Gurucharitra Adhyay 32
Gurucharitra Adhyay 32 is in Marathi. Name of this Adhyay is MrutaVipraSanjivanam.
गुरुचरित्र अध्याय ३२
श्रीगणेशाय नमः । श्रीसरस्वत्यै नमः । श्रीगुरुभ्यो नमः ।
पतिव्रतेचि आचाररीति । सांगे देवांसी बृहस्पति ।
सहगमन केलिया फळश्रुति । येणेंपरि निरोपिला ॥ १ ॥
विधवापणाचा आचारु । सांगता झाला देवगुरु ।
पुसती देव ऋषेश्र्वरु । ऐका श्रोते एकचित्तें ॥ २ ॥
जवळी नसतां आपुला पति । त्यातें जाहली असेल मृत्युप्राप्ति ।
काय करावें त्याचे सतीं । केवीं करावें सहगमन ॥ ३ ॥
अथवा असेल गरोदरी । असे तान्हा कुमारकुमरी ।
काय करावें तैसिये नारीं । म्हणूनि विनवीती गुरुसी ॥ ४ ॥
ऐकोनि देवांचें वचन । सांगता झाला विस्तारोन ।
एकचित्त करुनि मन । ऐका श्रोते सकळिक ॥ ५ ॥
पति जवळी असतां जरी । सहगमना जावें तये नारीं ।
असेल आपण गरोदरी । करुं नये सहगमन ॥ ६ ॥
स्तनपानी असेल कुमर । तिणें करितां पाप थोर ।
पुरुष मेला असेल दूर । सहगमन करुं नये ॥ ७ ॥
तिणें असणें विधवापणे । विधिपूर्वक आचरणें ।
सहगमनासमान असे पुण्य । एक चित्तें परियेसा ॥ ८ ॥
विधवापणाचा आचार । करितां असे पुण्य थोर ।
निवर्ततां आपुला भ्रतार । केशवपन करावें ॥ ९ ॥
ज्या कां विधवा नारी केश राखिती । त्याची ऐका फलश्रुती ।
तिचे केश पुरुषा बांधिती । नरकाप्रती नेती जाणा ॥ १० ॥
याकारणें वपन । करावें तिणें नित्य स्नान ।
एक वेळ भोजन । करावें तिणें परियेसा ॥ ११ ॥
एक धान्याचे अन्न । करावें तिणें भोजन ।
तीन दिवसां उपोषण । करावें तिणें भक्तिनें ॥ १२ ॥
पांच दिवसां पक्ष-मासीं । करावें तिणें उपोषणासी ।
अथवा चांद्रायणग्रासीं । भोजन करणें परियेसा ॥ १३ ॥
चंद्रोदय बीजेसी । एक ग्रास तया दिवसीं ।
चढत घ्यावें पंधरा ग्रासीं । पौर्णिमेसी भोजन ॥ १४ ॥
कृष्णपक्षीं येणेपरी । ग्रास घ्यावें उतरत नारी ।
अमावास्या येतां जरी । एक ग्रास जेवावें ॥ १५ ॥
शक्ति नाहीं वृद्धाप्येसीं । एकान्न जेवावें परियेसीं ।
अथवा फल-आहारेसीं । अथवा शाकाहार देखा ॥ १६ ॥
अथवा घ्यावें क्षीर मात्र । अधिक न घ्यावें पवित्र ।
जेणें राहे प्राणमात्र । श्र्वासोच्छ्वास चाले ऐसे ॥ १७ ॥
शयन करी मंचकावरी । पुरुषा घाली रौरव घोरीं ।
भोगी नरक निरंतरी । पतीसहित परियेसा ॥ १८ ॥
करुं नये मंगलस्नान । अथवा देहमर्दन ।
गंध परिमळ तांबूल जाण । पुष्पादि तिणें वर्जावें ॥ १९ ॥
पुत्रावीण असेल नारी । करणें तर्पण पुत्रापरी ।
तीळ-दर्भ-कुशाधारीं । गोत्र नाम उच्चारावें ॥ २० ॥
विष्णुपूजा करावी नित्य । आपुला पुरुष हाचि म्हणत ।
पुरुषरुप आठवी चित्त । विष्णुस्थानीं आरोपिजे ॥ २१ ॥
पुरुष असतां जेणेंपरी । पतिनिरोपें आचार करी ।
तेणेचि रीतीं विष्णु अवधारीं । त्याचे निरोपे आचरावें ॥ २२ ॥
तीर्थयात्रा-उपावासव्रत । विष्णुनिरोपें करणें पवित्र ।
अथवा गुरु द्विज असत । त्यांचे निरोपें करावें ॥ २३ ॥
आपण असतां सुवासिनी । जे जे प्रीति अंतःकरणीं ।
तैशीं वस्तु द्यावी झणी । विद्वद् ब्राह्मण पूजोनियां ॥ २४ ॥
वैशाख-माघ-कार्तिकमास । असे आचार विशेष ।
माघस्नान तीर्थास । विष्णुस्मरणें करावें ॥ २५ ॥
वैशाखी जळकुंभदान । कार्तिकी दीपाराधन ।
घृतदान द्यावें ब्राह्मणां । यथानुशक्त्या दक्षिणेसीं ॥ २६ ॥
माघमासीं तिळघृतेसी । दान द्यावें ब्राह्मणासी ।
वैशाखमासीं अरण्यासी । पोई घालिजे निर्मळोदकें ॥ २७ ॥
शिवालयीं ईश्र्वरावरी । गळती ठेविजे निर्मळ वारीं ।
गंध परिमळ पूजा करी । अनंत पुण्य असे देखा ॥ २८ ॥
ब्राह्मणाचे घरोघरीं । उदक घालिजे शक्त्यनुसारीं ।
अन्न द्यावें अवधारीं । अतिथिकाळीं विद्वज्जना ॥ २९ ॥
तीर्थयात्रे जात्यां लोकां । त्यातें द्याव्या छत्रपादुका ।
येतील आपुले गृहातिका । पादप्रक्षालन करावें ॥ ३० ॥
वारा घालिजे विंझणेसीं । द्यावें वस्त्र परिधानेसीं ।
गंध तांबूल परिमळेसीं । कर्पूरविडा परियेसा ॥ ३१ ॥
जलपात्र द्यावें शक्तीसीं । गुड-आम्लपानकेसीं ।
द्राक्ष-कर्दळी-फळेसी । ब्राह्मणा द्यावें मनोहर ॥ ३२ ॥
जें जें दान देतां द्विजां । आपुले पतीच्या नामीं सहजा ।
संकल्प करावा पुरुषकाजा । धर्म करणें येणेंपरी ॥ ३३ ॥
कार्तिकमासीं जवाचे अन्न । अथवा जेविजे एकान्न ।
वृतांक सेवगा सुरण । तैलादि मधु वर्जावें ॥ ३४ ॥
न जेवावें कांस्यपात्रेसीं । त्यजावें द्विदाळिक समस्ती ।
मनीं असावें पवित्र । एकमास परियेसा ॥ ३५ ॥
पलाशपात्री भोजन करणे । मग करणें उद्यापन ।
जें जें व्रत धरी आपण । तेणेंपरी परियेसा ॥ ३६ ॥
घृत भरुन कास्यपात्र । विप्रा द्यावें मनोरथ ।
भूमिशयन केलें व्रत । मंचक द्यावा ब्राह्मणासी ॥ ३७ ॥
जें जें लक्षण त्यजिलें आपण । समस्त द्यावें तें ब्राह्मणा ।
रसद्रव्य एक महिना । त्यागे करावें परियेसा ॥ ३८ ॥
त्यजूनिया दधि क्षीरा । तेणें उद्यापन करा ।
असेल जरी शक्त्यनुसारा । धेनु द्यावी सालंकृत ॥ ३९ ॥
विशेष असे आणिक व्रत । दीपदान असे ख्यात ।
वर्णितां महिमा अनंत । देवांसी म्हणे बृहस्पति ॥ ४० ॥
दीपदान भाग सोळा । वरकड नव्हती धर्म सकळा ।
याकारणें अनंतफळ । दीपदान करावें ॥ ४१ ॥
माघस्नान माघमासीं । करणें सूर्योदयासी ।
येणेंपरी एक मासीं । आचरावें भक्तीनें ॥ ४२ ॥
लाडू तिळवे खर्जुरेसीं । करुनि पक्वान्नें ब्राह्मणासी ।
द्यावीं तिणें भक्तीसीं । विप्रवर्गा परियेसा ॥ ४३ ॥
शर्करा मिरें एळेसीं । तळून अपूप घृतेसीं ।
दान द्यावें यतीसी । भोजन द्यावें तापसियातें ॥ ४४ ॥
व्हावया शीतनिवारण । काष्ठें द्यावीं ब्राह्मणा ।
हेमंतऋतु येतां जाण । वस्त्रें द्यावीं द्विजांसी ॥ ४५ ॥
पर्यंक द्यावा सुषुप्तीसी । एकाद्या भल्या ब्राह्मणासी ।
चित्र-रक्तवस्त्रेसी । कंबळ द्यावें विप्रवर्गा ॥ ४६ ॥
व्हावया शीतनिवारण । औषधें द्यावी उष्ण उष्ण ।
तांबूलदान परिपूर्ण । द्यावें एळाकर्पूरेसीं ॥ ४७ ॥
गृहदान द्यावें ब्राह्मणांसी । संवत्सर एक ग्रासेसीं ।
जाती तीर्थवासासी । पादरक्षा घेऊन द्याव्या ॥ ४८ ॥
गंध-परिमळ-पुष्पेसीं । पूजा करावी केशवासी ।
रुद्राभिषेक-विधीसीं । संतोषवावा गौरीहर ॥ ४९ ॥
धूप-दिप-नैवेद्येसीं । पूजा करावी षोडशी ।
प्रीति बहु शंकरासी । दीपमाळा उजळितां ॥ ५० ॥
आपुला पुरुष ध्यावोनि । नारायण तो म्हणोनि ।
पूजा करावी एको मनीं । भक्तिभावें परियेसा ॥ ५१ ॥
नेमें असावें ते नारीं । न बैसावें बैलावरी ।
लेंवू नये चोळी करीं । श्र्वेतवस्त्र नेसावें ॥ ५२ ॥
रक्त-कृष्ण-चित्रवस्त्र । नेसतां जाण दोष बहुत ।
आणिक असे एक व्रत । पुत्राचे बोलें वर्तावें ॥ ५३ ॥
' आत्मा वै पुत्र नाम ' । म्हणून बोलती वेदागम ।
पतीपासाव पुत्रजन्म । पुत्रअनुज्ञें असावें ॥ ५४ ॥
ऐसा आचार विधवेसी । असे शास्त्रपुराणेसीं ।
जरी आचरती भक्तीसीं । सहगमन केलें फळ असे ॥ ५५ ॥
पापी जरी पति आपुला । असेल पूर्वीं निवर्तला ।
नरकामध्यें वास केला । पापरुपें भुंजत ॥ ५६ ॥
विधवापणें येणेपरी । आचार करी जे नारी ।
मरण होतांचि अवसरीं । पतीसी घेवोनि स्वर्गी जाय ॥ ५७ ॥
येणेंपरी बृहस्पति । सांगे समस्त देवांप्रति ।
लोपामुद्रेची केली स्तुति । पतिव्रताशिरोमणि ॥ ५८ ॥
जितुक्या पतिव्रता नारी । समस्त भागीरथीसरी ।
त्यांचे पुरुष शंकरापरी । पूजा करावी दोघांची ॥ ५९ ॥
ऐसें बृहस्पतीचें वचन । सांगितलें मुनि विस्तारोन ।
ऐक बाळे तुझें मन । ज्यावरी प्रीति तें करीं ॥ ६० ॥
दुःख सकळ त्यजोनि । माझे बोल ठेवीं मनीं ।
सांगितले तुज मार्ग दोनी । परलोकाचें साधन ॥ ६१ ॥
धैर्य असेल आपणासी । करीं सहगमन पतीशीं ।
विधवापणें आचार करिसी । तेंहि पुण्य तितुकेंचि ॥ ६२ ॥
जे आवडी तुझे मनीं । सांगावें विस्तारोनि ।
हस्त मस्तकीं ठेवूनि । पुसतसे प्रेमभावें ॥ ६३ ॥
ऐसें म्हणतां अवसरीं । केलें नमन तिये नारीं ।
विनवीतसे करुणोत्तरीं । भक्तिभावेंकरुनियां ॥ ६४ ॥
जय जया योगीश्र्वरा । तूंचि पिता सहोदरा ।
माझ्या प्राण-मनोहरा । जनक जननी तूंचि होसी ॥ ६५ ॥
आल्यें आपण परदेशांत । जवळी नाही बंधुभ्रात ।
भेटलासि तूं परमार्थ । अंतकाळींचा सोहरा ॥ ६६ ॥
सांगितले आचार दोनी । कष्ट अधिक विधवापणीं ।
अशक्य आम्हां न-टाके स्वामी । अपार असे दातारा ॥ ६७ ॥
तरुण्यपण आपणासी । लावण्य असे या देहासी ।
निंदापवाद शरीरासी । घडेल कलि-वर्तमानीं ॥ ६८ ॥
संतोष होतो माझे मनीं । पुण्य अपार सहगमनी ।
पतीसवें संतोषोनि । जाईन स्वामी निर्धारें ॥ ६९ ॥
म्हणोनि मागुती नमस्कारी । माथा घांसूनि चरण धरी ।
स्वामी मातें तारीं तारीं । भवसागरीं बुडतसे ॥ ७० ॥
करुणाकृपेचा सागर । उठवीतसे योगेश्र्वर ।
देता जाहला अभयकर । म्हणे पतीसवे असावें ॥ ७१ ॥
जोडा होवोनि पुरुषासी । जाय माते संगमासी ।
सांगेन तुज विशेषीं । ऐक माते एकचित्तें ॥ ७२ ॥
आलेति तुम्ही दुरोनि । श्रीगुरुभेटीलागोनि ।
आरोग्य पतीसी व्हावें म्हणोनि । भक्तिभावेंकरुनियां ॥ ७३ ॥
होणार झाली ब्रह्मकरणी । काळासी जिंकिलें नाहीं कोणीं ।
जैसें ईश्र्वर निर्माणी । तेणेंपरी होतसे ॥ ७४ ॥
ब्रह्मलिखित न चुके जाण । जें जें असेल कारण ।
तैसे घडतें श्रुतिवचन । दुःख कोणीं करुं नये ॥ ७५ ॥
हरिश्र्चंद्र राजा देखा । डोंबाघरीं वाहे उदका ।
राजा होता बळी ऐका । तोही गेला पाताळीं ॥ ७६ ॥
सहा कोटि वर्षे ज्यासी । आयुष्य असे रावणासी ।
तोही झाला ग्रास काळासी । दुर्योधना काय जाहलें ॥ ७७ ॥
भीष्मदेवो इच्छामरणी । तोही पडला महारणीं ।
परीक्षिती सर्पाभेणीं । लपतां काय झालें तया ॥ ७८ ॥
अनंत अवतार येणेंपरी । होऊनि गेले संसारीं ।
देव दानव तेणेंपरी । समस्त काळाआधीन ॥ ७९ ॥
याकारणें काळासी । नाही जिंकिलें कोणीं क्षितीसी ।
समस्त देवदानवांसी । काळ जिंकिता निर्धारे ॥ ८० ॥
काळा जिंकिता नाही कोणी । सर्व एक गुरुवांचोनि ।
भाव असे ज्याचे मनीं । त्यासीं प्रत्यक्ष असे जाणा ॥ ८१ ॥
आतां तुम्ही ऐसें करणें । जावें त्वरित सहगमनें ।
अंतःकाळ होतां क्षणें । गुरुदर्शना जाईं माये ॥ ८२ ॥
इतुकें दूर येऊनि । श्रीगुरुचरण पाहें नयनीं ।
मग तेथोनि येऊनि । पतीसवें जाईं म्हणे ॥ ८३ ॥
म्हणोनि भस्म तयेंवेळीं । लाविता झाला कपाळी ।
रुद्राक्ष चारी त्तकाळी । देता जहाला तियेसीं ॥ ८४ ॥
योगेश्र्वर म्हणती तियेसी । रुद्राक्ष बांधी गळसरीसी ।
दोनी प्रतकर्णासी । बांधोनि दहन करावें ॥ ८५ ॥
आणिक एक सांगेन तुज । गुरुदर्शना जासी सहज ।
रुद्रसूक्त म्हणती द्विज । श्रीगुरुचरण प्रक्षाळितां ॥ ८६ ॥
तेंचि तीर्थ घेवोनि । आपुले देहीं प्रोक्षोनि ।
प्रेतावरी आणोनि । प्रोक्षण करी भक्तीनें ॥ ८७ ॥
मग जावें सहगमनीं । वाणें द्यावीं सुवासिनीं ।
अनेक द्रवें वेंचूनि । ब्राह्मणमुखीं अर्पावें ॥ ८८ ॥
ऐशापरी तियेसी । सांगोनि गेला तो तापसी ।
पतिव्रता भावेंसीं । करी आयती तये वेळीं ॥ ८९ ॥
भले विप्र बोलावूनि । प्रेता प्रायश्र्चित देवोनि ।
षोडश कर्म आचरोनि । औपासन करविताति ॥ ९० ॥
सुस्नात होऊनि आपण । पीतांबर नेसोन ।
सर्वाभरणें लेवोन । हळदी कुंकुम लावीतसे ॥ ९१ ॥
औपासन प्रेतासी । करविताति विधीसीं ।
प्रेत बांधोनि काष्टेसीं । घेऊनि गेले गंगेत ॥ ९२ ॥
अग्नि घेऊनि तळहातेसीं । निघाली पतिव्रता कैसी ।
आनंद बहु मानसीं । प्रेतापुढें जातसे ॥ ९३ ॥
सोळा वरुषें तारुण्यपण । सुंदर रुप लावण्य ।
ल्याइली असे आभरणें । लक्ष्मीसारखी दिसतसे ॥ ९४ ॥
मिळोनियां नगरनारी । पहावया आल्या सहस्त्र चारी ।
माथा तुकिती सुरवरी । पतिव्रता पाहोनियां ॥ ९५ ॥
एक म्हणती काय नवल । पूर्ववयेसीं असे बाळ ।
काय दैव पूर्वफळ । पतिसमागमें जातसे ॥ ९६ ॥
देखिलें नाहीं पतीचे सुख । नाहीं जहालें बाळ एक ।
कैसा जीव झाला ऐक्य । आनमदरुपें जातसे ॥ ९७ ॥
एक म्हणती शिकवा इसी । वायां कां वो जीव देसी ।
परतूनि जाईं माहेरासी । आपुले मातापित्याजवळी ॥ ९८ ॥
एक म्हणती ज्ञानवंता । सत्य नारी पतिव्रता ।
बुद्धि दे गा जगन्नाथा । समस्त स्त्रियांसी ऐसीच ॥ ९९ ॥
धन्य इचीं मातापिता । बेचाळीस उद्धरील आतां ।
Gurucharitra Adhyay 32
गुरुचरित्र अध्याय ३२
Custom Search
No comments:
Post a Comment