Shri Dnyaneshwari
श्रीभगवानुवाच – मया
प्रसन्नेन तवाजुनेदं रुपं दर्शितमात्मयोगात् ।
तेजोमयं विश्वमनन्तमाद्यं
यन्मे त्वदन्येन न दृष्टपूर्वम् ॥ ४७ ॥
श्रीकृष्ण म्हणाले, ‘
अर्जुना, मी प्रसन्न होऊन, माझ्या ऐश्वर्याच्या सामर्थ्यानें तुला हें माझें
तेजोमय, विश्वात्मक, अनंत व आद्य असें श्रेष्ठ स्वरुप दाखविलें, हें माझें ( रुप )
तुझ्याखेरीज पूर्वी कोणीहि पाहिलेलें नाहीं.
या आर्जुनाचिया बोला ।
विश्वरुपा विस्मयो जाहला ।
म्हणे ऐसा नाहीं देखिला ।
धसाळ कोणी ॥ ६०९ ॥
६०९) अर्जुनाचें, हें
बोलणें ऐकून विश्वरुपधारी परमात्म्याला चमत्कार वाटला आणि तो म्हणाला, असा दुसरा कोणीच
अविचारी पाहिला नाही !
कोण हे वस्तु पावला आहासी ।
तया लाभाचा तोषु न घेसी ।
मा भेणें काय नेणों बोलसी ।
हेकाडु ऐसा ॥ ६१० ॥
६१०) ही कोणती वस्तु
तुला प्राप्त झालीआहे ! तिच्या प्राप्तीचा आनंद मानीत नाहींस; उलट, एककल्ली
मनुष्यासारखा भिऊन काय बोलतोस , तें कळत नाहीं.
आम्ही सवियाची जैं प्रसन्न
होणें । तैं आंगचिवरी म्हणे देणें ।
वांचोनि जीव असे वेचणें ।
कवणासि गा ॥ ६११ ॥
६११) आम्ही जेव्हां
सहजच प्रसन्न होतों तेव्हां आपल्या शरीरापर्यंत सुद्धा भक्तानें म्हटलेलें त्यास
देतो. पण ( याशिवाय ) अर्जुना, कोणास आपला जीव अर्पण केला अशी गोष्ट कोठें घडली
आहे काय ?
तें हें तुझिये चाडे । आजि
जिवाचेंचि दळवाडें ।
कामऊनियां येवढें । रचिलें
ध्यान ॥ ६१२ ॥
६१२) आज तो माझा जीव
सर्व एकत्र गोळा करुन तुझ्या इच्छेकरितां हें एवढें विश्वरुप मूर्तीचें रुप तयार
केलें आहे.
ऐसी काय नेणों तुझिये आवडी
। जाहली प्रसन्नता आमुची वेडी ।
म्हणोनि गौप्याचीही गुढी ।
उभविली जगीं ॥ ६१३ ॥
६१३) आमची प्रसन्नता
तुझ्या आवडीमुळें वेडी झाली आहे कीं काय, हें कळत नाहीं. म्हणून आम्ही गुप्त
गोष्टीचा ( विश्वरुपाचा ) जगांत ध्वज लावला ( जगांत प्रसिद्ध केलें ).
तें हें अपरां अपार । स्वरुप
माझें परात्पर ।
एधूनि ते अवतार । कृष्णादिक
॥ ६१४ ॥
६१४) तें हें माझें
मायेपलीकडील स्वरुप सर्व अमर्याद वस्तूंपेक्षां अमर्याद आहे व कृष्णादिक जे अवतार
होतात, ते येथूनच होतात.
हें ज्ञानतेजाचें निखळ ।
विश्र्वात्मक केवळ ।
अनंत हे अढळ । आद्य सकळां ॥
६१५ ॥
६१५) हें स्वरुप केवळ
ज्ञानतेजाचेंच बनलेलें आहे व विश्व हें केवळ त्याचें स्वरुप आहे. या स्वरुपाला कधीं
अंत नाहीं व तें कधीं ढळत नाहीं व तें सर्वांचें मूळ आहे.
हें तुजवांचोनि अर्जुना ।
पूर्वीं श्रुत दृष्ट नाहीं आना ।
जे जोगें नव्हे साधना ।
म्हणोनियां ॥ ६१६ ॥
६१६) अर्जुना, हें (
विश्वरुप ) तुझ्याशिवाय पूर्वी दुसर्‍या कोणी ऐकलेलें किंवा पाहिलेलें नाहीं. कारण
हे कोणत्याहि साधनांनीं प्राप्त होण्यासारखें नाहीं.
मूळ श्लोक
न वेदयज्ञाध्ययनैर्नं
दानैर्न च क्रियाभिर्न तपोभिरुग्रैः ।
एवंरुपः शक्य अहं नृलोके
द्रष्टुं त्वदन्येन कुरुप्रवीर ॥ ४८ ॥
४८) हें
कुरुकुलश्रेष्ठा ! वेदपठन, यज्ञयागादि, शास्त्रपठन, दान (श्रौतस्मार्तादि ) कर्में
अथवा उग्र तपश्र्चर्या, यांनीदेखील असें हें माझें रुप, मनुष्य लोकांमध्ये
तुझ्याशिवाय दुसर्‍या कोणालाहि दिसणें शक्य नाहीं.
याची सोय पातले । आणि वेदीं
मौनचि घेतलें ।
यज्ञ की माघौते आले ।
स्वर्गौनीचि ॥ ६१७ ॥
६१७) वेद याला (
विश्वरुपाला ) जाणण्याच्याच मार्गाला लागले व ते मौन धारण करुन बसले. आणि यज्ञ
म्हणशील तर ते स्वर्गापासूनच माघारी आले.
साधकीं देखिला आयासु ।
म्हणोनि वाळिला योगाभ्यासु ।
आणि अध्ययनें सौरसु । नाहीं
एथ ॥ ६१८ ॥
६१८) साधकांनी याच्या
प्राप्तीचा त्रास पाहिला, म्हणून त्यांनीं योगाभ्यास टाकला आणि अध्ययनानें
विश्वरुप पाहण्याची योग्यता येत नाहीं.
सीगेचीं सत्कर्मे ।
धाविन्नलीं संभ्रमें ।
तिहीं बहुतेकीं श्रमें ।
सत्यलोकु ठाकिला ॥ ६१९ ॥
६१९) पूर्ण आचरलेलीं
सत्कर्में मोठ्या उत्कंठेने विश्वरुप प्राप्तीकरितां धांवली; पण त्या बहुतेकांनी मोठ्या
कष्टानें सत्यलोक गांठला.
तपीं ऐश्र्वर्य देखिलें ।
आणि उग्रपण उभयांचि सांडिलें ।
एवं तपसाधन जें ठेलें ।
अपरांतरी ॥ ६२० ॥
६२०) तपांनीं
विश्वरुपाचें ऐश्वर्य पाहिलें आणि आपला उग्रपणा उभ्याउभ्याच टाकून दिला.
याप्रमाणें जें विश्वरुपच, तप वगैरे साधनांपासून अमर्याद अंतरावर राहिलें
तें हें तुवां अनायासें ।
विश्वरुप देखिलें जैसें ।
इये मनुष्यलोकीं तैसें । न
फावेचि कवणा ॥ ६२१ ॥
६२१) असें जें विश्वरुप
तें तूं कांहीं एक श्रम न पडतां जसें पाहिलेंस, तसें या मृत्युलोकांत कोणासहि
पाहावयास सांपडणार नाहीं.
आजि ध्यानसंपत्तीलागीं ।
तूंचि एकु आथिला जगीं ।
हें परमभाग्य आंगीं ।
विरंचींही नाहीं ॥ ६२२ ॥
६२२) आज ध्यानरुप
संपत्तीकरितां जगांत तूंच एक संपन्न आहेस. असलें श्रेष्ठ भाग्य ब्रह्मदेवाच्याहि
अंगीं नाहीं.
No comments:
Post a Comment