Gurucharitra Adhyay 50 गुरुचरित्र अध्याय ५०

Gurucharitra Adhyay 50 

Gurucharitra Adhyay 50 is in Marathi. In the Ninth Adhyay Guru had blessed a Rajak (Washerman) and assured him that he will give him darshan in his next birth. To fulfil the desire of the rajak who is a Mlencha king in this birth, ShriGuru blesses him and cures him. Name of this Adhyay is Sarvabhoum-Sfotak-Shaman-Aishwarya-Valokanam.

श्रीगुरुचरित्र अध्याय ५० 

श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥ 

सिद्ध म्हणे नामधारका । पुढें अपूर्व झालें ऐका । 

पूर्वी रजक-कथानका । तूंतें आपण निरोपिलें ॥ १ ॥ 

त्याणें मागितला वरु । राज्यपद धुरंधरु । 

प्रसन्न झाले त्यासी श्रीगुरु । दिधला वर परियेसा ॥ २ ॥ 

उपजला तो म्लेंच्छयातींत । विदुरानगरीं राज्य करीत । 

पुत्रपौत्रीं अनेक रीतींत । महानंदे परियेसा ॥ ३ ॥ 

ऐसा राजा तो यवन । होता आपण संतोषोन । 

अश्र्व गज अपार धन । पायभारा मिति नाही ॥ ४ ॥ 

आपण तरी यातिहीन । पुण्यवासना अंतःकरण । 

दानधर्म करी जाण । समस्त यातीं एकोभावें ॥ ५ ॥ 

विशेष भक्ति विप्रांवरी । असे पूर्व संस्कारीं । 

असतीं देवालयें भूमिवरी । उपद्रव नेदी तयांसी ॥ ६ ॥ 

त्याचे घरचे पुरोहित । तया रायासी शिकवीत । 

आपण होऊन म्लेंच्छ यात । देवद्विजां निंदावें ॥ ७ ॥ 

त्यातें तुम्ही सेवा करितां । त्याणें अपार दोष प्राप्ता । 

यातिधर्म करणें मुख्यता । पुण्य अपार असे जाणा ॥ ८ ॥ 

मंदमति द्विजयाती । देखा पाषाणपूजा करिती । 

समस्तांते देव म्हणती । काष्ठवृक्षपाषाणासी ॥ ९ ॥ 

धेनूसी म्हणती देव । म्हणती देव अग्नि सूर्य । 

तीर्थयात्रा नदीतोय । समस्तां देव म्हणती देखा ॥ १० ॥ 

ऐसे विप्र मंदमती । निराकारा साकार म्हणती । 

त्यांतें म्लेंच्छ जे भजती । अधोगति पावती ते ॥ ११ ॥ 

ऐसे यवन पुरोहित । रायापुढें सांगती हित । 

ऐकोनि राजा उत्तर देत । कोपेंकरुनि परियेसा ॥ १२ ॥ 

राजा म्हणे पुरोहितांसी । तुम्हीं निरोपिलें आम्हांसी । 

अणुरेणुतृणकाष्ठेंसी । सर्वेश्र्वर पूर्ण असे ॥ १३ ॥ 

समस्त सृष्टि ईश्र्वराची । स्थावर जंगम रचिली साची । 

सर्वत्रासि देव एकचि । तर्कभेद असे मतांचे ॥ १४ ॥ 

समस्त यातींची उत्पत्ति । जाणावी तुम्ही पंचभूतीं । 

पृथ्वी आप तेज वायु रीती । आकाशापासाव परियेसा ॥ १५ ॥ 

समस्तांसी पृथ्वी एक । आणिती मृत्तिका कुलाल लोक । 

नानापरीची करिती ऐक । भांडीं भेद परोपरी ॥ १६ ॥ 

नानापरीच्या धेनु असती । क्षीर एकचि वर्ण दिसे श्र्वेती । 

 सुवर्ण जाणा तयाच रीतीं । परोपरीचे अलंकार ॥ १७ ॥ 

तैसे देह भिन्न जाणा । परमात्मा एकचि पूर्ण । 

जैसा चंद्र एकचि गगनीं । नाना घटीं दिसतसे ॥ १८ ॥ 

दीप असतां एक घरी । लाविती वाती सहस्त्र जरी । 

समस्त होती दिपावरी । भिन्नभाव कोठें असे ॥ १९ ॥ 

एकचि सूत्र आणोनि । नानापरीचें ओविती मणि । 

एकचि सूत्र जाणोनि । न पहावा भाव भिन्न ॥ २० ॥ 

तैशा याति नानापरी । असती जाणा वसुंधरी । 

समस्तांसी एकचि हरि । भिन्न भाव करुं नये ॥ २१ ॥ 

आणिक तुम्ही म्हणाल ऐसें । पूजिती पाषाण देवासरिसे । 

सर्वां ठायीं पूर्ण भासे । विश्र्वात्मा तो एकचि ॥ २२ ॥ 

प्रतिमापूजा स्वल्पबुद्धि । म्हणोनि सांगताति प्रसिद्धीं । 

आत्माराम पूजा विधीं । त्यांचे मतीं ऐसें असे ॥ २३ ॥ 

स्थिर नव्हे अंतःकरण । म्हणोनि करिती प्रतिमा खूण । 

नाम ठेवोनि ' नारायण ' । तया नामें पूजिताति ॥ २४ ॥ 

 त्यांते तुम्हीं निंदा करितां । तरी सर्वां ठायीं परिपूर्ण म्हणतां । 

प्रतिष्ठावया आपुल्या मता । द्वेष आम्हीं कां करावा ॥ २५ ॥ 

याकारणें ज्ञानवंतीं । करुं नये निंदास्तुति । 

असती नानापरीच्या याती । आपुले रहाटी रहाटती ॥ २६ ॥ 

ऐशापरी पुरोहितांसी । सांगे राजा विस्तारेंसीं । 

करी पुण्य बहुवसी । विश्र्वास देवद्विजांवरी ॥ २७ ॥ 

राजा देखा येणेंपरी । होता तया विदुरानगरीं । 

पुढें त्याचे मांडीवरी । स्फोटक एक उद्भवला ॥ २८ ॥ 

नानापरीचे वैद्य येती । तया स्फोटका लेप करिती । 

शमन नोहे कवणे रीतीं । महादुःखें कष्टतसे ॥ २९ ॥ 

ऐसें असतां वर्तमानीं । श्रीगुरु होते गाणगाभुवनीं । 

विचार करिती आपुले मनीं । राजा येईल म्हणोनियां ॥ ३० ॥ 

येथें येती म्लेंच्छ लोक । होईल द्विजां उपबाधक । 

प्रकट जाहलों आतां ऐक । येथें आम्हीं असूं नये ॥ ३१ ॥ 

प्रकट जहाली महिमा ख्याति । पहावया येती म्लेंच्छ याति । 

आतां आम्हीं रहावें गुप्ती । लौकिकार्थ परियेसा ॥ ३२ ॥ 

आलें ईश्र्वरनाम संवत्सरु । सिंहराशीं आला असे गुरु । 

गौतमी तीर्थ असे थोरु । यात्राप्रसंगें जावें आता ॥ ३३ ॥ 

म्हणती समस्त शिष्यांसी । करा आयती वेगेंसीं । 

येतो राजा बोलवावयासी । जावें त्वरित गंगेला ॥ ३४ ॥ 

ऐकोनि म्हणती शिष्यजन । विचार करिती आपणांत आपण । 

जरी येईल राजा यवन । केवीं होय म्हणताति ॥ ३५ ॥ 

 ऐसें मनीं विचारिती । काय होईल पहावें म्हणती । 

असे नृसिंहसरस्वती । तोचि रक्षील आम्हांसी ॥ ३६ ॥ 

येणेंपरी श्रीगुरुमूर्ति । होते गाणगापुरीं ख्याति । 

राजा यवना जाहली मति । पूर्वसंस्कारें परियेसा ॥ ३७ ॥ 

स्फोटकाच्या दुःखें राजा । अपार कष्टला सहजा । 

नानापरीचीं औषधें निजा । करितां तया न होय बरवें ॥ ३८ ॥ 

मग मनीं विचार करी । स्फोटकें व्यापिलें अपरांपरी । 

वैद्याचेनि नव्हे दूरी । काय करणें म्हणतसे ॥ ३९ ॥ 

बोलावूनि विप्रांसी । पुसे काय उपाव यासी । 

विप्र म्हणती रायासी । सांगो ऐका एकचित्तें ॥ ४० ॥ 

पूर्वजन्म पाप करितां । व्याधिरुप होऊनि पीडितां । 

दानधर्म द्यावें तीर्था । व्याधि जाय परियेसी ॥ ४१ ॥ 

अथवा भल्या सत्पुरुषासी । भजावें आपण भावेंसीं । 

त्याचे दृष्टिसुधारसीं । बरवें होय परियेसा ॥ ४२ ॥ 

सत्पुरुषाचे कृपादृष्टीं । पापें जातीं जन्म साठी । 

मग कैचा रोग पोटीं । स्फोटकादि त्वरित जाय ॥ ४३ ॥ 

ऐकोनियां विप्रवचन । राजा करीतसे नमन । 

मातें तुम्ही न म्हणा यवन । दास आपण विप्रांचा ॥ ४४ ॥ 

पूर्वापार जन्मीं आपण । केली सेवा श्रीगुरुचरण । 

पापास्तव जन्मलों जाण । यवनाचे कुळीं देखा ॥ ४५ ॥ 

 एखादा पूर्ववृत्तांत । मातें निरोपावा त्वरित । 

महानुभावदर्शन होतां । कवणाचा रोग गेला असे ॥ ४६ ॥ 

 रायाचें वचन ऐकोनि । विचार करिती विप्र मनीं । 

सांगू नये इये स्थानीं । एकांतस्थळ पाहिजे ॥ ४७ ॥ 

तुम्ही राजे म्लेंच्छयाती । समस्त तुम्हां निंदा करिती । 

आम्ही असों द्विजयाती । केवीं सांगणें म्हणताति ॥ ४८ ॥ 

विप्रवचन ऐकोन । विनवीतसे तो यवन । 

चाड नाहीं यातीवीण । आपणास तुम्ही उद्धरावें ॥ ४९ ॥ 

ऐसें रायाचें मन । अनुतप्त जहालें असे जाण । 

मग निरोपिती ते ब्राह्मण । तया रायासी परियेसा ॥ ५० ॥ 

विप्र म्हणती रायासी । स्थान बरवें पापविनाशी । 

जावें तुम्ही सहजेसीं । विनोदार्थ परियेसा ॥ ५१ ॥ 

तेथें स्थळ असे बरवें । एकांतस्थान पहावें । 

स्नान करावें मनोभावें । एकचित्तें परियेसा ॥ ५२ ॥ 

ऐकोनिया विप्रवचन । संतोषला राजा आपण । 

निघाला त्वरित तेथोन । पापविनाश तीर्थासी ॥ ५३ ॥ 

समस्तांतें राहवूनि । एकला गेला तयास्थानीं । 

स्नान करितां तत्क्षणीं । आला एक यति तेथें ॥ ५४ ॥ 

राजा देखोनि तयासी । नमन केलें भावेंसीं । 

दावीतसे स्फोटकासी । म्हणे उपशमन केवीं होय ॥ ५५ ॥ 

ऐकोनि तयाचें वचन । सांगता झाला तो विस्तारोन । 

महानुभावाचें होता दर्शन । तुज बरवें होईल ॥ ५६ ॥ 

पूर्वी याचे आख्यान । सांगेन ऐक विस्तारोन । 

एकचित्त करुनि मन । ऐक म्हणती तये वेळी ॥ ५७ ॥ 

अवंती म्हणिजे थोर नगरीं । होता एक दुराचारी । 

जन्मोनियां विप्रउदरीं । अन्योन्य रहाटतसे ॥ ५८ ॥ 

आपण असे मदोन्मत्त । सकळ स्त्रियांसवें रमत । 

संध्यास्नान केले त्यक्त । अन्यमार्गे रहाटतसे ॥ ५९ ॥ 

ऐसा दुराचारीपणें । रहाटत होता तो ब्राह्मण । 

पिंगला म्हणजे वेश्या जाण । तयेसवें वर्तत असे ॥ ६० ॥ 

न करी कर्म संध्यास्नान । रात्रंदिवस वेश्यागमन । 

तिचे घरींचें भक्षी अन्न । येणेंपरी नष्टला असे ॥ ६१ ॥ 

ऐसें असतां वर्तमानीं । ब्राह्मण होता वेश्यासदनीं । 

तेथें आला एक मुनि । ' ऋषभ ' नामा महायोगी ॥ ६२ ॥ 

तया देखोनि दोघेंजण । करिती साष्टांगीं नमन । 

भक्तिभावेंकरुन । घेऊनि आलीं मंदिरांत ॥ ६३ ॥ 

बसों घालिती पीठ बरें । पूजाकरिती षोडशोपचारें । 

अर्घ्यपाद्य देवोनि पुढारें । गंधाक्षता लाविताति ॥ ६४ ॥ 

नानापरिमळ पुष्पजाती । तया योगियासी पूजिती । 

परिमळ द्रव्य अनेक रीतीं । वाहिलें तया योगेश्र्वरा ॥ ६५ ॥ 

चरणतीर्थ धरुन । पान करिती दोघेजण । 

त्यासी करविती भोजन । नानापरी पक्वानेसीं ॥ ६६ ॥ 

करवूनियां भोजन । केलें हस्तप्रक्षालन । 

बरवा पलंग आणोन । देती तया योगियासी ॥ ६७ ॥ 

तयावरी केलें शयन । तांबूल देती आणोन । 

करिती पादसेवन । भक्तिभावें दोघेजण ॥ ६८ ॥ 

निद्रिस्त झाला योगेश्र्वर । दोघें करिती नमस्कार । 

उभें राहोनि चारी प्रहर । सेवा केली भावेंसीं ॥ ६९ ॥ 

उदय झाला दिनकरासी । संतोषला तो तापसी । 

निरोप घेऊनि संतोषी । गेला आपुल्या स्थानासी ॥ ७० ॥ 

ऐसें विप्रें वेश्याघरीं । क्रमिले क्वचित् दिवसवरी । 

प्राय गेली त्याचे शरीरीं । वृद्धाप्य जाहलें तयासी ॥ ७१ ॥ 

पुढें तया विप्रासी । मरण आलें परियेसी । 

पिंगला नाम वेश्येसी । दोघे पंचत्व पावली ॥ ७२ ॥ 

पूर्वकर्मानुबंधेसीं । जन्म झाला राजवंशी । 

 दशार्णवाधिपतीच्या कुशीं । वज्रबाहूचे उदरांत ॥ ७३ ॥ 

तया वज्रबाहूची पत्नी । नाम तिचें असे ' सुमती ' । 

जन्म जाहला तिचे पोटीं । तोचि विप्र परियेसा ॥ ७४ ॥ 

तया वज्रबाहूसी । ज्येष्ठ राणी-गर्भेसी । 

उद्भवला विप्र परियेसीं । राजा समारंभ करीतसे ॥ ७५ ॥ 

देखोनियां तिचे सवतीसी । क्रोध आला बहुवसीं । 

गर्भ झाला सपत्नीसी । म्हणोनि धरिला द्वेष मनीं ॥ ७६ ॥ 

सर्पगरळ आणोनि । दिल्हें सवतीस नानायत्नीं । 

गरळ भेदिलें अतिगहनीं । तया राया-ज्येष्ठस्त्रियेसी ॥ ७७ ॥ 

दैवयोगे न ये मरण । भेदिलें विष महादारुण । 

सर्व शरीरीं झाले व्रण । महाकष्ट भोगीतसे ॥ ७८ ॥ 

ऐशापरी राजपत्नी । झाली प्रसूत बहुकष्टेनीं । 

उपजतां बाळाचे तनीं । सर्वांगी व्रण मातासुतासी ॥ ७९ ॥ 

महाक्लेशीं पीडित । सर्वांगीं स्फोटक बहुत । 

रात्रंदिवस आक्रंदत । कष्टत होती परियेसा ॥ ८० ॥ 

विष व्यापिलें सर्वांगासी । म्हणोनि आक्रंदती दिवानिशीं । 

दुःख करी राजा क्लेशी । म्हणे काय करुं आतां ॥ ८१ ॥ 

देशोदेशींच्या वैद्यांसी । बोलाविती चिकित्सेसी । 

वेंचिती द्रव्य अपारेंसीं । कांही केलिया नव्हे बरवें ॥ ८२ ॥ 

तिथे माता-बाळकांसी । व्रण झाले बहुवसीं । 

निद्रा नाही दिवानिशीं । सर्वांगीं कृमि पडले जाणा ॥ ८३ ॥ 

त्यांते देखोनि रायासी । दुःख झालें बहुवसीं । 

निद्रा नाही दिवानिशीं । त्यांचे कष्ट देखोनियां ॥ ८४ ॥ 

व्यथेंकरुनि मातासुत । शरीर सर्व कृश होत । 

अन्न उदक नवचे क्वचित । क्षीण जाहलीं येणेंपरी ॥ ८५ ॥ 

राजा येऊनि एके दिवशीं । पाहे आपुले स्त्री-सुतासी । 

देखोनियां महाक्लेशी । दुःख करी परियेसा ॥ ८६ ॥ 

म्हणे आतां काय करुं । केवीं करणें प्रतिकारु । 

नाना औषध विचारु । करितां स्वस्थ नव्हेचि ॥ ८७ ॥ 

स्त्रीपुत्रासी ऐशी गति । जिवंत शव झालीं असतीं । 

यांते नव्हे बरवें निश्र्चितीं । केवीं पाहूं म्हणतसे ॥ ८८ ॥ 

आतां यांसी पहावयासी । कंटाळा येतो आम्हांसी । 

बरवें नव्हे सत्य यासी । काय करणें म्हणतसे ॥ ८९ ॥ 

यांतें देखतां आम्हांसी । व्रण लागती देहासी । 

हे असती महादोषी । यांतें त्यजूं म्हणतसे ॥ ९० ॥

Gurucharitra Adhyay 50 

गुरुचरित्र अध्याय ५०

Custom Search