ShriShivaLilamrut Adhyay 6
ShriShivLilaMrut Adhyay 6 is in Marathi. It is from Skandha Purana, Brahmottar Khanda which is in Sanskrit. This Adhayay is very pious and tells us about Simantini performing Somawar,Shivpradosha Vrata. After performing this vrata the devotee is blessec by God Shiva, His all desires are fulfilled and gets everything he wants.
ShriShivaLilamrut Adhyay 6
श्रीशिवलीलामृत अध्याय सहावा
Custom Search
श्रीशिवलीलामृत अध्याय सहावा
श्रीशिवलीलामृत अध्याय सहावा
श्रीगणेशायनमः ॥
जय जय नदनांतक मनमोहना । मदमत्सरकाननदहना ।
हे भवभयपाशनिकृतंना । भवानीरंजना भयहारका ॥ १ ॥
हिमाद्रिजामाता गंगाधरा । सिंधुरवदनजनका कर्पूरगौरा ।
पद्मनाभमनरंजना त्रिपुरहरा । त्रिदोषशमना त्रिभुवनेशा ॥ २ ॥
नीलग्रीवा सुहास्यवदना । नंदीवहना अंधकदमना ।
गजांतका दक्षक्रतुदलना । दानवदमना दयानिधे ॥ ३ ॥
अमितभक्तप्रियकरा । ताटिकांतकपूज्य त्रितापहरा ।
तुझे गुण वर्णावया दशशतवक्रा । शक्ति नव्हेचि सर्वथा ॥ ४ ॥
नित्य शांत निर्विकल्प निरंजना । आशापाशरहिता विरक्त पूर्णा ।
निजभक्तपाशविमोचना । जन्ममरणमोचक जो ॥ ५ ॥
जे विषय कामनायुक्त । तुज स्वामी अनन्य भजत ।
त्यांसी पुरविसी विषयपदार्थ । जे जे इच्छित सर्वही ॥ ६ ॥
सकामासी कामना पुरवून । तूं निजध्यानीं लाविसी मन ।
तेच परम विरक्त होऊन । पद निर्वाण पावती ॥ ७ ॥
सोमवार शिवरात्री प्रदोष । आचरतां तरले असंख्य स्त्रीपुरुष ।
येचविषयीं कथा निर्दोष । सूत सांगे शौनकादिकां ॥ ८ ॥
आर्यावर्त देश पवित्र । तेथींचा चित्रवर्मा नाम नृपवर ।
जैसे पूर्वीं नल हरिश्र्चंद्र । तैसा पुण्यशील प्रतापी ॥ ९ ॥
जैसा जनक रक्षी बाळ स्नेहाळ । तैसा गोविप्रपाळक नृपाळ ।
दुष्ट दुर्जन शत्रु खळ । त्यांसी काळ दंडावया ॥ १० ॥
प्रयत्नाविषयीं जैसा भगीरथ । बळास उपमिजे वायुसुत ।
समरसभूमीस भार्गव अजित । विरोचनात्मज दानाविषयीं ॥ ११ ॥
शिव आणि श्रीधर । त्यांच्या भक्तीसी तत्पर ।
त्यास झाले बहुत पुत्र । पितयातुल्य प्रतापी ॥ १२ ॥
बहुत नवस करितां पंचवदना । एक कन्या झाली शुभानना ।
सुलोचना नैषधअंगना । उपमेस तिच्या न पुसती ॥ १३ ॥
तारकारिजनकशत्रुप्रिया । वृत्रारिशत्रुजनकजाया ।
उपमा देतां द्विजराजभार्या । बहुत वाटती हळुवट ॥ १४ ॥
ते अपार प्रतिमा भार्गवीची । उपमा साजे हैमवतीची ।
कीं द्रुहिणजाया पुत्री मित्राची । उपमा साच द्यावी तीतें ॥ १५ ॥
कलंकरहित रोहिणीधव । तैसा मुखशशी अभिनव ।
त्रैलोक्यसौंदर्य गाळूनि सर्व । ओतिली कमलोद्भवें ॥ १६ ॥
तिच्या जन्मकाळीं द्विज सर्व । जातक वर्णिती अभिनव ।
चित्रवर्मा रायासी अपूर्व । सुख वाटलें बहुतचि ॥ १७ ॥
एक द्विज बोले सत्य वाणी । ही होईल पृथ्वीची स्वामिणी ।
दहा सहस्त्र वर्षें कामिनी । राज्य करील अवनीचें ॥ १८ ॥
ऐकतां तोषला राव बहुत । द्विजांस धन वस्त्रें अलंकार देत ।
ज्याणें जें मागितलें तें पुरवीत । नाहीं नेदीं न म्हणेचि ॥ १९ ॥
तिचें नाम सीमंतिनी । सीमा स्वरुपाची झाली तेथूनी ।
लावण्यगंगा चातुर्यखाणी । शारदेऐसी जाणिजे ॥ २० ॥
राव संतोषें कोंदला बहुत । तों अमृतांत विषबिंदु पडत ।
तैसा एक पंडित । भविष्यार्थ बोलिला ॥ २१ ॥
चवदावें वर्षीं सीमंतिनीसी । वैधव्य येईल निश्र्चयेसी ।
ऐसें ऐकतां राव मानसीं । उद्विग्न बहुत जाहला ॥ २२ ॥
वाटे वज्र पडिलें अंगावरी । कीं सौदामिनी कोसळली शिरीं ।
किंवा काळिजी घातली सुरी । तैसें झालें रायासी ॥ २३ ॥
पुढती बोले तो ब्राह्मण । राया शिवदयेकरुन ।
होईल सौभाग्यवर्धन । सत्य सत्य त्रिवाचा ॥ २४ ॥
विप्र सदना गेले सवेग । रायासी लागला चिंतारोग ।
तंव ती शुभांगी उद्वेग । रहित उपवर जाहली ॥ २५ ॥
सकळकळाप्रवीण । चातुर्यखाणीचें दिव्य रत्न ।
तिचें ऐकतां सुस्वर गायन । धरिती मौन कोकिळा ॥ २६ ॥
अंगींचा सुवास पाहून । कस्तूरीमृग घेती रान ।
पितयास आवडे प्राणांहून । पाहतां नयन न धाती ॥ २७ ॥
वदन पाहूनि रतिपति लज्जित । कटी देखोनि हरि वदन न दाखवीत ।
गमन देखोनि लपत । मराळ मानससरोवरीं ॥ २८ ॥
क्षण एक चाले गजगती । देखोनि शंकला करिपती ।
कुरळ केश देखोनि भ्रमरपंक्ती । रुंजी घालिती सुवासा ॥ २९ ॥
कमळ मृग मीन खंजन । लज्जित देखोनि जिचे नयन ।
वेणीची आकृती पाहून । भुजंग विवरीं दडाले ॥ ३० ॥
या वृक्षावरुनि त्या वृक्षीं देख । शुकपळती पाहतां नासिक ।
बिंबफळे अति सुरेख । लज्जित अधर देखतां ॥ ३१ ॥
पक्वदाडिंबबीज सुरंग बहुत । त्यांस लाजविती जिचे दंत ।
कुच देखोनि कमंडलु शंकित । स्वरुप अद्भुत वर्णूं किती ॥ ३२ ॥
तनूचा सुवास अत्यंत । जाय दशयोजनपर्यंत ।
सूर्यप्रभासम कांति भासत । शशिसम मनोरमा ॥ ३३ ॥
झाली असतां उपवर । तिच्या पद्मिणी सख्या सुंदर ।
किन्नरकन्या मनोहर । गायन करिती तिजपासीं ॥ ३४ ॥
त्यांच्या मुखे करोनी । वार्ता ऐके सीमंतिनी ।
चतुर्दशवर्षीं आपणालागुनी । वैधव्य कथिलें ऋषीनें ॥ ३५ ॥
परम संताप पावली ते समयीं । याज्ञवल्क्याची स्त्री मैत्रेयी ।
तिचे पाय धरुनि लवलाहीं । पुसे सद्गद होवोनियां ॥ ३६ ॥
सौभाग्यवर्धनव्रत । माये कोणतें सांग त्वरित ।
कोणतें पूजूं दैवत । कोणत्या गुरुसी शरण जाऊं ॥ ३७ ॥
सांगीतला सकळ वृत्तांत । चवदावे वर्षीं वैधव्य यथार्थ ।
मग मैत्रेयी बोलत । धरीं व्रत सोमवार ॥ ३८ ॥
सांगे शिवमंत्र पंचाक्षरी । तांत्रिक क्रिया सर्व श्रुत करी ।
निशी झालिया पुजावा त्रिपुरारी । षोडशोपचारें सप्रेम ॥ ३९ ॥
म्हणे तुज दुःख झालें जरी प्राप्त । तरी न सोडीं हें व्रत ।
ब्राह्मणभोजन दंपत्य बहुत । पूजीं माये अत्यादरें ॥ ४० ॥
पडिले दुःखाचे पर्वत । तरी टाकूं नको हें व्रत ।
उबग न धरीं मनांत । बोल न ठेवीं व्रतातें ॥ ४१ ॥
त्यावरी नैषधराज नळ जाण । त्याचा पुत्र इंद्रसेन ।
त्याचा तनय चित्रांगद सुजाण । केवळ मदन दूसरा ॥ ४२ ॥
चतुःषष्टिकळायिक्त । जैसा पितामह नळ विख्यात ।
सर्वलक्षणीं दिसे मंडित । चित्रांगद तैसाचि ॥ ४३ ॥
कुंभिनी शोधिली समग्र । परी त्याहूनि नाहीं सुंदर ।
तो तीस योजिला वर । राशी नक्षत्र पाहूनी ॥ ४४ ॥
इकडे सीमंतिनी आचरे व्रत । सांगितल्याहूनि विशेष करीत ।
आठ दिवसां अकरा शत । दंपत्यें पूजीत वस्त्रालंकारें ॥ ४५ ॥
आणीकही ब्राह्मणभोजन । आल्या अतिथा देत अन्न ।
सांग करी शिवपूजन जागरण सोमनिशीं ॥ ४६ ॥
पंचसूत्री शिवलिंग । मणिमय शिवसदन सुरंग ।
कोणी एक न्यून प्रसंग । न घडे सीमंतिनीपासूनी ॥ ४७ ॥
शिवास अभिषेकितां पापसंहार । शिवपूजनें साम्राज्य अपार ।
गंधाक्षता माला परिकर । सौभाग्यवर्धन त्याकरितां ॥ ४८ ॥
शिवापुढें धूप जाळितां बहुवस । तेणें आंग होय सुवास ।
दीप चालवितां वंश । वर्धमान होय पैं ॥ ४९ ॥
आणीकही दीपाचा गुण । कांति विशेष आयुष्यवर्धन ।
नैवेद्यें भाग्य पूर्ण । वर्धमान लक्ष्मी होय ॥ ५० ॥
तांबूलदानें यथार्थ । सिद्ध चारी पुरुषार्थ ।
नमस्कारें आरोग्य होत । प्रदक्षिणे भ्रम नासे ॥ ५१ ॥
जपें साधे महासिद्धी । होमहवनें होय कोषवृद्धी ।
कीर्तन करितां कृपानिधी । सांग ठाके पुढें उभा ॥ ५२ ॥
ध्यानें होय महाज्ञान । श्रवणें आधिव्याधिहरण ।
नृत्य करितां जन्ममरण । धूर्जटी दूर करीतसे ।॥ ५३ ॥
तंतवितंत घन सुस्वर । शिवप्रीत्यर्थ करितां वाद्य समग्र ।
तेणें कंठ सुरस कीर्ति अपार । रत्नदानें नेत्र दिव्य होती ॥ ५४ ॥
एवं सर्व अलंकार वाहतां । सर्वांठाईं जयलाभ तत्वतां ।
ब्राह्मणभोजन करितां । वर्णिलें सर्व प्राप्त होय ॥ ५५ ॥
मैत्रेयीनें पूर्वीं व्रत । सीमंतिनीसी सांगितलें समस्त ।
त्याहूनि ते विशेष आचरत । शिव पूजित आदरें ॥ ५६ ॥
त्यावरी नैषधाचा पौत्र । चित्रंगदनामें गुणगंभीर ।
त्यासी आणोनियां सादर । सीमंतिनी दीधली ॥ ५७ ॥
चारी दिवसपर्यंत । सोहळा झाला जो अद्भुत ।
तो वर्णितां ग्रंथ यथार्थ । पसरेल समुद्राऐसा ॥ ५८ ॥
सहस्त्र अर्बुदें धन जाण । रायें दिधली वरदक्षिणा ।
वस्त्रें अलंकार नवरत्नां । गणना कोण न करवे ॥ ५९ ॥
अश्र्वशाळा गजशाळा । रत्नखचित यानें विशाळा ।
चित्रशाळा नृत्यशाळा ।आंदण दिधलें जामाता ॥ ६० ॥
चारी दिवसपर्यंत । चारी वर्ण केले तृप्त ।
विप्रां दक्षिणा दिली अपरिमित । नेतां द्विज कंटाळती ॥ ६१ ॥
आश्रमा धन नेतां ब्राह्मण । वाटेस टाकिती न नेववे म्हणून ।
याचकां मुखीं हेंचि वचन । पुरे पुरे किती न्यावें ॥ ६२ ॥
रायाचा औदार्यकृशान । दारिद्र्यरान टाकिलें जाळून ।
दुराशा दुष्कंटकववन । दग्ध झालें मुळींहूनी ॥ ६३ ॥
धनमेदग वर्षतां अपार । दारिद्र्यधुरोळा बैसला समग्र ।
याचकतृप्तितृणांकुर । टवटवीत विरुढले ॥ ६४ ॥
असो नैषधपुरींचे जन । पाहाती सीमंतिनीचें वदन ।
इंदुकळा षोडश चिरुन । द्विज ओतिले बत्तीस ॥ ६५ ॥
कलंक काढूनि निःशेष । द्विजसंधी भरल्या राजस ।
मुखींचे निघतां श्र्वासोच्छ्वास । सुगंधराज तोचि वाटे ॥ ६६ ॥
जलजमुखी जलजकंठ । जलजमाला तेज वरिष्ठ ।
जलजनिंबपत्रें करुनि एकवट । ओंवाळुनी टाकिती शशिमुखा ॥ ६७ ॥
असो साडे झालिया पूर्ण । नैषधदेशा गेला इंद्रसेन ।
सकळ वर्हाडी अनुदिन । सौंदर्य वर्णिती सीमंतिनीचें ॥ ६८ ॥
विजयादशमी दीपावळी लक्षून । जामात राहविला मानेंकरुन ।
कितीएक दिवस घेतला ठेवून । चित्रवर्माराजेंद्रें ॥ ६९ ॥
जैसा श्रीरंग आणि इंदिरा । तैसा जोडा दिसे साजिरा ।
नाना उपचार वधूवरां । समयोचित करी बहू ॥ ७० ॥
कोणे एके दिवसीं चित्रांगद । सवें घेऊनि सेवकवृंद ।
धुरंधर सेना अगाध । जात मृगयेलागुनी ॥ ७१ ॥
वनीं खेळतां श्रमला फार । धर्म आला तप्त शरीर ।
जाणोनि नौका सुंदर । यमुनाडोहीं घातली ॥ ७२ ॥
त्यांत मुख्य सेवक घेऊन । बैसला चित्रांगद गुणनिधान ।
आवले आवलिती चहूंकडून । कौतुकें भाषण करिताती ॥ ७३ ॥
कृतांतभगिनीचें उदक । कृष्णवर्ण भयानक ।
त्या उदकाचा अंत सम्यक । कधीं कोणी न घेतला ॥ ७४ ॥
तो प्रभंजन सुटला अद्भुत । नौका तेथें डळमळीत ।
आवले आक्रोशें बोलत । नौका बुडाली म्हणोनियां ॥ ७५ ॥
भयभीत झाले समस्त । नौका बुडाली अकस्मात ।
एकचि वर्तला आकांत । नाहीं अंत महाशब्दा ॥ ७६ ॥
तीरीं सेना होती अपार । तिच्या दुःखासि नाहीं पार ।
चित्रांगदाचे पाठिराखे वीर । आकांत करिती एकसरें ॥ ७७ ॥
सेवक धांवती हांक फोडीत । चित्रवर्म्यासि जाणविली मात ।
राव वक्षःस्थळ बडवीत । चरणीं धांवत यमुनातीरीं ॥ ७८ ॥
शिबिकेमाजी बैसोनी । मातेसमवेत सीमंतिनी ।
धांवत आली तेच क्षणीं । पडती धरणीं सर्वही ॥ ७९ ॥
दुःखार्णवीं पडली एकसरी । तेथें कोणासी कोण सांवरी ।
सीमंतिनी पडली अवनीवरी । पिता सांवरी तियेसी ॥ ८० ॥
माता धांवोनि उठाउठीं । कन्येच्या गळां घाली मिठी ।
शोक करी तेणें सृष्टीं । आकांत एकचि वर्तला ॥ ८१ ॥
सीमंतिनीचा शोक ऐकोनी । डळमळूं लागली कुंभिनी ।
मेदिनीवसनाचें पाणी । तप्त झालें एकसरें ॥ ८२ ॥
पशु पक्षी वनचरें समस्त । वृक्ष गुल्म लता पर्वत ।
त्यांसही शोक अत्यंत । सीमंतिनीसी पाहतां ॥ ८३ ॥
शोकें मूर्च्छना येऊनी । निचेष्टित पडली सीमंतिनी ।
तों इंद्रसेनासहित गृहिणी । आली वार्ता ऐकोनियां ॥ ८४ ॥
अवघीं झालीं एकत्र । दुःखार्णवाचा न लागे पार ।
स्नुषेतें देखोनि श्र्वशुर । शोकाग्नीनें कवळिला ॥ ८५ ॥
चित्रांगदाची माता पडली क्षितीं । तिचें नाम लावण्यवती ।
सकळ स्त्रिया सांवरिती । नाहीं मिती शिकासी ॥ ८६ ॥
मृत्तिका घेवोनि हस्तकीं । लावण्यवती घाली मुखीं ।
म्हणे गहन पूर्वकर्म कीं । शोक झाला यथार्थ ॥ ८७ ॥
माझा एकुलता एक बाळ । चित्रांगद परम स्नेहाळ ।
पूर्वपापाचें हें फळ । कालिंदी काळ झाली आम्हां ॥ ८८ ॥
माझी अंधाची काठी पाहीं । कोणें बुडविली यमुनाडोहीं ।
मज अनाथाची गांठी पाहीं । कोणें सोडिली निर्दयें ॥ ८९ ॥
माझा दावा गे राजहंस । कोणें नेलें गे माझें पाडस ।
माझा चित्रांगद डोळस । कोणें चोरुन नेला गे ॥ ९० ॥
म्हणे म्यां पूर्वीं काय केलें । प्रदोष व्रत मध्येंच टाकिलें ।
कीं शिवरात्रीस अन्न घेतलें । कीं व्रत मोडिलें सोमवार ॥ ९१ ॥
कीं रमाधव उमाधव । यांत केला भेदभाव ।
कीं हरिहरकीर्तन गौरव । कथारंग उच्छेदिला ॥ ९२ ॥
कीं पंक्तिभेद केला निःशेष । कीं संतमहंतां लाविला दोष ।
कीं परधनाचा अभिलाष । केला पूर्वीं म्यां वाटे ॥ ९३ ॥
कीं दान देतें म्हणवून । ब्राह्मणासी चाळविलें बहुत दिन ।
कीं दाता देतां दान । केलें विघ्न म्यां पूर्वीं ॥ ९४ ॥
कोणाच्या मुखींचा घास काढिला । कीं गुरुद्रोह पूर्वीं मज घडला ।
कीं पात्रीं ब्राह्मण बैसला । तो बाहेर घातला उठवून ॥ ९५ ॥
कीं कुरंगीपाडसां विघडविलें । कीं परिव्राजकाप्रति निंदिलें ।
तरी ऐसें निधान गेलें । त्याच दोषास्तव वाटे ॥ ९६ ॥
असो प्रधानवर्गीं सांवरुनी । सहपरिवारें चित्रवर्मा सीमंतिनी ।
स्वनगरासी नेवोनी । निजसदनीं राहविलीं ॥ ९७ ॥
इंद्रसेन लावण्यवती । शोकें संतप्त नगरा जाती ।
तंव दायाद येऊनि पापमती । राज्य सर्व घेतलें ॥ ९८ ॥
मग इंद्रसेन लावण्यवती । देशांतरा पळोनि जाती ।
तेथोनिही शत्रु धरुन आणिती । बंदीं घालिती दृढ तेव्हां ॥ ९९ ॥
इकडे सीमंतिनी व्रत । न सोडी अत]यादरें करीत ।
एकादशशत दंपत्य । पूजी संयुक्त विधीनें ॥ १०० ॥
सर्वही भोग वर्जूनि जाण । यामिनीदिनीं नित्य करी शिवस्मरण ।
तीन वर्षें झालीं पूर्ण । यावरी वर्तमान ऐका पुढें ॥ १०१ ॥
इकडे चित्रांगद यमुनेंत बुडाला । नागकन्यांनीं पाताळीं नेला ।
नागभुवनींची पाहतां लीला । तटस्थ झाला राजपुत्र ॥ १०२॥
दिव्य नारी देखिल्या नागिणी । पद्मिनी हस्तिनी चित्रिणी ।
शंखिनी अतिचतुर भामिनी । सुवास अंगीं ज्यांचिया ॥ १०३ ॥
ज्यांच्या पदनखीं निरंतर । गुंजारव करिती भ्रमर ।
ज्यांचा देखतां वदनचंद्र । तपस्वीचकोर वेधले ॥ १०४ ॥
नवरत्नांचे खडे । पसरले तेथें चहुकडे ।
स्वर्गसुखाहूनि आवडे । पाताळभुवन पाहतां ॥ १०५ ॥
तक्षक नागराज प्रसिद्ध । त्यापुढें उभा केला चित्रांगद ।
साष्टांग नमीत सद्गद । होवोनि स्तुति करीतसे ॥ १०६ ॥
निर्भय तेथें राजसुत । तक्षक वर्तमान पुसत ।
जें जें वर्तलें समस्त । केलें श्रुत चित्रांगदें ॥ १०७ ॥
मागुती नागराज झाला बोलता । तुम्ही कोण्या दैवतासी भजतां ।
यावरी शिवमहिमा तत्वतां । झाला वर्णिता चित्रांगद ॥ १०८ ॥
प्रकृति पुरुष दोघेंजणें । निर्मिली इच्छामात्रें जेणें ।
अनंत ब्रह्मांडें प्रीतीनें । रचियेलीं हेळामात्रें ॥ १०९ ॥
इच्छा परततां जाण । अनंत ब्रह्मांडें टाकी मोडून ।
प्रकृतिपुरुषांत होती लीन । पंचभूतें तत्वांसहित ॥ ११० ॥
मग दोघें एकप्रीतीं । आदिपुरुषांमाजी सामावती ।
तो सदाशिव निश्र्चितीं । आम्ही भजतों तयातें ॥ १११ ॥
ज्याच्या मायेपासून । झाले हे त्रिमूर्ति त्रिगुण ।
त्या सत्त्वांशेंकरुन । विष्णु जेणें निर्मिला ॥ ११२ ॥
रजांशें केलें विरंचीस । तमांशें रुद्र तामस ।
तो शिव पुराणपुरुष । आम्ही भजतों सर्वदा ॥ ११३ ॥
पाताळ अंतरिक्ष दशदिशा त्रिभुवन । पंचतत्व सरिता मेदिनीवसन ।
भस्म लोष्ट अष्टधातु व्यापून । उरला तो शिव भजतो आम्ही ॥ ११४ ॥
अष्टादश वनस्पती सर्व बीजें । आकारा आलीं सहजें ।
व्यापिलें जेणें कैलासराजें । त्याचे उपासक आम्ही असों ॥ ११५ ॥
ज्याचे नेत्र सूर्य चंद्र जाण । रोहिणीवर ज्याचें मन ।
रमारमण ज्याचें अंतःकरण । बुद्धि द्रुहिण जयाची ॥ ११६ ॥
अहंकार ज्याचा रुद्र । पाणी जयाचे पुरंदर ।
कृतांत दाढा तीव्र । विराटपुरुष सर्वही जो ॥ ११७ ॥
एवं जितुकें देवताचक्र । ते शिवाचे अवयव समग्र ।
एकादश रुद्र द्वादश मित्र । उभे त्यापुढें कर जोडूनी ॥ ११८ ॥
ऐसे ज्याचे गुण अपार । मी काय वर्णूं मानव पामर ।
त्याच्या दासांचे दास किंकर । आम्ही असों कश्यपात्मज ॥ ११९ ॥
ऐसें वचन ऐकूनि सतेज । परम संतोषला दंदशूकराज ।
क्षेमालिंगन देऊनि कद्रुतनुज । नाना कौतुकें दाखवी तया ॥ १२० ॥
म्हणे देवास जे दुर्लभ वस्त । ते येथे आहे समस्त ।
तूं मज आवडसी बहुत । राहावें स्वस्थ मजपासीं ॥ १२१ ॥
चित्रांगद म्हणे महाराजा । शिवकर्णभूषणा सतेजा ।
जननीजनकांसी वेध माझा । एवडाच मीं पोटीं तयांच्या ॥ १२२ ॥
चौदा वर्षांची सीमंतिनी । गुणनिधान लावण्यखाणी ।
प्राण देईल ते नितंबिनी । बोलतां नयनीं अश्रु आले ॥ १२३ ॥
मातापित्यांचे चरण । खंती वाटते कधीं पाहीन ।
माझी माता मजविण कष्टी जाण । नेत्रीं प्राण उरला असे ॥ १२४ ॥
तरी मज घालवीं नेऊन । म्हणोनि धरिले नागेंद्राचे चरण ।
तक्षक होऊनि प्रसन्न । देत अपार वस्तूंते ॥ १२५ ॥
म्हणे द्वादशसहस्र नागांचे बळ । दिधलें तुज होईल सुफळ ।
तैसाचि झाला तात्काळ । चित्रांगद वीर तो ॥ १२६ ॥
तूं करशील जेव्हां स्मरण । तेव्हां तुज संकटीं पावेन ।
मनोवेग वारु आणून । चिंतामणी सवें दीधला ॥ १२७ ॥
दुर्लभ रत्नें भूमंडळीं । देत अमूल्य तेजागळीं ।
पर्वताकार मोट बांधिली । शिरीं दिधली राक्षसाच्या ॥ १२८ ॥
देत दिव्य वस्त्रें अलंकार । सवें एक दिधला फणिवर ।
मनोवेगें यमुनातीर । क्रमुनि बाहेर निघाला ॥ १२९ ॥
झाले तीन संवत्सर । चहूंकडे पाहे राजपुत्र ।
तेच समयीं सीमंतिनी स्नानासी सत्वर । कालिंदितीरा पातली ॥ १३० ॥
एकाकडे एक पाहती । आश्र्चर्य वाटे ओळख न देती ।
दिव्यरत्नमंडित नृपती । चित्रांगद दिसतसे ॥ १३१ ॥
फणिमस्तकींचीं मुक्तें सतेज विशेष । भुजेपर्यंत डोले अवतंस ।
गजमुक्तांच्या माळा राजस । गळां शोभती जयाच्या ॥ १३२ ॥
पाचा जडल्या कटिमेखलेवरीं । तेणें हिरवी झाली धरित्री ।
मृग पशु धांवती एकसरी । नवें तृण वाढलें म्हणूनियां ॥ १३३ ॥
मुक्ताफळें देखोनि तेजाळ । धांवतचि येती मराळ ।
देखोनि आरक्त रत्नांचे ढाळ । कीर धांवती भक्षावया ॥ १३४ ॥
अंगीं दिव्यचंदनसुगंध । देखोनि धांवती मिलिंद ।
दशदिशा व्यापिल्या सुबद्ध । घ्राणदेवता तृप्त होती ॥ १३५ ॥
विस्मित झाली सीमंतिनी । भ्रमचक्रीं पडली विचार मनीं ।
चित्रांगदही तटस्थ होऊनि । क्षणााक्षणां न्याहाळीत ॥ १३६ ॥
कंठभूषणेंरहित मंगळसूत्र । हरिद्राकुंकुम विरहित वक्र ।
अंजनविवर्जित नेत्र । राजपुत्र पाहातसे ॥ १३७ ॥
न्याहाळितां तटस्थ स्वरुपासी । वाटती रंभा उर्वशी दासी ।
कुचकमंडलु यांसी । उपमा नाहीं द्यावया ॥ १३८ ॥
तप्तचामीकरवर्ण डोळस । चिंताक्रांत अंग झालें कृश ।
कीं चंद्रकळा राजस । ग्रहणकाळीं झांकोळती ॥ १३९ ॥
मग तियेपाशीं येऊन । पुसे साक्षेपें वर्तमान ।
म्हणे तूं आहेस कोणाची कोण । मुळापासून सर्व सांग ॥ १४० ॥
मग आपल्या जन्मापासून । सांगितलें चरित्र संपूर्ण ।
बोलतां आसुवें नयन । भरुनियां चालिले ॥ १४१ ॥
अश्रुधारा स्त्रवती खालत्या । लाविल्या पयोधरलिंगास गळत्या ।
दंत जियेचे बोलतां । नक्षत्रांऐसे लखलखती ॥ १४२ ॥
सीमंतिनीच्या सख्या चतुर । राजपुत्रा सांगती समाचार ।
तीन वर्षें झाली इचा भ्रतार । बुडाला येथें यमुनाजळीं ॥ १४३ ॥
इषी सासुश्र्वशुर दोनी । शत्रूंनीं घातलीं बंदिखानीं ।
हे शुभांगी लावण्यखाणी । ऐसी गती इयेची ॥ १४४ ॥
कंठ दाटला सद्गदित । चित्रांगद खालीं पाहात ।
आरक्तरेखांकित नेत्र । वस्त्रें पुशीत वेळोवेळां ॥ १४५ ॥
सीमंतिनी सख्यांस सांगे खूण । कोण कोठील पुसा वर्तमान ।
सख्या पुसती येणें कोठून । झालें खूण नाम सांगा ॥ १४६ ॥
तो म्हणे आम्ही सिद्ध पुरुष । जातों चिंतिलिया ठायास ।
क्षणें स्वर्ग क्षणें पाताळास । गमन आमुचें त्रिलोकीं ॥ १४७ ॥
कळतें भूतभविष्यवर्तमान । मग सीमंतिनीस हातीं धरुन ।
कानीं सांगे अमृतवचन । भ्रतार तुझा जिवंत असे ॥ १४८ ॥
आजि तीन दिवसां भेटवीन । लटिकें नव्हे कदापि जाण ।
श्रीसदाशिवाची आण । असत्य नव्हे कल्पांतीं ॥ १४९ ॥
सौभाग्यगंगे चातुर्यविलासिनी । तुझें ऐश्र्वर्य चढेल येथूनी ।
परी ही गोष्टी कोणालागूनी । दिवसत्रय प्रगटवूं नको ॥ १५० ॥
ऐसें सांगोनि परम स्नेहें । येरी चोरदृष्टीं मुख पाहे ।
म्हणे वाटतें चित्रांगद होय । ऐसें काय घडूं शके ॥ १५१ ॥
मृत्यु पावला तो येईल कैसा । मग आठवी भवानी महेशा ।
करुणाकरा पुराणपुरुषा । न कळे लीला अगम्य तुझी ॥ १५२ ॥
हा परपुरुष जरी असता । तरी मज कां हातीं धरिता ।
स्नेह उपजला माझिया चित्ता । परम आप्त वाटतसे ॥ १५३ ॥
काय प्राशूनि आला अमृत । कीं काळें गिळोनि उगाळिला सत्य ।
हें मदनांतक षडास्यतात । तुझें कर्तृत्व न कळे मज ॥ १५४ ॥
जगन्निवासा हें करशील सत्य । तरी अकरा लक्ष पूजीन दंपत्य ।
तितक्याच वाती यथार्थ । बिल्वदळें अर्पीन ॥ १५५ ॥
यावरी बोले राजपुत्र । सुकुमारे सदनासी जाईं सत्वर ।
तुझी सासु आणि श्र्वशुर । त्यांसी सांगूं जातों आतां ॥ १५६ ॥
तुमचा पुत्र येतो म्हणोन । शुभ समाचार त्यांस सांगेन ।
येरी करुनि हास्यवदन । निजसदनाप्रति गेली ॥ १५७ ॥
सख्या बोलती आण वाहून । तुझा भ्रतार होय पूर्ण ।
ऐसा पुरुष आहे कोण । तुझा हात धरुं शके ॥ १५८ ॥
तुझीं वचनें ऐकून । त्याच्या नेत्रीं आलें जीवन ।
सीमंतिनी म्हणे वर्तमान । फोडूं नका गे उग्या रहा ॥ १५९ ॥
सीमंतिनीच्या मुखकमळीं । सौभाग्यकळा दिसूं लागली ।
सुखासनारुढ सदना गेली । कोठें कांहीं न बोले ॥ १६० ॥
मनोवेगाच्या वारुवरी त्वरित । आरुढला सीमंतिनीकांत ।
निजनगराबाहेर उपवनांत । जाऊनियां उतरला ॥ १६१ ॥
नाग मनुष्यवेष धरुन । शत्रूंस सांगे वर्तमान ।
द्वादशसहस्त्र नागांचें बळ घेऊन । चित्रांगद आला असे ॥ १६२ ॥
तुम्ही कैसे वांचाल सत्य । तंव ते समस्त झाले भयभीत ।
येरु म्हणे इंद्रसेन लावण्यवती यथार्थ । सिंहासनीं स्थापा वेगीं ॥ १६३ ॥
मग नाग जाऊन । मातापितयांसी सांगे वर्तमान ।
त्यांसी आनंद झाला पूर्ण । त्रिभुवनांत न समाये ॥ १६४ ॥
तों शत्रु होवोनि शरणागत । उभयतांसी सिंहासनीं स्थापीत ।
दायाद कर जोडोनि समस्त । म्हणती आम्हां रक्षा सर्वस्वें ॥ १६५ ॥
मग सर्व दळभार सिद्ध करुन । भेटीस निघाला इंद्रसेन ।
वाद्यनादें संपूर्ण । भूमंडळ डळमळी ॥ १६६ ॥
माता पिता देखोन । सप्रेम धांवे चित्रांगद सुजाण ।
धरुनि पितयाचे चरण । क्षेमालिंगनीं मिसळला ॥ १६७ ॥
मग लावण्यवती धांवत । चित्रांगदाच्या गळां मिठी घालीत ।
जैसा कौसल्येसी रघुनाथ । चतुर्दशवर्षांनंतरें ॥ १६८ ॥
हारपलें रत्न सांपडलें । कीं जन्मांधासी नेत्र आले ।
कीं प्राण जातां पडलें । मुखामाजी अमृत ॥ १६९ ॥
करभार घेऊनि अमूप । धांवती देशोदेशींचे भूप ।
पौरजनांचे भार समीप । येऊनियां भेटती ॥ १७० ॥
हनुमंते आणिला गिरीद्रोण । जेवीं उठविला ऊर्निलारमण ।
आनंदमय झालें त्रिभुवन । तैसेंचि पूर्ण पैं झालें ॥ १७१ ॥
मातापितयांसमवेत । चित्रांगद चालिला मिरवत ।
नैषधपुर समस्त । श्रृंगारिलें तेधवां ॥ १७२ ॥
चित्रवर्म्यासी सांगावया समाचार । धांवताती सेवकभार ।
महाद्वारीं येतां साचार । मात फुटली चहूंकडे ॥ १७३ ॥
चार जाऊनि रायास वंदित । उठा जी तुमचे आले जामात ।
राव गजबजिला धांवत । नयनीं लोटत आनंदाश्रु ॥ १७४ ॥
कंठ झाला सद्गदित । रोमांच अंगीं उभे ठाकत ।
समाचार आणिला त्यासी अलिंगित । धनवस्त्रें देत सीमेहूनि ॥ १७५ ॥
अपार भरुनि रथ । शर्करा नगरां वांटीत ।
मंगळतुरें अद्भुत । वाजों लागलीं एकसरें ॥ १७६ ॥
धांवले अपार भूसुर । रायें कोश दाविले समग्र ।
आवडे तितुकें धन न्यावें सत्वर । सुखासी पार नाहीं माझ्या ॥ १७७ ॥
जय जय शिव उमानाथ । म्हणोनि राव उडत नाचत ।
उपायनें घेऊनि धांवत । प्रजाजन नगरींचे ॥ १७८ ॥
सीमंतिनीसी बोलावून । दिव्य अलंकार लेववून ।
जयजयकार करुन । मंगळसूत्र बांधेलें ॥ १७९ ॥
दिव्य कुंकुम नेत्रीं अंजन । हरिद्रा सुमनहार चंदन ।
सौभाग्य लेवविती जाण । त्रयोदशगुणी विडे देती ॥ १८० ॥
एक श्रृंगार सांवरिती । एक पिकपात्र पुढें करिती ।
नगरींच्या नारी धांवती । सीमंतिनीसी पागावया ॥ १८१ ॥
माता धांवती सद्गदित । सीमंतिनीस हृदयीं धरीत ।
माये तुझा सौभाग्यसमुद्र । असंभाव्य उचंबळला ॥ १८२ ॥
ऐश्र्वर्यद्रुम गेला तुटून । पुढती विरुढला भेदीत गगन ।
तुझी सौभाग्यगंगा भरुन । अक्षय चालिली उतरेना ॥ १८३ ॥
धन्य धन्य सोमवार व्रत । अकरा लक्ष पूजिलीं दंपत्य ।
जितवन करावयास जामात । बोलावूं धाडिलें त्वरेनें ॥ १८४ ॥
मातापितयांसमवेत । चित्रांगद नगरा येत ।
चित्रवर्मा नृपति त्वरित । सामोरा येत तयासी ॥ १८५ ॥
जामाताच्या कंठीं । धांवोनि श्र्वशुरें घातली मिठी ।
ब्रह्मानंदें भरली सृष्टी । पुष्पवृष्टी करिती देव ॥ १८६ ॥
नगरामाजी आणिलीं मिरवत । पुनःविवाह केला अद्भुत ।
मग एकांतीं चित्रांगद नृपनाथ । बोलावीत सीमंतिनीसी ॥ १८७ ॥
पाताळींचें अलंकार अद्भुत । सीमंतिनीला लेववीत ।
नवरत्नप्रभा फांकली अमित । पाहतां तटस्थ नारी नर ॥ १८८ ॥
पाताळींचा सुगंधराज निगुती । आत्महस्तें लेववी सीमंतिनीप्रती ।
नाना वस्तु अपूर्व क्षितीं । श्र्वशुरालागीं दीधल्या ॥ १८९ ॥
सासूश्र्वशुरांच्या चरणीं । मस्तक ठेवीं सिमंतिनी ।
माये तुझा सौभाग्योदधि उचंबळोनी । भरला असो बहुकाळ ॥ १९० ॥
पुत्रसीमंतिनीसहित । इंद्रसेन नैषधपुरा जात ।
अवनीचे राजे मिळोनि समस्त । छत्र देत चित्रांगदा ॥ १९१ ॥
समस्त राज्यकारभार समर्पून । तपासी गेला इंद्रसेन ।
तेथें करुनियां शिवार्चन । शिवपदासी पावला ॥ १९२ ॥
आठ पुत्र पितयासमान । सीमंतिनीसी झाले जाण ।
दहा सहस्र वर्षें निर्विघ्न । राज्य केलें नैषधपुरीं ॥ १९३ ॥
जैसा पितामह नळराज । परम पुण्यश्र्लोक तेजःपुंज ।
तैसाच चित्रांगद भूभुज । न्यायनीतीं वर्ततसे ॥ १९४ ॥
शिवरात्रि सोमवार प्रदोषव्रत । सीमंतिनी चढतें करीत ।
तिची ख्याति अद्भुत । सूत सांगे शौनकांदिकां ॥ १९५ ॥
सीमंतिनी आख्यान सुरस । ऐकतां सौभाग्यवर्धन स्त्रियांस ।
अंतरला भ्रतार बहुत दिवस । तो भेटेल मागुतेन ॥ १९६ ॥
विगतधवा ऐकती । त्या जन्मांतरीं दिव्य भ्रतार पावती ।
शिवचरणीं धरावीं प्रीती । सोमवार व्रत न सोडावें ॥ १९७ ॥
ऐसें ऐकतां आख्यान । अंतरला पुत्र भेटेल मागुतेन ।
आयुरारोग्य ऐश्र्वर्य पूर्ण । होय ज्ञान विद्या बहु ॥ १९८ ॥
गंडांतरें मृत्यु निरसोनि जाय । गतधन प्राप्त शत्रुपराजय ।
श्रवणें पठणें सर्व कार्य । पावे सिद्धी येणेंचि ॥ १९९ ॥
सीमंतिनी आख्यान प्रयाग पूर्ण । भक्तिमाघमासीं करितां स्नान ।
त्रिविध दोष जाती जळोन । शिवपद प्राप्त शेवटीं ॥ २०० ॥
सीमंतिनी आख्यान सुधारस । प्राशन करिती सज्जनत्रिदश ।
निंदक असुर तामस । अहंकारमद्य सेविती ॥ २०१ ॥
अपर्णाहृदयारविंदमिलिंद । श्रीधरस्वामी पूर्ण ब्रह्मानंद ।
अभंग अक्षय अभेद । न चळे न ढळे कदाही ॥ २०२ ॥
श्रीशिवलीलामृत ग्रंथ प्रचंड । स्कंदपुराण ब्रह्मोत्तरखंड ।
परिसोत सज्जन अखंड । षष्ठोध्याय गोड हा ॥ २०३ ॥
॥ श्रीसांबसदाशिवार्पणमस्तु ॥
ShriShivaLilamrut Adhyay 6 श्रीशिवलीलामृत अध्याय सहावा
Custom Search
