा—चले निसान बजाइ सुर निज निज पुर सुख पाइ ।
कहत परसपर राम जसु प्रेम न हृदयँ समाइ ॥ ३५३ ॥
नगारे वाजवत मोठे सुखावून आपापल्या लोकी
गेले. ते परस्परांना श्रीरामांची कीर्ती सांगत होते. त्यांच्या हृदयात प्रेम मावत
नव्हते. ॥ ३५३ ॥
सब बिधि सबहि समदि नरनाहू । रहा हृदयँ भरि पूरि
उछाहू ॥
जहँ रनिवासु तहॉं पगु धारे । सहित बहूटिन्ह कुअँर
निहारे ॥
सर्वांचा सर्व प्रकारे प्रेमाने यथोचित
आदर-सत्कार केल्यामुळे राजा दशरथांच्या मनात आनंद भरुन गेला. ते अंतःपुरात गेले
आणि त्यांनी मुला-सुनांना पाहिले. ॥ १ ॥
लिए गोद करि मोद समेता । को कहि सकइ भयउ सुखु
जेता ॥
बधू सप्रेम गोद बैठारीं । बार बार हियँ हरषि
दुलारीं ॥
राजांनी आनंदाने मुलांना मांडीवर घेतले.
त्यावेळी त्यांना जे सुख वाटले, त्याचे वर्णन कोण करु शकेल ? नंतर त्यांनी सुनांना
प्रेमाने मांडीवर घेतले आणि वारंवार आनंदित होऊन त्यांचे कोडकौतुक केले. ॥ २ ॥
देखि समाजु मुदित रनिवासू । सब कें उर अनंद कियो
बासू ॥
कहेउ भूप जिमि भयउ बिबाहू । सुनि सुनि हरषु होत
सब काहू ॥
हा सोहळा पाहून अंतःपुर प्रसन्न झाले.
सर्वांच्या मनात आनंद दाटला. तेव्हा राजाने विवाह कसा झाला, त्याचे वर्णन केले, ते
ऐकताना सर्वांना आनंद झाला. ॥ ३ ॥
जनक राज गुन सीलु बड़ाई । प्रीति रीति संपदा सुहाई
॥
बहुबिधि भूप भाट जिमि बरनी । रानी सब प्रमुदित
सुनि करनी ॥
दशरथांनी जनकांचे गुण, शील, महत्त्व, प्रेमाची रीत आणि
ऐश्र्वर्य यांचे वर्णन एखाद्या भाटाप्रमाणे अनेक प्रकारे
केले. जनकांचे कर्तृत्व ऐकून सर्व राण्या फार प्रसन्न
झाल्या. ॥ ४ ॥
No comments:
Post a Comment