Gurucharitra Adhyay 48 गुरुचरित्र अध्याय ४८

Gurucharitra Adhyay 48 

Gurucharitra Adhyay 48is in Marathi. In this Adhyay ShriGuru is telling how Gangapur is a Tirth-Kshetra like Kashi. People of Gangapur need go to anywhere since all the kshetras are there at Amarja-Sangam. Name of this Adhyay is Amarjasangame- Gandharvapur-Tirth-Mahima-Nirupanam.

गुरुचरित्र अध्याय ४८ 

श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥ 

नामधारक शिष्य सगुण । लागे सिद्धाचिया चरणा । 

विनवीतसे कर जोडून । भक्तिभावें करुनियां ॥ १ ॥ 

त्रिमूर्तीचा अवतार । वेषधारी जाहला नर । 

राहिला प्रीतीनें गाणगापुर । कवण क्षेत्र म्हणोनियां ॥ २ ॥ 

भूमीवरी प्रख्यात । तीर्थें असती असंख्यात । 

समस्त सोडोनि येथ । काय कारणें वास केला ॥ ३ ॥ 

या स्थानाचें महिमान । सांगा स्वामी विस्तारुन । 

म्हणोनि धरिले सिद्धाचे चरण । नामधारकें तया वेळीं ॥ ४ ॥ 

ऐकोनि तयाचें वचन । सिद्धमुनि संतोषोन । 

सांगतसे विस्तारुन । ऐका श्रोते एकचित्तें ॥ ५ ॥ 

आश्र्विन वद्य चतुर्दशीं । दिपवाळी पर्वणीसी । 

श्रीगुरु म्हणती शिष्यांसी । स्नान करावें त्रिस्थळींचे ॥ ६ ॥ 

गया प्रयाग आणि वाराणशी । चला यात्रे कलत्रपुत्रेसी । 

विप्र म्हणती श्रीगुरुसी । आइती करणें म्हणोनियां ॥ ७ ॥ 

ऐकोनि श्रीगुरु हांसती । ग्रामाजवळी तीर्थें असतीं । 

करणें न लागे तुम्हां आइती । चला दावीन तुम्हांसी ॥ ८ ॥ 

ऐसें म्हणोनि भक्तांसी । गेले अमरजासंगमासी । 

स्नान केलें महाहर्षी । शिष्यांसहित श्रीगुरुमूर्ती ॥ ९ ॥ 

श्रीगुरु म्हणती शिष्यांसी । महिमा अपार या संगमासी । 

प्रयागासमान परियेसीं । षट्कुळामध्यें स्नान करणें ॥ १० ॥ 

विशेष भीमा नदी उत्तरे वाहे । अमरजा संगम मनोहर आहे । 

गंगा यमुना निर्धार हे । तीर्थ बरवें परियेसा ॥ ११ ॥ 

विशेष आपण उत्तरे वाहे । याची महिमा अपार आहे । 

शताधिक पुण्य होये । काशीहून परियेसा ॥ १२ ॥ 

आणिक अष्ट तीर्थें असतीं । त्यांची महिमा असे ख्याती । 

सांगेन ऐका एकचित्तीं । श्रीगुरु म्हणती शिष्यांसी ॥ १३ ॥ 

ऐकोनि श्रीगुरुचें वचन । विनविताति भक्तजन । 

' अमरजा ' नदी नाम कवण । कवणापासाव उत्पत्ति ॥ १४ ॥ 

श्रीगुरु म्हणती भक्तांसी । बरवें पुसिलें आम्हांसी । 

जालंधर-पुराणेसीं । असे कथा प्रख्यात ॥ १५ ॥ 

' जालंधर ' निशाचर । समस्त जिंतिली वसुंधरा । 

पराभविलें इंद्रपूर । समस्त देव पळविले ॥ १६ ॥ 

देवां-दैत्यांसी झालें युद्ध । सुरवर मारिले बहुविध । 

इंद्रे जाऊनि प्रबोध । ईश्र्वराप्रति सांगितला ॥ १७ ॥ 

इंद्र म्हणे ऐक शिवा । दैत्यें मारिलें सकळ देवां । 

शीघ्र प्रतिकार करावा । म्हणोनि चरणीं लागला ॥ १८ ॥ 

आम्ही मारितों दैत्यांसी । रक्त पडे भूमीसी । 

 अखिल राक्षस-बिंदूंसी । अधिक निपजती भूमीवरी ॥ १९ ॥ 

स्वर्ग मृत्यु पातळ । सर्व भरलें दैत्यकुळ । 

मारिले आमुचे देव सकळ । म्हणोनि आलों तुजपाशीं ॥ २० ॥ 

ऐसें वचन ऐकोनि । ईश्र्वर प्रज्वाळला मनीं । 

निघाला रौद्र होऊनि । दैत्य निर्दाळण करावया ॥ २१ ॥ 

इंद्र विनवी ईश्र्वरासी । स्वामी माराल दैत्यांसी । 

जीवन आणावया देवांसी । प्रकार कांहीं करावा ॥ २२ ॥ 

संतोषोनि गिरिजारमण । अमृतवचन उच्चारोन । 

घट दिधला तत्क्षण । संजीवनी उदक देखा ॥ २३ ॥ 

उदक घेवोनि इंद्रराव । त्वरित जातसे स्वभाव । 

शिंपोनियां समस्त देव । उठविले तये वेळीं ॥ २४ ॥ 

उरलें अमृत घटीं होतें । घेऊनि जातां अमरनाथें । 

पडिले भूमीं अवचितें । प्रवाह झाला क्षितीवरी ॥ २५ ॥ 

' संजीवनी ' नामें नदी । उद्भवली भूमीं प्रसिद्धी । 

' अमरजा ' नाम याचि विधी । प्रख्यात झाली अवधारा ॥ २६ ॥ 

याकारणें या नदीसी । जे स्नान करिती भक्तींसी । 

काळमृत्यु न होय त्यांसी । अपमृत्यु केवीं घडे ॥ २७ ॥ 

शतायुषी पुरुष होती । रोगराई न पीडिती । 

अपस्मारादि दोष जाती । ब्रह्महत्यादि पातकें ॥ २८ ॥ 

' अमृतनदी ' नाम इयेसी । संगम झाला भीमरथीसीं । 

तीर्थ जाहलें प्रयागासरसी । त्रिवेणीचा संगम ॥ २९ ॥ 

कार्तिकादि माघमासीं । स्नान करितां भक्तिसीं । 

इह सौख्य परलोकासी । मोक्षस्थाना पावती ॥ ३० ॥ 

सोम-सूर्य-ग्रहणासीं । संक्रमण-सोम-अमावास्येसी । 

पुण्य तिथि एकादशी । स्नान करितां अनंत पुण्य ॥ ३१ ॥ 

न साधती दिवस जरी । सदा करावें मनोहरी । 

समस्त दोष जाती दूरी । शतायुषी श्रियायुक्त ॥ ३२ ॥ 

ऐसा संगममहिमा देखा । पुढें तीर्थ असे अति विशेखा । 

दिसे अश्र्वत्थ सन्मुखा । ' मनोरथ ' तीर्थ असे ॥ ३३ ॥ 

त्या तीर्थी स्नान केलिया । मनोरथ पाविजे काम्या । 

कल्पवृक्षस्थान अनुपम्या । कल्पिलें फळ पाविजे ॥ ३४ ॥ 

अश्र्वत्थ नव्हे तो कल्पतरु । जाणावें तुम्हीं निर्धारु । 

जें जें चिंतितील नरु । पावतील काम्य अवधारा ॥ ३५ ॥ 

ऐसें मनोरथ तीर्थ । ठाऊक असे प्रख्यात । 

सन्मुख असे अश्र्वत्थ । सदा असों याचिगुणें ॥ ३६ ॥ 

जे जन येऊनि सेवा करिती । तयांचे मनोरथ पुरती । 

न धरा संदेह आतां चित्तीं । ऐसें म्हणती श्रीगुरुनाथ ॥ ३७ ॥ 

आम्ही वसतो सदा येथें । ऐसें जाणा तुम्ही निरुतें । 

दृष्टीं पडतीं गरुत्मतें । खूण तुम्हां सांगेन ॥ ३८ ॥ 

कल्पवृक्षातें पूजोनि । जावें मग शंकरभुवनीं । 

संगमेश्र्वर असे त्रिनयनी । पूजा करावी मनोभावें ॥ ३९ ॥ 

जैसा पर्वती मल्लकार्जुन । तैसा संगमी रुद्र आपण । 

भक्तिपूर्वक प्रदक्षिणा । करावी तुम्ही अवधारा ॥ ४० ॥ 

नंदिकेश्र्वरा नमोनि । नमन करावें चंडीस्थानीं । 

पुन्हा नंदी सव्य करुनि । जावें मग सोमसूत्रासी ॥ ४१ ॥ 

सवेंचि परतोनि वृषभासी । नमोनि जावें चंडीपाशी । 

पुढें जावे सोमसूत्रासी । येणेंविधि प्रदक्षिणा ॥ ४२ ॥ 

ऐसी प्रदक्षिणा देखा । तीन वेळां करुन ऐका । 

वृषभस्थानासी येऊनि निका । अवलोकावें श्रीशिवासी ॥ ४३ ॥ 

वामहस्तीं वृषण धरुनि । तर्जनी अंगुष्ठ शिंगी ठेवोनि । 

 पूजा पहावी दोनी नयनीं । इंद्रासमान होय नर ॥ ४४ ॥ 

धनधान्यादि संपत्ति । लक्मी राहे अखंडिती । 

पुत्रपौत्र त्यांसी होती । संगमेश्र्वर पूजोलिया ॥ ४५ ॥ 

पुढें तीर्थ वाराणशी । अर्धकोश असे परियेसीं । 

ग्राम असे नागेशी । तेथोनि उद्भव असे जाणा ॥ ४६ ॥ 

त्याचें असे आख्यान । कथा नव्हे प्रत्यक्ष जाण । 

होता एक ब्राह्मण । भारद्वाज गोत्राचा ॥ ४७ ॥ 

 विरक्त असे ईक्ष्वरभक्त । सर्वसंग त्याग करीत । 

आपण असे अनुष्ठानीत । सदा ध्याय शिवासी ॥ ४८ ॥ 

प्रसन्न झाला चंद्रमौळी । सदा दिसे दृष्टीजवळी । 

विप्र आल्हादें सर्व काळीं । देह विसरोनि हिंडतसे ॥ ४९ ॥ 

लोक म्हणती पिसा त्यासी । निंदा करिती बहुवसीं । 

दोघे बंधु असती तयासी । नामें त्यांची अवधारा ॥ ५० ॥ 

एकाचें नाम असे ' ईश्र्वर ' । दुसरा नामें ' पांडुरंगेश्र्वर ' । 

बंधूतें केला अव्हेर । आपण निघाले काशीसी ॥ ५१ ॥ 

करोनियां सर्व आयती । समस्त निघाले त्वरितीं । 

त्या पिशातें सवें पाचारिती । चला जाऊं म्हणोनियां ॥ ५२ ॥ 

ब्रह्मज्ञानी द्विज निका । पिसा म्हणती मूर्ख लोक । 

बंधूंसी म्हणे द्विज ऐका । नका जाऊं काशीसी ॥ ५३ ॥ 

विश्र्वेश्र्र असे मजजवळी । दाखवीन तुम्हांतें तात्काळीं । 

आश्र्चर्य करिती लोक सकळी । दाखवीं म्हणती बंधुजन ॥ ५४ ॥ 

काशीस जावें अति-प्रयास । येथें भेटे तरी कां सायास । 

म्हणोनि बोलती अति हर्षें । तये वेळीं अवधारा ॥ ५५ ॥ 

इतुकिया अवसरी । विप्र गंगास्नान करी । 

ध्यानस्थ होतां साक्षात्कारी । ईश्र्वर आला तयाजवळी ॥ ५६ ॥ 

विनवीतसे शिवासी । आम्हां पाहिजे नित्य काशी । 

दर्शन व्हावें विश्र्वेश्र्वरासी । म्हणोनि चरणीं लागला ॥ ५७ ॥ 

ईक्ष्वर भोळा-चक्रवर्ती । प्रसन्न झाला अतिप्रीतीं । 

दिसे काशीक्षेत्र निश्र्चिती । मणिकर्णिका कुंड झालें ॥ ५८ ॥ 

विश्र्वेश्र्वराची मूर्ति एक । निघाली कुंडांतूनि विशेख । 

नदीं-उत्तर दिशे निक । उद्भवली परियेसा ॥ ५९ ॥ 

उदक निघालें कुंडांतून । जैसी भागीरथी गहन । 

जे जे असती काशींत खूण । समस्त लोकांसी दिसतसे ॥ ६० ॥ 

संगम जाहला नदी भीमा । तीर्थ काशी अति उत्तमा । 

 आचार करिती मनोधर्मी । बंधुज्ञानी म्हणती मग ॥ ६१ ॥ 

म्हणे ब्राह्मण बंधूंसी । काशीस न जावें आमुचे वंशी । 

समस्तीं आचरावें हेचि काशी । आम्हां शंकरें सांगितले ॥ ६२ ॥ 

आपुलें नाम ' भ्रांत ' म्हणा । ' गोसावी ' नाम निर्धार खुणा । 

तुम्हीं दोघे बंधुजना । ' आराध्य ' ऐसें आरोपिलें ॥ ६३ ॥ 

दोघें जावें पंढरपुरा । तेथें असे पुंडलीकवरा । 

 सदा तुम्ही पूजा करा । ' आराध्य ' नाम विख्यात ॥ ६४ ॥ 

 प्रतिवर्षी काशीसी । येथे यावे निर्धारेसीं । 

तीर्थ असें अति विशेषीं । ऐसें म्हणे तो ब्राह्मण ॥ ६५ ॥ 

श्रीगुरु म्हणती भक्तजनासी । काशीतीर्थ प्रकटलें ऐसी । 

संशय न धरावा तुम्हीं मानसीं । वाराणसी प्रत्यक्ष ही ॥ ६६ ॥ 

ऐकोनि समस्त द्विजवर । करिती स्नान दान आचार । 

तेथोनि पुढें येती गुरुवर । सिद्ध सांगे नामधारका ॥ ६७ ॥ 

श्रीगुरु म्हणती सकळिकांसी । तीर्थ दाविती पापविनाशी । 

स्नानमात्रें पाप नाशी । जैसें तृणा अग्नि लागे ॥ ६८ ॥ 

आपुले भगिनी रत्नाबाईसी । दोष असे बहुवशीं । 

बोलावोनि त्या समयासी । पुसताति श्रीगुरुमुनि ॥ ६९ ॥ 

ऐक पूर्वदेह भगिनी । तूं आलीस आम्हां दर्शनी । 

पाप तुझे असे गहनी । आठवण करी मनामध्यें ॥ ७० ॥ 

ऐकोनि श्रीगुरुचे बोल । पायां पडे वेळोवेळ । 

अज्ञान आपण मूढ केवळ । इतुकें ज्ञान कैंचें मज ॥ ७१ ॥ 

तूं जगदात्मा विश्र्वव्यापक । तूंचि ज्ञानज्योति दिपक । 

सर्व जाणसी तूंचि एक । विस्तारुनि सांग मज ॥ ७२ ॥ 

श्रीगुरु म्हणती तियेसी । आपुलें पाप मज पुससी । 

 वधिलें पांच मार्जारांसी । नेणसी खूण धरीं आपुली ॥ ७३ ॥ 

होती मार्जारी गर्भेंसीं । प्रसूति झाली भांडेसी । 

न पहातां तूं उदक घातलेंसी । झांकोनि ठेविलें अग्नीवरी ॥ ७४ ॥ 

पांच मार्जारांचा घात । लागले आणिक दोष बहुत । 

ऐसें ऐकोनि पाहे त्वरित । श्र्वेरतकुष्ठ झालें तिसी ॥ ७५ ॥ 

देखोनि भयाभीत झाली । श्रीगुरुचरणीं येऊनि लागली । 

विनवीतसे करुणाबहाळीं । कृपा करीं गा श्रीगुरुमूर्ति ॥ ७६ ॥ 

समस्त पापें करुनि राशि । तीर्था जाती वाराणशीसी । 

आल्यें तुझे दर्शनासी । पापावेगळें होईन म्हणोनि ॥ ७७ ॥ 

श्रीगुरु पुसती तियेसी । तुज असती पापराशि । 

पुढिले जन्मीं भोगिसी । तरी जाईल आतांचे ॥ ७८ ॥ 

रत्नाबाई विनवी स्वामियासी । उबगल्यें बहु जन्मासी । 

याचिकाजें दर्शनासी । आल्यें मी मुक्त होईन म्हणोनि ॥ ७९ ॥ 

आतां पुरेजन्म आपणासी । म्हणोनि धरिलें चरणासी । 

याचि जन्मीं भोगीन भोगासी । पाप आपण म्हणतसे ॥ ८० ॥ 

इतुकें ऐकोनि श्रीगुरुमूर्ति । रत्नाबाईस निरोप देती । 

पापविनाशीं जाय त्वरिती । स्नानमात्रें जाईल कुष्ठ ॥ ८१ ॥ 

 नित्य करी वो येथे स्नान । सप्तजन्मींचे पाप भग्न । 

संदेह न धरी वो अनुमान । म्हणोनि सांगती श्रीगुरु ॥ ८२ ॥ 

सिद्ध म्हणे नामधारकासी । आम्हीं देखिले दृष्टींसीं । 

स्नान करितां त्रिरात्रीसी । कुष्ठ तिचें परिहारिलें ॥ ८३ ॥ 

 ऐसें प्रख्यात तीर्थ देखा । नाम ' पापविनाशी ' ऐका । 

जे स्नान करिती भाविका । सप्तजन्म-पापें जातीं ॥ ८४ ॥ 

तीर्थ-महिमा देखोन । रत्नाबाई संतोषोन । 

 राहिली मग मठी बांधोन । तीर्थासन्निध अवधारा ॥ ८५ ॥ 

पुढें ' कोटितीर्थ ' देखा । श्रीगुरु दाविती सकळिकां । 

स्नानमात्रें होय निका । याचें आख्यान बहु असे ॥ ८६ ॥ 

जंबुद्विपीं जितुकीं तीर्थे । एकेक महिमा अपरिमितें । 

तितुकियां वास कोटितीर्थें । विस्तार असे सांगतां ॥ ८७ ॥ 

सोम-सूर्यग्रहणेसी । अथवा संक्रांति-पर्वणीसी । 

अमावास्या-पौर्णिमा-प्रतिपदेसी । स्नान तेथें करावें ॥ ८८ ॥ 

सवत्सेंसीं धेनु देखा । सालंकृत करुनि ऐका । 

दान द्यावें द्विजा निका । कोटि गोदान फळ असे ॥ ८९ ॥ 

हे तीर्थमहिमा आहे ऐसी । एकेक दान कोटीसरसी । 

जे घडेल शक्तीसी । दान येथें करावें ॥ ९० ॥ 

पुढें तीर्थ ' रुद्रपाद ' । कथा असे अतिविनोद । 

गयातीर्थ-समप्रद । तीर्थ असे अवधारा ॥ ९१ ॥ 

जे जे आचार गयेसी । करावें तेथें परियेसीं । 

पूजा करा रुद्रपादासी । कोटि जन्म पापें जाती ॥ ९२ ॥ 

पुढें असे ' चक्रतीर्थ ' । अतिविशेष पवित्र । 

केशव देव सन्निध तत्र । पुण्यराशि स्थान असे ॥ ९३ ॥ 

तया तीर्थी स्नान करितां । पतित होती ज्ञानवंता । 

अस्थि होती चक्रांकिता । द्वारावती समान देखा ॥ ९४ ॥ 

तिये स्थानीं स्नान करोनि । पूजा करावी केसवचरणीं । 

द्वारावती-चतुर्गुणी । पुण्य असे अवधारा ॥ ९५ ॥ 

 ऐकोनि श्रीगुरुचे वचन । समस्त करिती स्नान दान । 

पुढें मागुती ' मन्मय ' गहन । तीर्थ सांगती श्रीगुरु ॥ ९६ ॥ 

ग्रामपूर्वभागेसी । कल्लेश्र्वर देव परियेंसी । 

जैसें गोकर्णमहाबळेंसी । समान क्षेत्र परियेसा ॥ ९७ ॥ 

मन्मथ तीर्थी स्नान करावें । कल्लेश्र्वराते पूजावें । 

 प्रजावृद्धि होय बरवें । अष्टैश्र्वर्यें पावती ॥ ९८ ॥ 

अखंड श्रावणामासीं । अभिषेक करावा देवासी । 

 दीपाराधना कार्तिकमासीं । अनंत पुण्य अवधारा ॥ ९९ ॥ 

ऐसी अष्टर्तीथमहिमा । सांगती श्रीगुरु-पुरुषोत्तमा । 

संतोष जाहले भक्त प्रेमा । अति उल्हास करिताति ॥ १०० ॥ 

म्हणती समस्त भक्तजन । नेणो तीर्थांचे महिमान । 

स्वामीं निरोपिलें कृपेन । पुनीत केलें आम्हांसी ॥ १०१ ॥ 

जवळी असतां समस्त तीर्थे । कां जावें दूर यात्रे । 

स्नानमात्रे होय पवित्र । म्हणोनि समस्त आचरती ॥ १०२ ॥ 

अष्टतीर्थे निरोपोन । श्रीगुरु आले मठश्थान । 

समाराधना करिती भक्तजन । महानंद प्रवर्तला ॥ १०३ ॥ 

सिद्ध म्हणे नामधारकासी । तीर्थमहिमा आहे ऐसी । 

श्रीगुरुंनी निरोपिलें आम्हांसी । म्हणोनि तुज सांगितले ॥ १०४ ॥

म्हणे सरस्वती-गंगाधर । क्षेत्र थोर गाणगापुर । 

तीर्थें असती अपरांपर । आचरा तुम्ही भक्तीनें ॥ १०५ ॥ 

॥ इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ 

श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्ध-नामधारकसंवादे 

अमरजासंगमे-गंधर्वपुर-तीर्थमहिमानिरुपणं 

नाम अष्टचत्वारिंशोऽध्यायः ॥ 

श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥

Gurucharitra Adhyay 48 

गुरुचरित्र अध्याय ४८

Custom Search