Female fish swollen Vasuvirya wherin Kavi Narayan entered and after completion of nine months she left egg on the sea shore. Birds broke the egg and ran away after hearing a big noise of crying of a baby boy. A fisher man named as Kamik saw the baby and took it to his house and gave to his wife Shardwata. Shardwata and Kamik brought the boy named him as Machchindar. At the age of 5 Kamik took Machchindra to catch the fishes for selling however Machchindra started leaving the fish in the water instead of storing for sale. As such Kamik was very angry and beat Machchindra on his chik and asked him if likes to live as a beggar instead of doing the family business. Machchindra decided to run away which he does and went to Badrikashram forest and started a rigorous Tapas.
श्रीनवनाथ भक्तिसार अध्याय पहिला (१) भाग २/२
ही कथा भक्तिकथामृतांत । वदविली आहे जगन्नाथें ।
आतां नवनारायण झालें व्यक्त । त्यांची कथा ऐकावी ॥ १०१ ॥
असो वसुवीर्य दोन्ही भाग झाला । एक मच्छीने प्राशिला ।
तंव कवि नारायण संचरोनि वहिला । गर्भ लागला वाढीसी ॥ १०२ ॥
दिवसानुदिवस नवमास । मच्छीने लोटिले जलोदरास ।
पुढे प्रसूत अंडज सुरस । यमुनाजळीं व्हावें जों ॥ १०३ ॥
तों तेथें एक कथा वर्तली । श्रीकैलासीं अपर्णा माउली ।
शिवासी म्हणे कृपासाउली । अनुग्रह मज द्यावा जी ॥ १०४ ॥
तुम्ही जपता जो मंत्र । तो मज द्यावा जी पवित्र ।
तेणेंकरोनि मी चिर । सनाथपणें मिरवेन जी ॥ १०५ ॥
शिव म्हणे उमे ऐक । मी मंत्र उपदेशीन सकळिक ।
परी एकांत ठाव अलोलिक । ऐसा जाण पाहिजे गे ॥ १०६ ॥
अपर्णा म्हणे एकांतस्थान । तरी महीवरी शोधूं आपण ।
ऐसें ऐकतां दयाघन । अवश्य तीतें म्हणतसे ॥ १०७ ॥
मग सिद्ध करोनि नंदिकेश्र्वर । हिंडतां स्थानें महीवर ।
श्रमोनि वर्ततां उमाईश्र्वर । यमुनेतटीं येऊनि पोंचले ॥ १०८ ॥
मग उतरोनि नंदिकेश्र्वरावरुनि तीं । नंदी ठेवोनि तटावरती ।
उभयतां उतरोनि यमुनेसरितीं । जवळ कांठीं बैसलीं ॥ १०९ ॥
तंव तो यमुनातटएकांत । तेथें मनुष्यांची न मिळे जात ।
ऐसें पाहोनि शुद्ध एकांत । तें स्थान ईश्र्वरासी मानलें ॥ ११० ॥
परी तो मच्छोदरांत । कवि नारायण नेणोनि त्यांत ।
पार्वतीतें उपदेशित । मंत्रसंजीवनीसी नाथ ॥ १११ ॥
तीतें तो मंत्र उपदेशितां । मच्छी तेथें होती सत्यता ।
तो उपदेशशब्द गर्भी तत्त्वतां । मच्छिंद्रानें ऐकला ॥ ११२ ॥
ऐकलेपरी ग्रहणचि झालें । तेणें करुनि ज्ञान प्रगटलें ।
मीतूंपण सर्व सरलें । सर्वचि ब्रह्म सनातन ॥ ११३ ॥
असो शिव पार्वतीतें पुसत । कीं कैसें चोज उपदेशांत ।
तूतें सांपडेल खूण ते मातें । बोलोनि दावीं अपर्णे तूं ॥ ११४ ॥
ऐसें शिव तीस पुसतां । तों आधींच मच्छेंद्र झाला बोलता ।
म्हणे महाराजा आदिनाथा । ब्रह्मवोज मिरवेल ॥ ११५ ॥ आतां किंबहुना चराचरा । असे स्वरुपीं वृत्ति साकार ।
नग नोहे हेमचि सार । आब्रह्मभुवनापासोनी ॥ ११६ ॥
ऐसें शिव ऐकतां वचना । जळीं पाहे चाकटोन ।
तों मच्छोदरीं नारायण । कवि महाराज समजला ॥ ११७ ॥
मग शंकर बोलते झाले त्याते । म्हणती महाराज तूं आहेस तेथें ।
तरी मम उपदेशाचा तूतें । लाभ झाला कविराया ॥ ११८ ॥
परी हे फारचि झालें अपूर्व । पुढें ऐक आनंदपर्व ।
मंत्रउपदेशगौरव । दत्तमुखीं करवीन मी ॥ ११९ ॥
तरी तुज जन्म झालियापाठीं । बद्रिकाश्रमीं यावे शेवटी ।
तेथे तूतें देईन भेटी । सर्व सामग्री सचिन्ह ॥ १२० ॥
ऐसें बोलोनि आदिनाथ । स्वस्थाना गेला अपर्णेसहित ।
येरीकडे गर्भ मच्छोदरांत । तोचि मंत्र घोकीतसे ॥ १२१ ॥
यापरी भरतां पूर्ण दिवस । मच्छीनें प्रसूतकळा समयास ।
अंड सांडोनि जळतटास । मच्छी गेली जळोदरीं ॥ १२२ ॥
असो अंड सांडोनि तीरास । मच्छी गेली जळोदरास ।
त्यास काहीं लोटल्या दिवस । यमुनातीरीं महाराजा ॥ १२३ ॥
तंव तेथे समयकाळीं । बकपक्ष्यांची उतरली मंडळी ।
मीन वेंचावया यमुनाजळीं । निजगणासहित संचरले ॥ १२४ ॥
तो अकस्मात मित्रात्मजातटी । अंडजशुक्तिका पाहिली दृष्टीं ।
मग सर्व मिळोनि चंचुपुटी । खाद्य म्हणोनि भेदिती ते ॥ १२५ ॥
चंचुपुटांचा भेदवज्र । तेणे अंड झाले जर्जर ।
द्विशकल होऊनि सत्वर । महीवरी आदळलें ॥ १२६ ॥
परी वरील शकल पडिले मही । खालील शकलांत बाळ विदेही ।
जैसा अर्क उदकप्रवाहीं । एकाएकीं उतरला ॥ १२७ ॥
रुदनशब्द कडकडाट । बाळतेजाचा बोभाट ।
तें न्याहाळितां चकचकाट । पाहोनिया पळाले ते ॥ १२८ ॥
असो सकळशुक्तिका रत्नाकर । आंत मुक्तमुक्तिकेचाच भद्र मच्छेंद्र ।
असतां तमारिकन्यातीर । पावला धीवर त्या काळीं ॥ १२९ ॥
तो धीवर कामिकनाम सुभट । पाहतां अंडज प्रकट ।
तों आंत रत्नतेज स्फुट । बाळ रम्य देखिला ॥ १३० ॥
देखिला परी जो सविता । मग चित्तीं द्रवली मोहममता ।
म्हणे बाळ हें कोमळ तत्त्वतां । यातें भक्षील कोणी सावज ॥ १३१ ॥
ऐसा उदय होतां चित्तीं । देव शब्दकुसुमा सांडिती ।
कीं हे महाराजा कामिकमूर्ती । बाळ नेई वो सदनातें ॥ १३२ ॥
अरे हा कवि नारायण । मच्छोदरी पावला जनन ।
तरी मच्छेंद्र ऐसें यातें नाम । जगामाजीं मिरवीं कीं ॥ १३३ ॥
अरे हा दक्ष योगींद्रजेठी । तारक नौका महीपाठीं ।
तरी तूं संशय सोडोनि पोटीं । सदना नेईं महाराजा ॥ १३४ ॥
ऐसे देववागुत्तररत्न । कर्णपुटिकं होतां भूषण ।
मग तें दृढ करोनि जतन । हृदयसंपुटीं पाळीतसे ॥ १३५ ॥
महाविश्र्वासाचे पाठीं । आधींच मोह नांदेल पोटीं ।
आनंदाची अपार दाटी । आनंदपात्रीं हेलावे ॥ १३६ ॥
जैसें पयाचेनि पात्रीं । घृतशर्करा होय मिश्रिती ।
तो गोडपणाचा भाग अमृतीं । वाढला कां जाईना ॥ १३७ ॥
कीं दरिद्राचे सुरवाडास । मनी पेटली राजहौस ।
ते गजशुंडींची माळा ग्रीवेस । सुख कां वाटलें जाईना ॥१३८ ॥
कीं वंशवृद्धि ते शून्यमय । चिंताकाळिमा निशा आहे ।
तैसा सुतमित्राचा होतां उदय । मग तेथ चिंता कासया ॥ १३९ ॥
कीं कवडीसाठीं वेंचिता प्राण । ते मांदूसचि लाधली सुखधन ।
कीं मृत्युभयातें असुख मानून । चित्त जडे चिंतासाकडीं ॥ १४० ॥
तों पीयूषाची अनुकूलता । गोडी सुखाचा उदय होतां ।
मग चिंतानिशीचा आनंदसविता । प्रमेलागीं हेलावे ॥ १४१ ॥
मग स्नेहकवचें करसंपुटी । तोयें न्हाणिला बाळजेठी ।
हृदयीं वाहूनि कामिक पोटीं । सदनीं आणिलें तयातें ॥ १४२ ॥
शारद्वता नामें सुंदरा नारी । ओपिता झाला तिचे करीं ।
म्हणे साजणी वंशाधारी । सुत मिरवीं लोकांत ॥ १४३ ॥
कीं पाहें पां पूर्ण भरंवसा । कीं राधातनय कर्ण जैसा ।
तरी तो पुढें राजमांदुसा । जगामाजी आव्हानी ॥ १४४ ॥
तन्न्यायें भाग्योदयें । सर्व सुखशयनीं पहुडावे ।
अहाहा बाळ अवतार होय । कवि नारायण मच्छेंद्र ॥ १४५ ॥ मग कामिकहाती सुढाळ सुता । नवरत्नांच्या सम पाहतां ।
परम आनंदली शारद्वता । बाळ कवळिला स्नेहमेळीं ॥ १४६ ॥
स्नेहें धरितांचि पयोधरी । पय दाटलें अतिपाझरीं ।
जैसे सोमतेजकरी । सोमकांत द्रवतसे ॥ १४७ ॥
असो कुशांचें मंडन । स्नेहभावें होतां संगोपन ।
मग बाळजठरपिंडीचा अग्न । पय पाहोनि स्वीकारी ॥ १४८ ॥
तैं स्नेहाचा ओघ बाणे । बाळ अंगिकारोनि मार्जनें ।
तप्तोदकीं घालोनि स्नानें । पालखातें हालवितसे ॥ १४९ ॥
आधींच नामें शारद्वता । त्यावरी अपत्यकामी कांता ।
तेथे बाळमोहकाम द्रवतां । कवण रीतीं वर्णावें ॥ १५० ॥
आधींच असतां अमरवेली । त्यावरी पर्जन्यवृष्टि झाली ।
मग तो हेलावा लवलव पाउलीं । कवणासी वर्णवे ॥ १५१ ॥
ऐसेपरी आनंदस्थितीं । दिवस लोटले कांहीसे मिती ।
पांच वरुषें वयावरुती । मच्छिंद्रनाथ मिरवला ॥ १५२ ॥
तंव कोणे एके दिवसी । सुदिनीं उदईक भूमीसी ।
पिता म्हणे तमारिकन्येसी । चला जाऊं ये मच्छिंद्रा ॥ १५३ ॥
अवश्य म्हणे मच्छिंद्रनाथ । कृतांतभगिनीतीरा येत ।
मग जळोदरीं संचरोनि तात । मच्छबाळां आव्हानीतसे ॥ १५४ ॥
तंव जाळ्यासवें मीनधाडी । आंतुल्या ओढी करसंपुटी ।
बाहेर काढितां कामिक जेठी । महीं मीनांतें सोडीतसे ॥ १५५ ॥
मच्छिंद्रासी म्हणे सुतोत्तमा । वेचोनि सांठवी या मीनां ।
ऐसे वदोनि कामिक पुन्हां । जळमाजी संचरे ॥ १५६ ॥
येरीकडे मच्छिंद्रनाथ । मीन देखतां म्हणे हो तात ।
अहा मातुळकुळा घात । कामिका ताता मांडिला ॥ १५७ ॥
तरी आपण असतां ऐसी रहाटी । बरवेपणें पाहतां दृष्टी ।
हें योग्य नव्हे कर्म पाठीं । उपकारा मिरवावें ॥ १५८ ॥
पूर्वी आस्तिकें मातुळकुळा रक्षिलें । आपुले तपाचेनि बळें ।
राव बोधोनि सत्रपाळ । नागकुळा वाचविले ॥ १५९ ॥
मग एक एक मत्स्य वेचोनि । प्रवाहा मेळवी जीवनालागोनी ।
तें कामिकतातें दृष्टीनें पाहोनी । परम चित्तीं क्षोभला ॥ १६० ॥
जैसा परम सबळ । पेटला मिरवी वडवानळ ।
तेवीं कामिकक्रोधाग्नि प्रबळ । हृदयामाजी धडाडी ॥ १६१ ॥
कीं मेघमंडळाचे दाटीं । चपळा पळती तेजावाटी ।
तैसा धडाडोनि क्रोध पोटीं । बाहेर आला तत्क्षणीं ॥ १६२ ॥
लक्षोनि मच्छिंद्राचें मुखमंडन । स्वकरपुटी केले ताडन ।
म्हणे जळोदरीचे काढितां मीन । बहु श्रम जाणसी ॥ १६३ ॥
तरी पुन्हां जळोदरी । मच्छ सोडितोसी कैसा भिकारी ।
खासील काय उदरांतरी । भीक मागों जाशील ॥ १६४ ॥
ऐसे ऐकोनि कमिकवचन । मनांत मच्छिंद्र करी बोलणें ।
सर्वांत पवित्र भिक्षान्न । दोष त्यासी कांहीं नसे ॥ १६५ ॥
तरी हाचि आतां उपदेश । आरंभावे भिक्षान्नास ।
येरीकडे जळोदरास । कामिक तेव्हां संचरला ॥ १६६ ॥
येरीकडे मच्छिंद्रनाथ दृष्टी चुकवोनि गमन करीत ।
भ्रमण करितां अद्वैतवनांत । सुढाळ जागा दिसेना ॥ १६७ ॥
मग उत्तरदिशा बद्रिकाश्रम । पाहतां झाला योगद्रुम ।
तेथें द्वादश वर्षे उत्तमोत्तम । योगालागी आचरला ॥ १६८ ॥
तें तीव्र तप गा शुचिस्मंत । मंत्रदृष्टी अद्वैतवनांत ।
लोहकंटक पादांगुष्ठांत । देऊनि तप करीतसे ॥१६९ ॥
ऊर्ध्व वायूचे करुनि भक्षण । दृष्टी अर्का देऊनि दान ।
वाचा करोनि कृष्णार्पण । हरीभजनीं मिरविला ॥ १७० ॥
शरीर क्लेशा देऊनि दान । ईश्र्वरी वेध तनुमनप्रमाणें ।
तेणें अस्थिपंजरावरोन । त्वचा तितुकी मिरवीतसे ॥ १७१ ॥
तपें भक्षिलें सकळ मांस । परी लाग न लागे अस्थित्वचेस ।
मांस भक्षोनि सकळ भागास । वृद्धिरस सकळ आटिलें ॥ १७२ ॥
नेत्र फिरोनि झाल्या वाती । दिसों लागली कार्पासरीती ।
सकळ तेजाची आटली ज्योति । महाघोर तपानें ॥ १७३ ॥
अस्थि त्वचा व्यक्त होऊनी । शिरा दिसती चांगुलपणीं ।
सर्व अंग गेले वाळोनि । काष्ठापरी मिरवितसे ॥ १७४ ॥
ऐसे क्लेश असंभवित । मच्छिंद्रअंगी जाणवत ।
तों तेथें अकस्मात । अत्रिनंदन पातला ॥ १७५ ॥
संचरोनि देवालया । स्तविता झाला उमाराया ।
हे दक्षजामाता करुणालया । दिगंबरा आदिपुरुषा ॥ १७६ ॥
कामांतका फणिवेष्टका । रुंडभूषणा कैलासनायका ।
अपर्णानिधाना कामांतका । वृषभारोहणा महाराजा ॥ १७७ ॥
हे सकळ दानवांतका । देवाधीशा उमाकांता ।
प्रळवरुद्रा त्रिपुरांतका । शूलपाणी महाराजा ॥ १७८ ॥
हे शंकरनामाभिधानी । पंचवक्त्रा त्रिनयनी ।
भस्मधारणा उमारमणी । नरकपाळा विराजसी ॥ १७९ ॥
ऐसें स्तुतीचें वाग्रत्न । दत्त अर्पितां माळा करोन ।
तेणें तोषोनि कामदहन । प्रत्यक्षपणें मिरवला ॥ १८० ॥
प्रत्यक्ष होतां उमाकांत । नयनीं यजिता झाला दत्त ।
मग आलिंगोनि प्रेमभरित । निकट आपण बैसला ॥ १८१ ॥
योगक्षेमाची सकळ वार्ता । शिव पुसता झाला दत्ता ।
तेणेंही सांगोनि क्षेमवार्ता । शिवसुखा पूसिलें ॥ १८२ ॥
यापरी बोलता झाला दत्त । कीं बद्रिकाश्रमीं कानन बहुत ।
तरी महाराजा दृष्टी व्यक्त । माजी करा कृपाळुवा ॥ १८३ ॥
मग अवश्य म्हणोनि उमारमण । उभयतां पाहूं चालले कानन ।
परी ही वासना दत्ताकारणें । मच्छिंद्रदैवें उद्भवली ॥ १८४ ॥
जैसा लाभ असतो पदरीं । तो सहज वळूनि येत घरीं ।
लघुशंके मूत्रधारीं । मांदुसघट लागतसे ॥ १८५ ॥
कीं उष्णत्रासें मही चाली । आतुडे कल्पतरुची साउली ।
तेवीं दत्तवासना उद्भवली । मच्छिंद्रदैवप्रकरणीं ॥ १८६ ॥
कीं याजव्रता टाकिल्या बाहेरी । हिरा ठेवोनि नेत मारी ।
तेवीं दत्तात्रेयवासनालहरी । उदेली मच्छिंद्रदैवानें ॥ १८७ ॥
असो ऐशा लाभभावना । उभयतां रमती बद्रिकाश्रमा ।
नाना तरुप्लवंगमां । अपार चिन्हें पाहती ॥ १८८ ॥
सुरतरु पोफळी । बकुळ चंपक कर्दळी ।
गुलछबु गुलाब केळी । नारळी सोनकेळी शोभल्या ॥ १८९ ॥
कीं सहज पाषाण ढळितां महीसी । दैवें आतुडे हस्तपादांसी ।
तेवीं मच्छिंद्रदैवउद्देशी । दत्तवासना उद्भवली ॥ १९० ॥
ऐसे वर्णितां अपारतरु । तरी बद्रिकेचा फार शेजारु ।
कानना महा निकट मंदारु । मंदराचळ शोभला ॥ १९१ ॥
तयावरोनि वर्षत तोयवर । मणिकर्णिके अपार नीर ।
ती भागीरथी उत्तमतीर । निजदृष्टीनें पाहिली ॥ १९२ ॥
मग तेथ ओघ धरोन । उभयतां करिते झाले गमन ।
असो मच्छिंद्राकारणें । निजदृष्टीं पाहातील ॥ १९३ ॥
तेथे जी जी होईल वार्ता । श्रीगुरु ज्ञानें होय सांगता ।
निमित्तमात्र धुंडीसुता । ग्रंथामाजी मिरविलें ॥ १९४ ॥
धुंडीसुत नरहरिवंशीं । मालू वदे कवित्वासी ।
निमित्तमात्र नरहरिकृपेसी । तोचि बोलवी ज्ञानेश ॥ १९५ ॥
स्वस्ति श्रीभक्तिकथासार । संमत गोरक्षकाव्य किमयागार ।
सदा परिसोत भाविक चतुर । प्रथमोऽध्याय गोड हा ॥ १९६ ॥
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥
॥ नवनाथभक्तिसार प्रथमोऽध्याय संपूर्ण ॥
Shri NavnathBhaktiSar Adhyay 1
श्रीनवनाथ भक्तिसार अध्याय पहिला (१)
Custom Search
