Lanka Kanda Part 4
दोहा--- सब के बचन श्रवन सुनि कह प्रहस्त कर जोरि ।
नीति बिरोध न करिअ प्रभु मंत्रिन्ह मति अति थोरि ॥ ८ ॥
सर्वांचे ऐकल्यावर रावण-पुत्र प्रहस्त हात जोडून म्हणू
लागला, हे प्रभू, नीतीविरुद्ध काहीही करु नये. मंत्र्यांना अक्कल फारच थोडी आहे. ॥
८ ॥
कहहिं सचिव सठ ठकुरसोहाती । नाथ न पूर आव एहि भॉंती ॥
बारिधि नाघि एक कपि आवा । तासु चरित मन महुँ सबु गावा ॥
हे सर्वजण खुशामत करणारे मंत्री तोंडदेखले बोलणारे आहेत.
बाबा ! अशा गोष्टींनी काही होणार नाही. एकच वानर समुद्र ओलांडून आला होता, त्याचे
चरित्र सर्व लोक अजुनी मनातल्या मनात गात आहेत. ॥ १ ॥
छुधा न रही तुम्हहि तब काहू । जारत नगरु कस न धरि खाहू ॥
सुनत नीक आगें दुख पावा । सचिवन अस मत प्रभुहि सुनावा ॥
वानर हे जर तुमचे भोजन आहे, तर मग त्यावेळी तुमच्यापैकी
कुणाला भूक लागली नव्हती काय ? तो नगर जाळत होता, तेव्हा त्याला पकडून का खाल्ले
नाही ? या मंत्र्यांनी तुम्हांला असा सल्ला दिला आहे की, जो ऐकायला चांगला परंतु
परिणामी दुःखदायक. ॥ २ ॥
जेहिं बारीस बँधायउ हेला । उतरे सेन समेत सुबेला ॥
सो भनु मनुज खाब हम भाई । बचन कहहिं सब गाल फुलाई ॥
ज्याने सहजासहजी समुद्राला बांध घातला आणि जो सेनेसह सुवेळ
पर्वतावर येऊन ठेपला आहे, तो काय मनुष्य आहे ? बंधूंनो, सांगा. त्याला आम्ही काय
खाऊ शकू ? सांगा ना. सर्वजण वेड्याप्रमाणे वटवट करीत आहात ते. ॥ ३ ॥
तात बचन मम सुनु अति आदर । जनि मन गुनहु मोहि करि कादर ॥
प्रिय बानी जे सुनहिं जे कहहीं । ऐसे नर निकाय जग अहहीं ॥
हे तात, माझे बोलणे नीट लक्ष देऊन ऐका. मला मनातून भित्रा
समजू नका. जगात अशी माणसे ढिगाने आहेत की, जी गोड वाटणार्‍या गोष्टी ऐकत व बोलत
असतात. ॥ ४ ॥
बचन परम हित सुनत कठोरे । सुनहिं जे कहहिं ते नर प्रभु थोरे ॥
प्रथम बसीठ पठउ सुनु नीती । सीता देइ करहु पुनि प्रीती ॥
हे प्रभो, ऐकण्यास कठोर व परिणामी परम हितकारी बोलणे, जे
बोलतात व ऐकून घेतात, अशी माणसे फारच थोडी असतात. राजनीती सांगते ते ऐकून घ्या आणि
त्याप्रमाणे प्रथम दूत पाठवा आणि सीतेला सोपवून श्रीरामांशी समेट करा. ॥ ५ ॥
दोहा—नारि पाइ फिरि जाहिं जौं तौ न बढ़ाइअ रारि ।
नाहिं त सन्मुख समर महि तात करिअ हठि मारि ॥ ९ ॥
जर पत्नी मिळाल्यावर ते परत जात असतील तर विनाकारण भांडण
वाढवू नका. नाही तर मग हे तात, युद्धभुमीवर समोरासमोर निश्चितपणे युद्ध करा. ॥ ९ ॥
यह मत जौं मानहु प्रभु मोरा । उभय प्रकार सुजसु जग तोरा ॥
सुत सन कह दसकंठ रिसाई । असि मति सठ केहिं तोहि सिखाई ॥
हे प्रभो, जर तुम्ही माझे मत मानाल तर, जगात दोन्ही प्रकारे
तुमची कीर्ती होईल.’ रावण रागाने पुत्राला म्हणाला, ‘ अरे मूर्खा, तुला असली
बुद्धी कुणी शिकविली ? ॥ १ ॥
अबहीं ते उर संसय होई । बेनुमूल सुत भयहु घमोई ॥
सुनि पितु गिरा परुष अति घोरा । चला भवन कहि बचन कठोरा ॥
आतापासून तुझ्या मनात भय उत्पन्न झाले ? हे पुत्रा, तू तर
वेळूच्या मुळाशी लागलेली कीड झालास. ‘ पित्याची अत्यंत व कठोर वाणी ऐकून प्रहस्त
स्पष्टपणे असे म्हणत घरी गेला की, ॥ २ ॥
हित मत तोहि न लागत कैसें । काल बिबस कहुँ भेषज जैसें ॥
संध्या समय जानि दससीसा । भवन चलेउ निरखत भुज बीसा ॥
‘ हिताचा सल्ला तुम्हांला मानवत नाही; ज्याप्रमाणे मरणाच्या
दारी असलेल्या रोग्याला औषध आवडत नाही. ‘ संध्याकाळ झाल्याचे पाहून रावणही आपल्या वीस भुजांकडे पाहात
महालाकडे गेला. ॥ ३ ॥
लंका सिखर उपर आगारा । अति बिचित्र तहँ होइ अखारा ॥
बैठ जाइ तेहिं मंदिर रावन । लागे किंनर गुन गन गावन ॥
लंकेच्या शिखरावर एक अत्यंत सुंदर महाल होता. तेथे
नाच-गाण्याचा अड्डा जमे. रावण त्या महालात जाऊन बसला. किन्नर त्याचे गुण-गान करु
लागले. ॥ ४ ॥
बाजहिं ताल पखाउज बीना । नृत्य करहिं अपछरा प्रबीना ॥
टाळ, मृदंग आणि वीणा ही वाद्ये वाजत होती, नृत्यात प्रवीण
असलेल्या अप्सरा नाचत होत्या. ॥ ५ ॥
दोहा---सुनासीर सत सरिस सो संतत करइ बिलास ।
परम प्रबल रिपु सीस पर तद्यपि सोच न त्रास ॥ १० ॥
रावण शेकडो इंद्रांप्रमाणे नित्य भोग-विलास करीत होता.
श्रीरामांसारखा अत्यंत प्रबळ शत्रू डोक्यावर होता, परंतु त्याला त्याची चिंता किंवा
भीती नव्हती. ॥ १० ॥
इहॉं सुबेल सैल रघुबीरा । उतरे सेन सहित अति भीरा ॥
सिखर एक उतंग अति देखी । परम रम्य सम सुभ्र बिसेषी ॥
इकडे सुवेळ पर्वतावर प्रचंड सेनेसह श्रीराम उतरले. पर्वताचे
एक फार उंच, परमरमणीय, सपाट व उजळ शिखर पाहून ॥ १ ॥
तहँ तरु किसलय सुमन सुहाए । लछिमन रचि निज हाथ डसाए ॥
ता पर रुचिर मृदुल मृगछाला । तेहिं आसन आसीन कृपाला ॥
तेथे लक्ष्मणाने वृक्षांची कोमल पाने व फुले आपल्या हातांनी
सजवून अंथरली त्यावर सुंदर व कोमल मृगचर्म घातले. त्या आसनावर कृपाळू श्रीराम
विराजमान झाले होते. ॥ २ ॥
प्रभु कृत सीस कपीस उछंगा । बाम दहिन दिसि चाप निषंगा ॥
दुहुँ कर कमल सुधारत बाना । कह लंकेस मंत्र लगि काना ॥
प्रभूंनी वानरराज सुग्रीवाच्या मांडीवर आपले डोके ठेवले
होते त्यांच्या डावीकडे धनुष्य व उजवीकडे बाणांच भाता ठेवलेला होता. ते आपल्या
दोन्ही कर-कमलांनी बाण व्यवस्थित करीत होते. बिभीषण त्यांच्याशी एकांतात सल्लामसलत
करीत होता. ॥ ३ ॥
बड़भागी अंगद हनुमाना । चरन कमल चापत बिधि नाना ॥
प्रभु पाछें लछिमन बीरासन । कटि निषंग कर बान सरासन ॥
परम भाग्यशाली अंगद व हनुमान अनेक प्रकारे प्रभूंची
चरण-कमले चेपत होते. लक्ष्मण कमरेला भाता बांधून व हातामध्ये धनुष्यबाण घेऊन
वीरासनात प्रभूंच्या मागे शोभून दिसत होता. ॥ ४ ॥
