Shri Dnyaneshwari Adhyay 6 Part 8
ऐसी
शरीराबाहेरलीकडे । अभ्यासाची पाखर पडे ।
तंव आंतु
त्राय मोडे । मनोधर्माची ॥ २११ ॥
२११) याप्रमाणें
शरीराच्या बाहेर अभ्यासाची छाया पडते व आंतल्या बाजूस मनाच्या चंचलतेचा जोर
नाहींसा होतो.
कल्पना निमे
। प्रवृत्ती शमे ।
आंग मन
विरमे । सावियाचि ॥ २१२ ॥
२१२)
कल्पना नाहींशी होते, मनाची बाह्य विषयांकडे असणारी धांव थांबते व सहजच शरीर आणि
मन शांत होतें.
क्षुधा काय
जाहली । निद्रा केउती गेली ।
हे आठवणही
हारपली । न दिसे वेगां ॥ २१३ ॥
२१३)
भूक काय झाली,झोप कोठें गेली, याची आठवणदेखील राहिली नाहीं.
जो मूळबंधें
कोंडला । अपानु माघौता मुरडला ।
तो सवेंचि
वरी सांकडला । फुगु धरी ॥ २१४ ॥
२१४) जो
अपानवायू मूळबंदधानें कोंडलेला असतो तो ऊर्ध्वगतीनें मा घारी फिरुन सहजच वर अवघडल्यामुळें
फुगवटा धरतो,
क्षोभलेपणें
माजे । उवाइला ठायीं गाजे ।
मणिपूरेंसीं
झुंजे । राहोनियां ॥ २१५ ॥
२१५)
खवळून तो अपानवायु माजतो व पसरल्या ठिकाणी गुरगुरुं लागतो व तेथेंच राहून
मणिपूरचक्राला धक्के देतो.
मग थांबली
ते वाहटुळी । सैंध घेऊनि घरडहुळी ।
बाळपणींची
कुहीटुळी । बाहेर घाली ॥ २१६ ॥
२१६) मग
ती अपानवायूची बळावलेली वाहुटळ सर्व शरीराच्या आंत शोध करुन लहानपणाची पोटांतील
कुजकी घाण बाहेर काढते.
भी तरीं वळी
न धरे । कोठ्यामाजी संचरे ।
कफपित्तांचे
थारे । उरों नेदी ॥ २१७ ॥
२१७)
त्या अपानवायूला आंत वळण्याला कोठें जागा नसल्यामुळें, तो मग कोठ्यांत प्रवेश करतो
व तेथें असलेले कफ आणि पित्त यांचा थारा राहूं देत नाहीं.
धातूंचे
समुद्र उलंडी । मेदाचे पर्वत फोडी ।
आंतली मज्जा
काढी । अस्तिगत ॥ २१८ ॥
२१८)
सप्तधातूचे समुद्र पालथे करतो; मेदाचे पर्वत फोडतो व हाडांमधील मज्जा बाहेर काढतो;
नाडीतें
सोडवी । गात्रांतें विघडवी ।
साधकातें
भेडसावी । परि बिहावें ना ॥ २१९ ॥
२१९)
नाड्या खुल्या करतो, अवयव शिथिल करतो व साधकाला भीति दाखवतो. परंतु त्यानें भिऊं
नये.
व्याधीतें
दावी । सवेंचि हरवी ।
आप पृथ्वी
कालवी । एकवाट ॥ २२० ॥
२२०) ( तो ) रोगांना दाखवितो. परंतु लागलीच त्यांना नाहींसे करतो आणि शरीरांत
जे पृथ्वीचे आणि पाण्याचे अंश आहेत ते एकांत एक कालवितो.
तंव येरीकडे
धनुर्धरा । आसनाचा उबारा ।
शक्ती करी
उजगरा । कुंडलिनीये ॥ २२१ ॥
२२१)
अर्जुना, ( कोंडलेला अपानवायु असे प्रकार करतो तों ) दुसरीकडे वज्रासनाची उष्णता
कुंडलिनी शक्तीला जागे करते.
नागाचें
पिलें । कुंकुमें नाहलें ।
वळण घेऊनि
आलें । सेजे जैसें ॥ २२२ ॥
२२२)
केशरानें न्हालेलें नागाचें पिल्लू वेढे घेऊन जसे निजावें;
तैशी ते
कुंडलिनी । मोटकी औट वळणी ।
अधोमुख
सर्पिणी । निजैली असे ॥ २२३ ॥
२२३)
त्याप्रमाणें नेमकी साडेतीन वेढ्यांची ती कुंडलिनीरुपी नागीण खाली तोंड करुन
निजलेली असते.
विद्दुलतेची
विडी । वह्निज्वाळांची घडी ।
पंधरेयाची
चोखडी । घोंटीव जैशी ॥ २२४ ॥
२२४) ती
नागीण ज्याप्रमाणें मूर्तिमंत बनविलेली विजेची वाटोळी कडी किंवा प्रत्यक्ष अग्नीच्या
ज्वालेची केलेली घडी अथवा जणूं काय उत्तम सोन्याचे चकचकीत वेढे,
तैसी सुबद्ध
आटली । पुटीं होती दाटली ।
ते
वज्रासनें चिमुटली । सावध होय ॥ २२५ ॥
२२५)
त्याप्रमाणें व्यवस्थितपणें आकुंचित असलेली व नाभीजवळच्या संकुचित जागेंत ती
वज्रासनानें दाटून बसलेली चिमटल्यामुळे जागी होते.
तेथ नक्षत्र
जैसें उलंडलें । कीं सूर्याचें आसन मोडलें ।
तेजाचें बीज
विरुढलें । अंकुरेंशीं ॥ २२६ ॥
२२६)
त्या ठिकाणी नक्षत्र जसें तुटून पडावें अथवा सूर्यानें जसें आपलें आसन सोडून खालीं
यावें किंवा प्रकाशरुप बिजासच अंकुर फुटावा ,
तैशी वेढियातें
सोडिती । कवतिकें आंग मोडिती ।
कंदावरी
शक्ती । उठली दिसे ॥ २२७ ॥
२२७)
त्याप्रमाणें वेढ्याला सोडीत असलेली व लीलेनें अंग मोडीत असलेली ती कुंडलिनी शक्ति
नाभिस्थानाखालील कंदावर उठलेली दिसते.
सहजें
बहुतां दिवसांची भूक । वरि चेवविली तें होय मिष ।
मग आवेशें
पसरी मुख । ऊर्ध्वा उजू ॥ २२८ ॥
२२८)
आधींच तिला पुष्कळ दिवसांची भूक लागलेली असते व तशांत तिला डिवचल्याचें निमित्त
होतें, मग ती जोरानें सरळ वरती तोंड पसरते.
तेथ
हृदयकोशातळवटीं । जो पवनु भरे किरीटी ।
तया
सगळेयाचि मिठी । देऊनि घाली ॥ २२९ ॥
२२९)
अर्जुना, हृदयकोशाच्या खालच्या बाजूस जो वारा भरलेला असतो, त्या सगळ्या वायूस ती
खाऊन टाकते.
मुखींचां
ज्वाळीं । तळीं वरी कवळी ।
मांसाची
वडवाळी । आरोगूं लागे ॥ २३० ॥
२३०)
मुखाच्या ज्वाळांनीं खालीवर व्यापते आणि मांसाचे घास खावयास लागते.
जे जे ठाय
समांस । तेथ आहाच जोडे घाउस ।
पाठी एकदोनी
घांस । हियाही भरी ॥ २३१ ॥
२३१)
जें जें ठिकाण मांसल असेल त्या ठिकाणी वरच्या वरच मोठा लचका तोडते; शिवाय
हृदयाच्या ठिकाणचेहि एक-दोन घांस काढते.
मग तळवे
तळहात शोधी । ऊर्ध्वीचे खंड भेदी ।
झाडा घे
संधी । प्रत्यंगाचा ॥ २३२ ॥
२३२)
नंतर तळहात व तळपाय यांतील रक्त, मांस वगैरे खाऊन वरच्या भागाचें भेदन करते व
प्रत्येक अंगाच्या सांध्याचा झाडा घेते.
आधार तरी न
संडी । परि नखींचेंही सत्त्व काढी ।
त्वचा धुऊनि
जडी । पांजरेंशीं ॥ २३३ ॥
२३३)
आपला आश्रय तर सोडीत नाहीं, पण तेथेंच राहून नखांचें देखील सत्त्व काढून घेते व
त्वचा धुऊन पुसून त्या त्वचेला हाडाच्या सापळ्यास चिटकवून ठेविते.
अस्थींचे
नळे निरपे । शिरांचे हीर वोरपे ।
तंव बाहेरी
विरुढी करपे । रोमबीजांची ॥ २३४ ॥
२३४) हाडांच्या
नळ्या निरपून घेते व शिरांच्या काड्या काड्या ओरपून घेते. त्या वेळीं बाहेरच्या
केसांच्या बीजाची वाढ होण्याची शक्ति जळून जाते.
मग
सप्तधातूंचां सागरीं । ताहानेली घोट भरी ।
आणि सवेंचि
उन्हाळा करी । खडखडीत ॥ २३५ ॥
२३५) मग
तहानेनें पीडित अशी ती सप्त धातूंचा समुद्र एका घोटांत पिऊन टाकते व लागलीच शरीरात
जिकडे तिकडे खडखडीत उन्हाळा करते.
नासापुटौनि
वारा । जो जातसे अंगुळें वारा ।
तो गचिये
धरुनि माघारा । आंतु घाली ॥ २३६ ॥
२३६)
दोन्हीं नाकपुड्यांतून बारा बोटें वाहात असलेल्या वायूला गच्च धरुन त्यास आंत
मागें घालते.
तेथ अध
वरौतें आकुंचे । ऊर्ध्व तळौतें खाचे ।
जया
खेवामाजि चक्रांचे । पदर उरती ॥ २३७ ॥
२३७)
तेव्हां खालचा अपानवायु वरती आकुंचित होतो आणि वरचा प्राणवायु खालीं खेचतो; त्या
प्राणापानांच्या भेटीमध्यें षड्चक्रांचे नुसते पदर तेवढे उरतात.
एर्‍हवीं
तरी दोन्ही तेव्हांचि मिळती । परी कुंडलिनी नावेक दुश्र्चित होती ।
ते तयातें
म्हणे परौती । तुम्हीचि कायसीं एथें ॥ २३८ ॥
२३८) एर्‍हवीं
तरी प्राण व अपान या दोहोंचा तेव्हांच मिलाफ झाला असता; परंतु कुंडलिनी तेथें
क्षणभर क्षोभलेली असते, म्हणून ती त्यांना म्हणते, तुम्ही येथें कोण ? चालते
व्हा.
आइकें
पार्थिव धातु आघवी । आरोगितां कांहीं नुरवी ।
आणि आपातें
तंव ठेवी । पुसोनियां ॥ २३९ ॥
२३९)
अर्जुना, ऐक. पृथ्वीचे सर्व धातु खाऊन कांहीं एक शिल्लक ठेवीत नाहीं आणि पाण्याचा
भाग तर तेव्हांच चाटूनपूसून टाकते.
ऐसी दोनी
भूतें खाये । ते वेळीं संपूर्ण धाये ।
मग सौम्य
होऊनि राहे । सुषुम्नेपाशीं ॥ २४० ॥
२४०) याप्रमाणें पृथ्वी व जल, हीं दोन्हीं भूतें खाल्ल्यावर
तिची संपूर्ण तृप्ति होते, आणि मग ती शांत होऊन
सुषुम्नेजवळ राहाते.
No comments:
Post a Comment