BhaktiYoga Part 5 Adhyay 12 भक्तियोग भाग ५ अध्याय १२

 

BhaktiYoga Part 5

Shri Dnyaneshwari 

Adhyay 12 Ovya 89 to 113 

भक्तियोग भाग ५ 

श्रीज्ञानेश्र्वरी अध्याय १२ 

ओव्या ८९ ते ११३

म्हणोनि गा पांडवा । मूर्तीचा मेळावा ।

करुनि त्यांचिया गांवा । धांवतु आलों ॥ ८९ ॥

८९) म्हणून अर्जुना, सगुणरुप धारण करुन, भक्तांच्या गांवाला मी धांवत आलों.

नामाचिया सहस्रवरी । नावा इया अचधारीं ।

सजूनिया संसारीं । तारु जाहलों ॥ ९० ॥

९०) माझीं हजारों नांवें ह्याच कोणी नावा, त्या तयार करुन संसारसागरांतून भक्तांना तारणारा मी नावाडी झालों असें समज.

सडे जे देखिले । ते ध्यानकासे लाविले ।

परिग्रही घातले । तरियावरी ॥ ९१ ॥

९१) जे भक्त सडे ( अंतर्बाह्य परिग्रहरहित ) असे मी पाहिले, त्यांस ( माझ्या ) ध्यानरुपी कांसेला लाविलें व परिग्रही होते त्यांना नामरुपी नावेवर बसविलें.

प्रेमाची पेटी । बांधली एकाचां पोटीं ।

मग आणिले तटीं । सायुज्याचां ॥ ९२ ॥

९२) एकाच्या पोटीं प्रेमाची पेटी बांधली आणि मग त्यास मोक्षाच्या कांठावर आणलें.

परि भक्तांचेनि नांवें । चतुष्पादादि आघवे ।

वैकुंठींचिये राणिवे । योग्य केले ॥ ९३ ॥    

९३) परंतु, जे माझे भक्त असे ( माझ्या दृष्टीनें ठरलेले आहेत ) मग ते ( गजेंद्रासारखे ) चार पायांचीं जनावरें वगैरे कां असेनात, पण त्या सर्वांस वैकुंठाच्या राज्यास योग्य केलें.     

म्हणोनि गा भक्तां । नाहीं एकही चिंता ।

तयातें समुद्धर्ता । आथि मी सदा ॥ ९४ ॥

९४) म्हणून माझ्या भक्तांना एकहि चिंता नाही. कारण त्यांचा उद्धार करणारा मी नेहमीं तयार आहे.  

आणि जेव्हांचि का भक्तीं । दिधली चित्तवृत्ती ।

तेव्हांचि मज सूती । तयांचिये नाटीं ॥ ९५ ॥

९५) आणि जेव्हां भक्तांनी ( आपली ) चित्तवृत्ति मला दिली, त्या वेळीं त्यांनी मला ( आपल्या ) छंदांत घातलें. 

याकारणें गा भक्तराया । हा मंत्र तुवां धनंजया ।

कीजे जे यया । मार्गा भजिजे ॥ ९६ ॥

९६) याकरितां हे भक्तश्रेष्ठा अर्जुना, भक्तिमार्गाचें आचरण करावें. हा विचार पक्का लक्षांत ठेव.

मूळ श्लोक

मय्येव मन आधत्स्व मयि बुद्धिं निवेशय ।

निवसिष्यसि मय्येव अत ऊर्ध्वं न संशयः ॥ ८ ॥

८) माझ्या ठिकाणीं मन वृत्तिवंत करुन घाल. माझ्या ठिकाणीं बुद्धि स्थिर कर. (  म्हणजे ) त्यानंतर तूं माझ्या ठिकाणीं निवास करशील ( मद्रूप होशील ) यांत संशय नाहीं. 

अगा मानस हें एक । माझां स्वरुपीं सवृत्तिक ।

करुनि घालीं निष्टंक । बुद्धिनिश्र्चयेंसीं ॥ ९७ ॥

९७) अरे अर्जुना, बुद्धीच्या निश्चयासह, तूं आपले मन फक्त माझ्या स्वरुपीं अखंड वतनदार करुन ठेव.

इये दोनी सरिसीं । मजमाजीं प्रेमेंसीं ।

रिगालीं तरी पावसी । मातें तूं गा ॥ ९८ ॥

९८) बा अर्जुना, या दोघांनीं ( बुद्धी व मन यांनी ) जर माझ्यामध्यें प्रेमानें बरोबर प्रवेश केला, तर तूं मला पावशील.

जे मन बुद्धि इहीं । घर केलें माझां ठायीं ।

तरी सांगे मग काई । मी तूं ऐसे उरे ॥ ९९ ॥

९९) कारण कीं, मन ब बुद्धि हीं माझ्या ठिकाणीं कायमची राहिलीं तर मग, मी व तूं असें द्वैत उरेल काय ? सांग.

म्हणोनि दिवा पालवे । सवेंचि तेज मालवे ।

कां रविबिंबासवें । प्रकाशु जाय ॥ १०० ॥

१००) म्हणून पदराच्या वार्‍यानें दिवा मालवला असतां त्या दिव्याचें तेज ( जसें ) लागलीच नाहींसें होंतें; अथवा सूर्यास्ताच्या वेळीं त्या सूर्याच्या बिंबाबरोबर ( जसा ) प्रकाश जातो; 

उचललेया प्राणासरिसीं । इंद्रियेंही निगती जैसीं ।

तैसा मनोबुद्धिपाशीं । अहंकारु ये ॥ १०१ ॥

१०१) शरीरांतून प्राण निघाल्याबरोबर इंद्रियें जशीं त्याच्या बरोबर निघतात, त्याप्रमाणें जिकडे मन व बुद्धि जातील तिकडे त्यांच्याबरोबर अहंकार येतो.

म्हणोनि माझां स्वरुपीं । मनबुद्धि इयें निक्षेपीं ।

येतुलेनि सर्वव्यापी । मीचि होसी ॥ १०२ ॥

१०२) म्हणून माझ्या स्वरुपीं मन व बुद्धि ही दोन्ही ठेव. एवढ्यानें सर्वव्यापी जो मी, तोच तूं होशील.

यया बोला कांहीं । अनारिसें नाहीं ।

आपली आण पाहीं । वाहतु असें गा ॥ १०३ ॥

१०३) अर्जुना, हें जे मी बोललों, यांत कांहीं अन्यया नाहीं, असें मी आपली शपथ वाहून तुला सांगतों.

मूळ श्लोक

अथ चित्तं समाधातुं न शक्नोषि मयि स्थिरम् ।

अभ्यासयोगेन ततो मामिच्छाप्तुं धनजंय ॥ ९ ॥

९) अथवा माझ्या ठिकाणीं चित्त स्थिर करण्याला समर्थ नसलास तर, हे धनंजया, ( चित्तैकाग्रतेचा ) अभ्यास करुन माझी प्राप्ति करुन घेण्याची इच्छा कर.

अथवा हें चित्त । मनबुद्धीसहित ।

माझां हातीं अचुबिंत । न शकसी देवों ॥ १०४ ॥

१०४) अथवा जर मनबुद्धिसहित हें चित्त माझ्या हातीं ( सकलवासनारहित असें ) संपूर्ण तू देऊं शकणार नाहीस,

तरि गा ऐसें करीं । यां आठां पाहारांमाझारीं ।

मोटकें निमिषभरी । देतु जाय ॥ १०५ ॥

१०५) तर अर्जुना, असें कर कीं, या आठ प्रहरांमध्यें नेमकें निमिषभर चित्त ( मला ) देत जा.

मम जें जें कां निमिख । देखेल माझें सुख ।

तेतुलें अरोचक । विषयीं घेईल ॥ १०६ ॥

१०६) मग जितकें जितकें निमिष तुझें चित्त माझें सुख पाहील, तितकें तुझे चित्त विषयांच्या ठिकाणीं अरुची घेईल.

जैसा शरत्कालु रिगे । आणि सरिता वोहटूं लागे ।

तैसें चित्त काढेल वेगें । प्रपंचौनि ॥ १०७ ॥

१०७) ज्याप्रमाणें शरद् ऋतूचा प्रवेश झाला असता नद्यांचे पाणी कमी होऊं लागतें, त्याप्रमाणें तुझ्या चित्ताचा माझ्या स्वरुपांत जसजसा प्रवेश होईल, तसतसें तुझें चित्त प्रपंचांतून वेगानें निघेल., 

मग पुनवेहूनि जैसें । शशिबिंब दिसें दिसें ।

हारपत अंवसे । नाहींचि होय ॥ १०८ ॥

१०८) मग ज्याप्रमाणें पौर्णिमेपासून दिवसेंदिवस चंद्राचें बिंब कमी होत होत अमावास्येलाअगदीं नाहींसे होतें;

तैसें भोगाआंतूनि निगतां । चित्त मजमाजीं रिगतां ।

हळूहळू पांडुसुता । मीचि होईल ॥ १०९ ॥

१०९) त्याप्रमाणें भोगांतून तुझें चित्त निघून माझ्यामध्यें

 प्रवेश करतां करतां, अर्जुना, तें तुझें चित्त हळूहळू मद्रूप

 होईल.

अगा अभ्यासयोगु म्हणिजे । तो हा एकु जाणिजे ।

येणें कांहीं न निपजे । ऐसें नाहीं ॥ ११० ॥

११०) अरे, अभ्यासयोग जो म्हणतात, तो हाच एक आहे, असें समज. याच्या योगानें कोणतीहि गोष्ट प्राप्त होणार नाहीं, असें नाहीं. 

पैं अभ्यासाचेनि बळें । एकां गति अंतराळे ।

व्याघ्र सर्प प्रांजळे । केले एकी ॥ १११ ॥

१११) अभ्यासाच्या सामर्थ्यानें कित्येक आकाशाच्या पोकळींत चालूं शकतात व कित्येकांनी वाघ व साप यासारखे दुष्ट प्राणी करुन घेतले.

विष कीं आहारीं पडे । समुद्रीं पायवाट जोडे ।

एकीं वाग्ब्रह्म थोकडें । अभ्यासें केलें ॥ ११२ ॥

११२) विष खाण्याचा अभ्यास केला असतां तें विषदेखील पचनीं पडलें. अभ्यासाच्या योगानें समुद्रावरुन पायानें जातां येतें; कित्येकांनीं वेदांचा अभ्यास करुन ते वेद आटोक्यांत आणले,

म्हणोनि अभ्यासासि कांहीं । सर्वथा दुष्कर नाहीं ।

यालागीं माझां ठायीं । अभ्यासें मिळ ॥ ११३ ॥

११३) म्हणून अभ्यासाला कोणतीहि गोष्ट मुळींच कठीण

 नाहीं, याकरितां माझ्या स्वरुपीं तूं अभ्यासाने एकरुप हो.

Custom Search