Shri Dnyaneshwari
मूळ श्लोक
श्रीभगवानुवाच –
सुदर्दर्शमिदं रुपं दृष्टवानसि यन्मम ।
देवा अप्यस्य रुपस्य नित्यं
दर्शनकाङ्क्षिणः ॥ ५२ ॥
५२) श्रीकृष्ण म्हणाले,
महत्प्रयासानेंहि दिसण्याला कठीण, असें जें माझें हें रुप तूं पाहिलेंस, त्या
रुपाचें दर्शन घेण्यासाठीं देव देखील नित्य उत्सुक आहेत.
यया पार्थाचिये बोलासवें ।
हें काय गा म्हणितलें देवें ।
तुवां प्रेम ठेवुनि यावें ।
विश्र्वरुपीं कीं ॥ ६७३ ॥
६७३) या अर्जुनाच्या
भाषणाबरोबर भगवंत म्हणाले, हें काय रें ? तूं विश्वरुपाच्या ठिकाणीं प्रेम ठेवून (
सगुणाकडे )
मग इये श्रीमूर्ती ।
भेटावें सडिया आयती ।
ते शिकवण सुभद्रापती ।
विसरलासि ॥ ६७४ ॥
६७४) मग या सगुण
मूर्तीला ( विश्वरुपावर दृढ प्रेम ठेवून नुसतें रिकामें ) नुसत्या देहसामग्रीनें (
नुसत्या रिकाम्या देहानें ) भेटावें. हे सुभद्रापते अर्जुना, ही जी तुला आम्हीं
मागें शिकवण दिली होती, ती विसरलास !
अगा आंधळिया अर्जुना । हाता
आलिया मेरुही होय साना ।
ऐसा आथि मना । चुकीचा भावो
॥ ६७५ ॥
६७५) अरे अविचारी
अर्जुना, एवढा मोठा मेरु ( सोन्याचा पर्वत ) पण तो एकदा कां प्राप्त झाला म्हणजे
त्याचें कांहीं महत्व वाटत नाहीं, अशी जी मनाची समजूत होते, तीं चुकीची आहे.
तरि विश्र्वात्मक रुपडें ।
जें दाविलें आम्हीं तुजपुढें ।
तें शंभूही परि न जोडे ।
तपें करितां ॥ ६७६ ॥
६७६) तरी आम्हीं
तुझ्यापुढें जें विश्वरुप दाखविले, तें शंकरालासुद्धां अनेक तपें केलीं तरी
प्राप्त होत नाहीं.
आणि अष्टांगादिसंकटीं ।
योगी शिणताती किरीटी ।
परि अवसरु नाहीं भेटी ।
जयाचिये ॥ ६७७ ॥
६७७) अर्जुना, योगी हे
अष्टांग योगासारख्या संकटांना तोंड देऊन शिणतात; परंतु ज्या विश्वरुपाच्या
दर्शनाचा प्रसंग त्यांना येत नाहीं;
तें विश्र्वरुप एकादे वेळ ।
कैं देखों अळुमाळ ।
ऐसें स्मरतां काळ । जातसे
देवां ॥ ६७८ ॥
६७८) तें विश्र्वरुप
एखादे वेळीं तरी थोडेसें आम्ही केव्हां पाहूं, असें चिंतन करतांना देवांचा काळ
जातो.
आशेचिया अंजुळी । ठेऊनि
हृदयाचां निडळीं ।
चातक निराळीं । लागले जैसे
॥ ६७९ ॥
६७९) आशारुप ओंजळ
हृदयरुप कपाळावर ठेवून चातक पक्षी जसे आकाशाकडे पाहातात,
तैसे उत्कंठानिर्भर ।
होऊनियां सुरनर ।
घोकीत आठही पाहार । भेटी
जयाची ॥ ६८० ॥
६८०) त्याप्रमाणे देव व
मनुष्य हे विश्वरुप दर्शनाच्या उत्कंठेनें आतुर होऊन आठहि प्रहर ( रात्रंदिवस )
विश्वरुपाची भेट होईल काय, म्हणून घोकीत बसतात.
परि विश्र्वरुपासारिखें ।
स्वप्नींही कोण्ही न देखे ।
तें प्रत्यक्ष तुवां सुखें
। देखिलें हे ॥ ६८१ ॥
६८१) परंतु
विश्वरुपासारखी गोष्ट कोणी स्वप्नांतसुद्धां पाहिली नाहीं. असें हें विश्वरुप तें
हे तूं आज प्रत्यक्ष सुखानें पाहिलेंस.
मूळ श्लोक
नाहं वेदैर्न तपसा न दानेन
न चेज्यया ।
शक्य एवंविधो द्रष्टुं
दृष्टवानसि मां यथा ॥ ५३ ॥
५३) ज्या प्रकारें तूं
मला पाहिलेंस त्या प्रकारें वेद पठनानें, तपानें, दानानें अथवा यज्ञानें ( देखील )
मी ( कोणाला ) दिसणें शक्य नाहीं.
पैं उपायासि वाटा । न वाहती
एथ सुभटा ।
साहिसहित वोहटा । वाहिला
वेदीं ॥ ६८२ ॥
६८२) परंतु अर्जुना, या
विश्वरुपाच्या ठिकाणीं कोणत्याहि साधनाचा लाग नाहीं ( मार्ग सांपडत नाहीं ); व सहा
शास्त्रांसह वेद, लाग न लागल्यानें, या विश्वरुपापासून मागें हटले.
मज विश्र्वरुपाचिया मोहरा ।
चालावया धनुर्धरा ।
तपांचियाही सर्वभारा ।
नव्हेचि लागु ॥ ६८३ ॥
६८३) मी जो विश्वरुप,
त्या माझ्याकडे चालत येण्याला, अर्जुना, तपांच्या सर्व समुदायालासुद्धा सामर्थ्य
नाही.
आणि दाना कीर कानडें । मी
यज्ञींही तैसा न सांपडें ।
जैसेनि कां सुरवाडें ।
देखिला तुवां ॥ ६८४ ॥
६८४) आणि तूं जशा
विस्तारानें मला पाहिलेंस, तसा मी दानांनी दिसण्यास खरोखर कठीण असून ; यज्ञांनीहि
मी तसा पाहण्यास सांपडत नाहीं.
तैसा मी एकीच परी । आंतुडें
मां अवधारीं ।
जरी भक्ति येऊनि वरी ।
चित्तातें गा ॥ ६८५ ॥
६८५) ( तूं ज्या
विस्तारानें मला पाहिलेंस; ) तसाच मी एकाच प्रकारानें ( मार्गानें ) पाहावयास
सांपडतों व तो प्रकार हाच कीं जर भक्ति येऊन चित्ताला वरील ( तरच मी पाहावयास
सांपडतों ) हें लक्षात ठेव.
मूळ श्लोक
भक्त्या त्वनन्यया शक्य
अहमेवंविधोऽर्जुन ।
ज्ञातुं द्रष्टुं च
तत्त्वेन प्रवेष्टुं च परंतप ॥ ५४ ॥
५४) पण हे अर्जुना, अशा
स्वरुपाचा जो मी, त्या मला हें ( अनन्य भक्तीच्या योगानेंच ) तत्त्वतः जाणणें,
पाहाणें आणि माझ्यामध्यें लीन होणें शक्य आहे.
परि तेचि भक्ति ऐसी ।
पर्जन्याची सुटिका जैसी ।
धरावांचूनि अनारिसी । गतीचि
नेणे ॥ ६८६ ॥
६८६) परंतु तीच भक्ति
अशी कीं, पावसाच्या वृष्ट्यास पृथ्वीवांचून अशी निराळी गतीच ठाऊक नसते, तशी (
म्हणजे त्या भक्तीला मजवांचून दुसरा विषयच नाही अशी );
कां सकळ जळसंपत्ती । घेऊनि
समुद्रातें गिवसिती ।
गंगा जैसी अनन्यगती ।
मिळालीचि मिळे ॥ ६८७ ॥
६८७) अथवा सर्व जलरुप
संपत्ति घेऊन भागीरथी जशी समुद्राचा शोध करीत करीत एकनिष्ठेने समुद्रास मिळून पुन्हा मिळतच आहे;
तैसे सर्वभावसंभारें । न
घरत प्रेम एकसरें ।
मजमाजीं संचरे । मीचि होऊनि
॥ ६८८ ॥
६८८) त्याप्रमाणे सर्व
भावांच्या समुदायांसह अनावर प्रेम मद्रुप होऊन, एकसारखें माझ्यामध्यें प्रवेश
करतें.
आणि तेवींचि मी ऐसा । थडिये
माझारीं सरिसा ।
क्षीराब्धि कां जैसा ।
क्षीराचाचि ॥ ६८९ ॥
६८९) आणि क्षीरसमुद्र
जसा कांठावर व मध्येही एकसारखा दूधमयच असतो, त्याप्रमाणें मी सारखा सर्वव्यापी
आहें,
तैसे मजलागुनि मुंगीवरी ।
किंबहुना चराचरीं ।
भजनासि कां दुसरी । भ्रांति
नाहीं ॥ ६९० ॥
६९०) त्याप्रमाणें माझ्यापासून तों मुंगीपर्यंत, फार काय
सांगावें ? सर्व स्थावरजंगमात्मक जगामध्ये भजनाला
माझ्याशिवाय दुसरें कांहीं ( नाहीं ) याबद्दल शंकाच
नाही.
No comments:
Post a Comment