Shri Dnyaneshwari
आतां इये अंप्रभेचिये वागुरे । कोणीकडूनि निगिजैल
चराचरें ।
वक्त्रें नव्हतीं जोहरें । वोडवली जगा ॥ ४३७ ॥
४३७) आतां ह्या विश्वरुपाच्या शरीराचें तेज
हेंच कोणी एक ( पारध्याचें ) जाळें आहे. त्यांतून स्थावरजगंमाला कोणत्या बाजूनें
निसटून जातां येईल ? ही तोंडें नाहींत, तर
तीं पेटलेलीं लाखेची घरेंच जगाला प्राप्त झाली आहेत !
आगी आपुलेनि दाहकपणें । कैसेनि पोळिजे तें नेणे ।
परि जया लागे तया प्राणें । सुटिका नाहीं ॥ ४३८ ॥
४३८) आपल्या आगीनें आपण ( दुसर्‍याला ) कसें
पोळतों, हे अग्नीस जरी कळत नाहीं, तथापि ज्याला अग्नीची आग लागते, त्याचे प्राण
वाचत नाहीत.
माझेनि तिखटपणें । कैसे निवटे हें शस्त्र कायि
जाणे ।
कां आपुलिया मारा नेणे । विष जैसें ॥ ४३९ ॥
४३९) ( किंवा ) आपल्या तीक्ष्णपणानें ( दुसर्‍याचा
) कसा घात होतो, हें हत्यार काय जाणतें ? किंवा ( ज्याप्रमाणें ) विषास आपण किती
प्राण घातक आहोंत, याची खबरहि नसते,
तैसी तुज कांहीं । आपुलिया उग्रपणाची सेचि नाहीं
।
परि ऐलीकडे मुखीं खाई । हों सरली जगाची ॥ ४४० ॥
४४०) त्याप्रमाणें तुला आपल्या स्वतःच्या
उग्रपणाची बिलकुल आठवणच नाहीं. पण ( इकडे ) अलीकडच्याच तोंडांत सर्व जगाचा नाश
होऊन राहिला आहे.
अगा आत्मा तूं एकु । सकलविश्वव्यापकु ।
तरी का आम्हां अंतकु । वोडवलासी ॥ ४४१ ॥
४४१) देवा, तूं सर्व जगाला व्यापून असणारा जर
एकच आत्मा आहेस, तर मग अम्हाला प्राण घेणार्‍या यमाप्रमाणें कां पुढें आला आहेस ?
तरि मियां सांडिली जीविताची चाड । आणि तुवांही न
धरावी भीड ।
मनीं आहे तें उघड । बोल पां सुखें ॥ ४४२ ॥
४४२) मीं तर आपल्या जगण्याची आशाच सोडली आहे.
आणि तूंहि कांहीं भीडभाड धरुं नकोस, तुझ्या मनांत जें काय असेल, तें खुशाल स्पष्ट
सांग पाहूं.
किती वाढविसी या उग्ररुपा । अंगींचें भगवंतपण
आठवीं बापा ।
नाहीं तरि कृपा । मजपुरती पाहीं ॥ ४४३ ॥
४४३) या उग्र रुपाला तूं किती वाढवीत आहेस ?
देवा, आपल्या स्वतःच्या अंगीं असलेलें भगवंतपण ( पालन करण्याचा स्वभाव ) आठव;
नाहीं तर ( तसें करण्याचें आपल्या मनांत नसेल तर ) माझ्यापुरती तरी कृपा कर.
आख्याहि मे को भवानुग्ररुपो नमोऽस्तु ते देववर
प्रसीद ।
विज्ञातुमिच्छामि भवन्तमाद्यं न हि प्रजानामि तव
प्रवृत्तिम् ॥ ३१ ॥
३१) ( हें ) उग्र रुप धारण केलेला तूं कोण
आहेस मला सांग. हे देवश्रेष्ठा, मी तुला नमस्कार करतों. माझ्यावर अनुग्रह कर. हे
आदिदेवा, तुला जाणण्याची मी इच्छा करीत आहें; कारण तुझी ही प्रवृत्ति (अभिप्राय )
मला समजत नाहीं.
परि एक वेल वेदवेद्या । त्रिभुवनाचिया आद्या ।
विनवणी विश्ववंद्या । आइकें माझी ॥ ४४४ ॥
४४४) परंतु वेदाकडून जाणल्या जाणार्‍या
त्रैलोक्याच्या मूळ कारणा व सर्व जगाला नमस्कार करण्याला योग्य अशा ( हे
श्रीकृष्णा ), एक वेळ माझी विनंती ऐक.
ऐसें बोलोनि वीरें । चरण नमस्कारिले शिरें ।
मग म्हणे तरि सर्वेश्वरें । अवधारिजो ॥ ४४५ ॥
४४५) त्या शूर अर्जुनानें याप्रमाणें बोलून
प्रभूंच्या चरणांवत मस्तक ठेवलें आणि मग म्हणाला, हे जगत्प्रभो, आतां आपण ऐकावें.
तर,
मियां होआवया समाधान । पुसिलें विश्वरुपध्यान ।
आणि एकें काळें त्रिभुवन । गिळितुचि उठिलासी ॥
४४६ ॥
४४६) माझें समाधान व्हावें म्हणून मी
विश्वरुपाचें ध्यान विचारलें; आणि इतक्यांत एकदम तूं सर्व त्रैलोक्य-संहार करीतच
सुटलास !
तरि तूं कोण कां येतुलीं । इयें भ्यासुरें मुखें
कां मेळविली ।
आघवांचि करीं परिजिलीं । शस्त्रें काह्या ॥ ४४७ ॥
४४७) तेव्हां तूं आहेस तरी कोण ? इतकी ही
भयंकर तोंडे कशाकरिता तयार केलीस ? या सर्वच हातांत शस्त्रें कशाकरितां धारण केली
आहेस ?
जी जंव तंव रागीटपणें । वाढोनि गगना आणितोसि उणें
।
कां डोळे करुनि मिंगुळवाणे । भेडसावीत आहासी ॥
४४८ ॥
४४८) जेव्हा महाराज तुमचा रागीटपणा अधिक
वाढतो तेव्हां आकाशालाहि कमीपणा आणीत आहे ! तूं डोळे भयंकर वटारुन आम्हांला भीति
काय म्हणून दाखवीत आहेस ?
एथ कृतांतेंसीं देवा । कासया किजतसे हेवा ।
आपुला तुवां सांगावा । अभिप्राय मज ॥ ४४९ ॥
४४९) देवा, येथेसर्वनाश करणार्‍या काळाबरोबर
स्पर्धा काय म्हणून करण्यात येत आहे ? या करण्यात तुझा अभिप्राय काय आहे ? तो तूं
मला सांगावास.
या बोला म्हणे अनंतु । मी कोण हें आहासी पुसतु ।
आणि कायिसयालागीं असे वाढतु । उग्रतेसीं ॥ ४५० ॥
४५०) अर्जुनाच्या या भाषणावर श्रीकृष्ण
म्हणाले, मी कोण आहें आणि एवढ्या उग्रतेनें कशाकरितां वाढत आहे, हेच तूं विचारीत
आहेस ना ?
श्रीभगवानुवाच ---
कालोऽस्मि लोकक्षयकृत
प्रवृद्धो लोकान् समाहर्तुमिह प्रवृत्तः ।
ऋतेऽपि त्वां न भविष्यन्ति
सर्वे येऽवस्थिताः प्रत्यनीकेषु योधाः ॥ ३२ ॥
३२) श्रीकृष्ण म्हणाले,
लोकांचा संहार करणारा ( व त्यासाठीं ) वृद्धि पावलेला काळ मी आहें, येथें मी लोकांचा
संहार करण्यासाठीं प्रवृत्त झालों आहें. तुझ्याखेरीज दोन्ही सेनासमुदायांमध्ये जे
योद्धे ( उभे ) आहेत , ते सर्व नाहींसे होतील.
तरि मी काळु गा हें फुडें ।
लोक संहारावयालागीं वाढें ।
सैंघ पसरिलीं आथि तोंडें ।
आतां ग्रासीन हें आघवें ॥ ४५१ ॥
४५१) तर अरे, मी काळ
आहें हें पक्कें समज. मी जगाचा नाश करण्याकरितां मोठा होत आहे, माझी तोंडें चहुकडे
पसरलेलीं आहेत व मी ( त्या तोंडांनी ) हें सर्व आतां गिळून टाकीन.
तेथ अर्जुन म्हणे कटकटां ।
उबगिलों मागिल्या संकटा ।
म्हणोनि आळविला तंव वोखटा ।
उधाइला हा ॥ ४५२ ॥
४५२) असें ऐकून अर्जुन
म्हणाला, हाय, हाय ! ( हें सर्व सैन्यच्या सैन्यच या विश्वरुपाच्या उग्र तोंडांत
जात आहे, अशा ) या पहिल्या संकतानें मी त्रासलों, म्हणून श्रीकृष्णाची प्रार्थना
केली, त्यावर तो हा श्रीकृष्ण परमात्मा अनिष्ट रुपानें प्रकट झाला.
तेवींचि कठिण बोलें आसतुटी
। अर्जुन होईल हिंपुटी ।
म्हणोनि सवेंचि म्हणे
किरीटी । परि आन एक असे ॥ ४५३ ॥
४५३) त्यावर त्या कठीण
बोलण्यानें अर्जुन निराश व कष्टी होईल; म्हणून लागलीच श्रीकृष्ण म्हणाले, हे
अर्जुना, पण यांत दुसरी आणखी एक गोष्ट आहे.
तरि आतांचि ये संहारवाहरे ।
तुम्ही पांडव असा बाहिरे ।
तेथ जातजात धनुर्धरें ।
सांवरिले प्राण ॥ ४५४ ॥
४५४) तर आत्ताच्या या
संहाररुपी संकटाबाहेर फक्त तुम्ही पांडव राहिलेले आहांत. असें भगवंत बोलले, त्या
वेळीं अर्जुनानें जाण्याच्या बेतांत आलेले आपलें प्राण सांवरुन धरले.
होता मरणमहामारीं गेला । तो
मागुता सावधु जाहला ।
मग लागला बोला । चित्त देऊं
॥ ४५५ ॥
४५५) अर्जुन मरणरुप
महामारींत सांपडला होता; तो पुन्हां सावध होऊन श्रीकृष्णाच्या बोलण्याकडे लक्ष
देऊं लागला.
ऐसें म्हणिजत आहे देवें ।
अर्जुना तुम्ही माझे हें जाणावें ।
येर जाण मी आघवें । सरलों
ग्रासूं ॥ ४५६ ॥
४५६) अर्जुना, तुम्ही
पांडव तेवढे माझे असल्यामुळें तुमच्यावांचून बाकी इतर सर्वांचा ग्रास करण्याला मी
तयार झालों आहें, असें तूं पक्के समज; असें देव त्यावेळी म्हणाले.
वज्रानळीं प्रचंडीं । जैसी
घापे लोणियाची उंडी ।
तैसे जग हें माझां तोंडीं ।
तुवां देखिलें जें ॥ ४५७ ॥
४५७) विजेच्या प्रचंड
अग्नीमध्यें ज्याप्रमाणें लोण्याचा गोळा घालावा, त्याप्रमाणें हें जग तू माझ्या
तोंडामध्ये जें पाहिलेंस;
No comments:
Post a Comment