SunderKanda Part 2
दोहा—राम काजु सबु करिहहु
तुम्ह बल बुद्धि निधान ।
आसिष देइ गई सो हरषि चलेउ
हनुमान ॥ २ ॥
तू बल-बुद्धीचे निधान असल्यामुळे
प्रभूंचे सर्व कार्य सिद्धीस नेशील. ‘ असा आशीर्वाद देऊन ती निघून गेली. मग हनुमान
आनंदाने पुढे निघाला. ॥ २ ॥
निसिचरि एक सिंधु महुँ रहई
। करि माया नभु के खग गहई ॥
जीव जंतु जे गगन उड़ाहीं ।
जल बिलोकि तिन्ह कै परिछाहीं ॥
गहइ छाहँ सक सो न उड़ाई ।
एहि बिधि सदा गगनचर खाई ॥
सोइ छल हनूमान कहँ कीन्हा ।
तासु कपटु कपि तुरतहिं चीन्हा ॥
समुद्रामध्ये एक
राक्षसी राहात होती. आकाशात उडणार्‍या पक्ष्यांना ती आपल्या मायावी शक्तीने पकडत
असे. जे जीव-जंतु आकाशात उडत असत, त्यांची सावली ती पाण्यात पाहात असे व ती सावली
पकडत असे, त्यामुळे प्राण्यांना उडता येत नसे. ते पाण्यात पडत. अशाप्रकारे ती
आकाशात उडणार्‍या प्राण्यांना खात असे. तिने तसेच कपट हनुमानाशीही केले. त्याने
तिचे कपट लगेच ओळखले. ॥ १-२ ॥
ताहि मारि मारुतसुत बीरा ।
बारिधि पार गयउ मतिधीरा ॥
तहॉं जाइ देखी बन सोभा ।
गुंजत चंचरीक मधु लोभा ॥
धीर बुद्धीचा वीर
हनुमान तिला ठार मारुन समुद्रापलीकडे गेला. त्याला वनाची शोभा दिसली. मधाच्या
लोभाने भ्रमर गुंजारव करीत होते. ॥ ३ ॥
नाना तरु फल फूल सुहाए । खग
मृग बृंद देखि मन भाए ॥
सैल बिसाल देखि एक आगें ।
ता पर धाइ चढ़ेउ भय त्यागें ॥
त्या वनात अनेक
प्रकारचे वृक्ष फळा-फुलांनी बहरलेले होते. ते फार शोभून दिसत होते. तेथील
पशु-पक्ष्यांचे समूह पाहून हनुमानाचे मन प्रसन्न होऊन गेले. त्याला समोर एक विशाल
पर्वत दिसला. तो निर्भयपणें उडी मारुन त्या पर्वतावर चढला. ॥ ४ ॥
उमा न कछु कपि कै अधिकाई ।
प्रभु प्रताप जो कालहि खाई ॥
गिरि पर चढ़ि लंका तेहिं
देखी । कहि न जाइ अति दुर्ग बिसेषी ॥
शिव म्हणतात, ‘ हे उमे,
यामध्ये वानर हनुमानाचा काही मोठेपणा नाही. जो काळाचाही काळ आहे, हा किल्ला
कल्पनेहून फारच मोठा आहे. ॥ ५ ॥
अति उतंग जलनिधि चहु पासा ।
कनक कोट कर परम प्रकासा ॥
तो अत्यंत उंच होता.
त्याच्या चारी बाजूंना समुद्र होता. किल्ल्याच्या सोन्याच्या तटबंदीचा मोठा
पसरलेला होता. ॥ ६ ॥
छं० कनक कोट बिचित्र मनि
कृत सुंदरायतना घना ।
चउहट्ट हट्ट सुबट्ट बीथीं
चारु पुर बहु बिधि बना ॥
गज बाजि खच्चर निकर पदचर रथ
बरुथन्हि को गनै ।
बहुरुप निसिचर जूथ अतिबल
सेन बरनत नहिं बनै ॥ १ ॥
ती चित्रविचित्र
रत्नांनी जडविलेली सोन्याची तटबंदी होती. तिच्या आतल्या बाजूस सुंदर सुंदर घरे
होती. तेथे चौक, बाजार, सुंदर मार्ग व गल्ली-बोळ होते. सुंदर नगर नाना प्रकारे
सजविलेले होते. हत्ती, घोडे व खेचरांच्या झुंडी, तसेच पायदळ आणि रथांचे समूह यांची
गणना कोण करु शकेल ? अनेक रुपांमध्ये राक्षसांची सैन्यदले होती आणि त्या बलवान
सेनेचे वर्णन करणेच कठीण. ॥ १ ॥
बन बाग उपबन बाटिका सर कूप
बापीं सोहहीं ।
नर नाग सुर गंधर्ब कन्या
रुप मुनि मन मोहहीं ॥
कहुँ माल देह बिसाल सैल
समान अतिबल गर्जहीं ।
नाना अखारेन्ह भिरहिं
बहुबिधि एक एकन्ह तर्जहीं ॥ २ ॥
वने, बागा, उपवने,
फुलवाड्या, तलाव, विहिरी आणि आड शोभत होते. मनुष्यकन्या, नागकन्या, देवकन्या व
गंधर्वकन्या या आपल्या सौंदर्याने मुनींच्या मनालाही भुरळ पाडणार्‍या होत्या. कुठे
पर्वतासारख्या विशाल शरीराचे बलवान मल्ल गर्जना करीत होते. ते अनेक आखाड्यांमध्ये
अनेक प्रकारे एकमेकांशी भिडून आव्हान देत होते. ॥ २ ॥
करि जतन भट कोटिन्ह बिकट तन
नगर चहुँ दिसि रच्छहीं ।
कहुँ महिष मानुष धेनु खर अज
खल निसाचर भच्छहीं ॥
एहि लागि तुलसीदास इन्ह की
कथा कछु एक है कही ।
रघुबीर सर तीरथ सरीरन्हि
त्यागि गति पैहहिं सही ॥ ३ ॥
भयानक शरीराचे
कोट्यावधी राक्षस काळजीपूर्वक नगराची चारी बाजूंनी रखवाली करीत होते.दुष्ट राक्षस,
कुठे म्हशी, गाई, गाढवे व बकर्‍या मारुन खात होते. तुलसीदासाने हे सर्व थोडक्यात
एवढ्यासाठीच सांगितले आहे की, प्रभू श्रीरामांच्या बाणरुपी तीर्थामध्ये आपला देह
विसर्जित करुन हे सर्वजण निश्चितपणे परमगती प्राप्त करणार आहेत. ॥ ३ ॥
दोहा—पुर रखवारे देखि बहु कपि
मन कीन्ह बिचार ।
अति लघु रुप धरौं निसि नगर
करौं पइसार ॥ ३ ॥
नगराचे बहुसंख्य
रखवालदार पाहून हनुमानाने मनात विचार केला की, आता छोटे रुप धरावे आणि रात्रीच्या
वेळी नगरात प्रवेश करावा. ॥ ३ ॥
मसक समान रुप कपि धरी ।
लंकहि चलेउ सुमिरि नरहरी ॥
नाम लंकिनी एक निसिचरी । सो
कह चलेसि मोहि निंदरी ॥
हनुमान अतिशय छोटे रुप
घेऊन मनुष्य लीला करणार्‍या श्रीरामचंद्रांचे स्मरण करुन लंकेला निघाला. लंकेच्या
दारावर लंकिनी नावाची एक राक्षसी राहात होती. ती म्हणाली, ‘ माझी उपेक्षा करुन मला
न विचारता कुठे निघालास ? ॥ १ ॥
जानेहि नहीं मरमु सठ मोरा ।
मोर अहार जहॉं लगि चोरा ॥
मुठिका एक महा कपि हनी ।
रुधिर बमत धरनीं ढनमनी ॥
हे मूर्खा, तुला माझे
रहस्य कुठे ठाऊक आहे ? जितके चोर असतात, ते माझा आहार बनतात.’ हनुमानाने तिला एक
ठोसा दिला, त्यामुळे ती रक्त ओकत जमिनीवर पडली. ॥ २ ॥
पुनि संभारि उठी सो लंका ।
जोरि पानि कर बिनय ससंका ॥
जब रावनहि ब्रह्म बर दीन्हा
। चलत बिरंचि कहा मोहि चीन्हा ॥
ती लंकिनी स्वतःला
सावरत पुन्हा उठली आणि भीतीने हात जोडून विनंती करु लागली. ती म्हणाली, ‘
ब्रह्मदेवांनी रावणाला जेव्हा वर दिला होता, तेव्हा जाताना त्यांनी मला राक्षसांच्या
नाशाची खूण सांगितली होती की, ॥ ३ ॥
बिकल होसि तैं कपि के मारे
। तब जानेसु निसिचर संघारे ॥
तात मोर अति पुन्य बहूता ।
देखेउँ नयन राम कर दूता ॥
जेव्हा तू वानराने मारल्यावर व्याकूळ होशील, तेव्हा तू राक्षसांचा संहार झाला, असे समज ‘. मी श्रीरामचंद्रांच्या दूताला आपल्या डोळ्यांनी पाहिले, हे माझे मोठे पुण्य होय. ॥ ४ ॥
No comments:
Post a Comment